znaleźć się między Scyllą a Charybdą
‘znaleźć się w sytuacji, w której niebezpieczeństwo zagraża z dwóch stron, w sytuacji bez wyjścia, między młotem a kowadłem’; zwrot, liter. ant. – Homer, „Odyseja”. Dwa potwory morskie znajdujące się po obu stronach cieśniny morskiej. Gdy przepływały między nimi statki, wpadały albo do pyska Scylli, albo w wiry Charybdy; Znajduję się w nieustannym wewnętrznym klinczu, między Scyllą a Charybdą. – referat na konferencji.
trącić myszką
‘być przestarzałym, niemodnym, staroświeckim’; zwrot; myszka to dawna nazwa zapachu starego wina, a trącić to tyle co wydzielać słaby zapach; por.przysł. „Czym skorupka za młodu nasiąknie, tym na starość trąci”; Nikt nie zaprzeczy, że lektury szkolne trącą już myszką. – Internet.
spartańskie warunki
‘skromne, proste, surowe warunki, brak wygód’; wyr. rzecz.,hist. starożyt. Wyrażenie pochodzi od starożyt. Sparty i jej mieszkańców – Spartan, którzy unikali zbytnich wygód i zbytku, słynęli ze skromnych wymagań, prostoty obyczajów i surowej dyscypliny wewnętrznej, byli też bardzo wytrzymali na bóli nieulękli w obliczu niebezpieczeństwa, bowiem od najmłodszych lat czas poświęcali głównie na ćwiczenia wojskowe, wojna była dla nich świętem, a śmierć na polu bitwy – najwyższą chwałą; Mama...
niewierny Tomasz
‘ktoś nieufny, sceptycznie nastawiony, chcący wszystko sprawdzić; niedowiarek’; wyr. rzecz., bibl. (Tak nazywano Tomasza Apostoła z powodu jego wątpliwości co do zmartwychwstania Jezusa. J 20, 24-25: „Ale Tomasz, jeden z dwunastu, zwany Didymos, nie był razem z nimi, kiedy przyszedł Jezus. Inni więc uczniowie mówili do niego: «Widzieliśmy Pana!» Ale on rzekł do nich: «Jeżeli na rękach Jego nie zobaczę śladu gwoździ, i ręki mojej nie włożