Literatura

Gatunki literackie renesansu

pochodzące z antyku : — dialog, — fraszka, — pieśń, — sielanka, — tragedia, — tren; pochodzące ze średniowiecza : — kazanie, — kronika, — misterium, — sonet.

Prądy literackie Baroku

Gongoryzm – hiszpański rodzaj poezji barokowej, od nazwiska twórcy Luisa de Gongory. Równie kunsztowna w formie, ale dodatkowo trudna w odbiorze, bo najczęściej filozoficzna w treści. Taką poezję nazywano kultyzmem, bo jej odbiorcami byli ludzie dobrze wykształceni, pochodzący z wyższych warstw społecznych. Klasycyzm – nurt francuski, który przywoływał antyczne wzorce, autorytety; powstał nawet podręcznik – Sztuka poetycka – dla poetów, którzy chcieli tworzyć w klasycystycznym duchu....

Literatura współczesna : Literatura polska

Poezja Kolumbów • Elegia o... (chłopcu polskim) (Krzysztof Kamil Baczyński) – portret chłopca jako kruchej istoty, która nie ma możliwości sprzeciwu wobec zdarzeń historycznych, wpływających na jego biografię i przekreślających szansę na normalną przyszłość. Poezja starszego pokolenia wobec wojny • Bagnet na broń (Władysław Broniewski) – wiersz-manifest napisany przed wybuchem wojny, który wzywa do ofiarnej walki o wolność ojczyzny. • Campo di Fiori (Czesław Miłosz) –...

Starożytność : Ważni bohaterowie literaccy

Antygona – uosabia rozdarcie między dwiema ważnymi ideami. Jej dramat pokazuje, że władza powinna służyć ludziom, a uczucia jednostki nie mogą być deptane przez bezosobowe rozkazy. Bohaterowie mitów (Ariadna, Herakles, Atena, Apollo, Ares, Prometeusz, Ikar, Syzyf, Odyseusz, Penelopa). Kreon – uosobienie bezdusznej władzy; uważa, że wydany rozkaz obowiązuje zawsze i wszystkich, bo musi zostać zachowany autorytet władzy w kraju. A jego dobro jest ważniejsze niż rodzina, bo dobro...

Wielkie dzieła romantyczne

Bilbia : Najważniejsze motywy i tematy

działalność apostołów i pierwsze lata działania Kościoła odkupienie ludzkości stworzenie świata i człowieka walka dobra ze złem życie i działalność Jezusa

Młoda Polska : Ważni bohaterowie literaccy

Aniela Dulska – symbolizuje kobietę ograniczoną, fałszywą,hołdującą moralności na pokaz; reprezentuje kołtuńskie mieszczaństwo. Na ten portret składa się jej stosunek wobec sąsiadów, dalszej rodziny, męża i wreszcie jej zachowanie, gdy okazuje się, że syn ma romans ze służącą. Chochoł – opatulony na zimę krzak róży stał się symbolem ukrytych pokładów siły, nadziei na przyszłość, ale też braku możliwości na dziś. Jest też symbolem wyroczni, co widać, gdy w końcówce Wesela wciąga...

Gatunki literackie powstałe w średniowieczu

dramaty religijne (misteria, dramat liturgiczny, moralitet), żywoty świętych.

Pozytywizm : Zapamiętaj te pojęcia

• Bohater realistyczny – człowiek silny i aktywny; dąży uparcie do wyznaczonego celu, podejmuje walkę z tymi, którzy mu się sprzeciwiają. W jego życiu nie ma elementów mitycznych ani fantastycznych.

Literatura współczesna : Zapamiętaj te pojęcia

• Kino moralnego niepokoju – filmy poruszające problemy moralne. Reżyserzy w swoich filmach pokazują konsekwencje zła i łamania zasad etycznych. Pokazują, że warto kształtować świat, w którym żyjemy, przez obronę godności i dobra. Takie motywy pojawiają się w filmach Krzysztofa Kieślowskiego, Andrzeja Wajdy, Agnieszki Holland i Krzysztofa Zannusiego. • Mały realizm – ta nazwa pochodzi od tytułu dramatu Tadeusza Różewicza Świadkowie , albo Nasza mała stabilizacja i określa się nią...

Oświecenie : Teatr

Wśród bogatych w wydarzenia kulturalne czasów stanisławowskich wybija się powstanie Teatru Narodowego w Warszawie (1765). Król otworzył pierwszy stały, publiczny teatr, tworząc Scenę Narodową. Pierwszą graną tam sztuką była komedia Józefa Bielawskiego Natręci . Właśnie komedie były ulubionym gatunkiem, na który tłumnie przychodziła publiczność. Długoletnim dyrektorem Teatru Narodowego był Wojciech Bogusławski, autor znanej komedioopery Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale .

Oświecenie : Ważni bohaterowie literaccy

Mikołaj Doświadczyński – bohater pamiętnika; jedzie do Paryża i usiłuje żyć tamtejszym życiem. Taka konstrukcja służy autorowi do wypunktowaniu sarmackiego nieuctwa, zacofania i niechęci do nauki. Po wizycie na utopijnej wyspie Nipu Mikołaj zdobywa wiedzę i umiejętności godne prawdziwego Polaka i staje się dobrym gospodarzem i światłym obywatelem. Starosta Gadulski – bohater Powrotu posła ; konserwatywny Sarmata, ślepo przywiązany do tradycji, pogardzający wykształceniem,...

Romantyzm : Ważni bohaterowie literaccy

Gustaw-Konrad – z Dziadów Adama Mickiewicza; w młodości nieszczęśliwie zakochany, został odrzucony. Popełnia samobójstwo, ale nadal żyje. Na ścianie więzienia zapisuje swoją przemianę w Konrada. Buntuje się przeciwko Bogu, bo sam chce pełnić rząd dusz. Kordian – tytułowy bohater dramatu Juliusza Słowackiego; kocha straszą od siebie Laurę, która śmieje się z jego uczucia. Po próbie samobójczej podróżuje po Europie, a punktem zwrotnym w jego życiu jest monolog na Mont Blanc, gdy...

Starożytność : Co nam zostało?

Epikureizm i stoicyzm - dwa ważne nurty filozoficzne, które przenikają twórczość poetów i myślicieli epoki. Epikureizm stworzył Epikur – uważał on, że aby być szczęśliwym, trzeba wierzyć zmysłom,nie uznawać sił ponadnaturalnych i dążyć do przyjemności. Natomiast stoicyzm (Zenona z Kition) poleca zachowanie równowagi duchoweji wyzbycie się wszelkich gwałtownych emocji. Spokój wobec wszystkiego, co nas spotyka, to uniwersalna recepta na szczęśliwe życie. Obok Biblii literatura antyczna...

Renesans : Ważni bohaterowie literaccy

Patriota – obywatel, który kocha swoją ojczyznę i jej dobro stawia ponad swoje prywatne sprawy i nie żałuje dla jej dobra ani sił, ani pieniędzy. Takiego wzorowego bohatera wpisał w swoje Kazania sejmowe Piotr Skarga. Twórca renesansowy – to człowiek wszechstronny, który nie ogranicza się do jednej dziedziny. Zna języki, ma solidne wykształcenie, a do tego jest np. utalentowanym poetą. Do tego opisu pasują biografie Jana Kochanowskiego oraz Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Wzorowy...

Prądy literackie Młodej Polski

Impresjonizm – w literaturze przejawiał się jako przekonanie,że świat zewnętrzny powinien być pokazywany przez jednostkę, a więc podkreślać jej indywidualne odczucia. Kładziono duży nacisk na nastrojowość tekstu. Parnasizm – kierunek w poezji francuskiej; w Polsce tworzył tak Zenon Przesmyki-Miriam. Poezja miała być zobiektywizowana, czyli przede wszystkim opisowa. Inspiracje czerpano z kultur archaicznych i egzotycznych. Bliskie im było hasło „sztuka dla sztuki” ze względu na...

BAROK

Bilbia : Najbardziej znane fragmenty

Dwudziestolecie Międzywojenne : Cechy i idee literatury

Powieść psychologiczna. Katastrofizm. Powieść parabola ( Proces Kafki ). Powieść strumienia świadomości – narracja prowadzona jest według nieuporządkowanego wewnętrznego monologu, kolejnych skojarzeń z tematem (James Joyce). Rozwój sag literackich (Buddenbrookowie, Niechcicowie). Symultanizm w prozie – akcja dzieje się jednocześnie w kilku miejscach (Joyce).

Literatura powszechna Młodej Polski

• Dzika kaczka (Henryk Ibsen) – dramat zawiera rozważania na temat prawdy i jej roli w życiu dorosłego człowieka. Losy bohaterów pokazują, że jest to sprawa mocno dyskusyjna i niejednoznaczna. Ujawnienie tajemnicy rodzinnej prowadzi do tragedii, bo prawda nie zawsze jest wybawieniem. • Germinal (Emil Zola) – bohater trafia do pracy do kopalni węgla, gdzie nie tylko obserwuje straszny żywot górników, alei zakochuje się w Katarzynie. Gdy ginie ona w wypadku, bohater rozpoczyna prace...

Gatunki literackie Młodej Polski:

dramat naturalistyczny hymn powieść naturalistyczna sonet

Barok : Ważni bohaterowie literaccy

Jan Chryzostom Pasek – bohater i autor Pamiętników , rycerz i ziemianin z całym zbiorem wad charakterystycznych dla tych stanów.

Dwudziestolecie Międzywojenne : Literatura powszechna

• Czarodziejska góra (Tomasz Mann) – główny bohater, Hans Castorp, od siedmiu lat przebywa w sanatorium dla gruźlików, choć nie jest chory. Obserwuje kuracjuszy, którzy prezentują różne postawy, poglądy i wyznania oraz Europę w przededniu upadku. • Mistrz i Małgorzata (Michaił Bułhakow) – do Moskwy przybywa szatan, doktor Woland, i jego diabelska świta. Szukają kogoś, kto zostałby królową balu na dorocznym balu szatana;wybór pada na Małgorzatę, która kocha mistrza – pisarza...

Teatr literatury współczesnej

Jerzy Grzegorzewski (1939-2005) – reżyser i scenograf teatralny. Pracował w Teatrze im. Stefana Jaracza w Łodzi, w Starym Teatrze w Krakowie, Teatrze Studio w Warszawie, a w latach 1999-2002 był dyrektorem artystycznym Teatru Narodowego. Nie korzystał z tradycyjnej scenografii – wykorzystywał gotowe przedmioty, jak np. skrzydła samolotów, części instrumentów muzycznych. Przenosił akcję sztuki do szatni albo foyer, zamieniał miejscami widownię ze sceną, Lubił łączyć tradycję z awangardą....

Średniowiecze : Co nam zostało?

• Franciszkanizm – obecny na pierwszym planie w poezji ks. Jana Twardowskiego, pojawia się także w poezji Leopolda Staffa. Dziś św. Franciszek jest patronem ekologów. • Pieta – sposób obrazowania Matki Boskiej trzymającej na kolanach ciało Chrystusa. • W nawiązaniach filmowych warto pamiętać o ekranizacji Imienia róży Umberto Eco (1986). Akcja powieści (pierwowzoru filmu) toczy się w średniowieczu, a specyficzny klimat tworzą potworne egzekucje i groźna inkwizycja. •...

Średniowiecze : Wielkie dzieła

DWUDZIESTOLECIE MIĘDZYWOJENNE

RENESANS

Pozytywizm : Co nam zostało?

• Tradycja poezji realistycznej.

Barok : Literatura powszechna

• Cyd (Pierre Corneille) – ta tragikomedia podbiła natychmiast serca czytelników, ale krytyka jej nie pokochała. Cyd to człowiek wielkich zasad, gwałtowny i targany namiętnościami,ale nieustępliwy w sprawach honoru. Akcja toczy się w średniowiecznej Hiszpanii, a Cyd to hiszpański wzorzec rycerza średniowiecznego. Jest szlachetny, odważny i zakochany, ale sprawy się komplikują, gdy musi wybrać pomiędzy ukochaną Chimeną a własnym honorem. Uosabia człowieka woli. • Don Kichot (Miguel...

Biblia : Cechy

STARY TESTAMENT NOWY TESTAMENT Stary Testament składa się z 46 ksiąg i obejmuje dzieje od stworzenia świata do narodzin Jezusa. Dzieli się na trzy części: • Pięcioksiąg Mojżeszowy(a w nim Księga Rodzaju,Księga Wyjścia, Księga Kapłańska, Księga Liczb,  Księga Powtórzonego Prawa), • prorocy (zdarzenia po śmierci Mojżesza, historia królestwa izraelskiego i judzkiego, proroctwa Izajasza, Jeremiasza i Ezechiela),• Pisma (m.in. Pieśń nad Pieśniami, Księga Hioba, Księga...

Renesans : Co nam zostało?

• Wiele materiałów dających pojęcie o ówczesnej obyczajowości, życiu dworskim, rozrywkach i zabawach wiejskich, wydarzeniach historycznych, życiu ziemiańskim, ówczesnych prawach, obyczajach, szkole i urzędach. • Wciąż aktualny epikureizm i hasło carpe diem . • Bliska jest, choć w modyfikowanych przez wieki formach, idea antropocentryzmu. • Wciąż będący przedmiotem pożądania kult nauki i chęć osiągnięcia harmonii, a więc znalezienia w życiu „złotego środka”.

BIBLIA

Gatunki literackie przejęte ze starożytności

komedia, pieśń, satyra, tragedia.

STAROŻYTNOŚĆ

LITERATURA WSPÓŁCZESNA

Programy literackie Młodej Polski

• Pro arte Zenona Przesmyckiego-Miriama. • Confiteor Stanisława Przybyszewskiego. • Młoda Polska Artura Górskiego.

ŚREDNIOWIECZE

Literatura współczesna : Teatr

• Teatr absurdu – wywodzi się z przedwojennego teatru groteskowego. Posługując się charakterystycznymi środkami wyrazu: parodią, groteską i czarnym humorem, odsłania pustkę współczesności. Do minimum ogranicza akcję – wszystko odbywa się w wiecznej teraźniejszości, dekoracje są ubogie i umowne, a bohaterowie pozbawieni indywidualności. Porozumiewają się zmodyfikowanym składniowo i logicznie językiem, by pokazać, że już dawno przestał służyć komunikacji. Przedstawiciele : Samuel Beckett i...

MŁODA POLSKA

OŚWIECENIE

Młoda Polska : Co nam zostało?

• Schulz i Leśmian w dwudziestoleciu międzywojennym czerpali z wyobraźni młodopolskiej. • Witkacy nawiązywał do dekadentyzmu i katastrofizmu. • Do dziś funkcjonuje określenie „żeromszczyzna” – na określenie stylu, który jest nużący dla współczesnego czytelnika. • Schyłek wieku XX powtórzył nastroje z wierszy powstałych w XIX w.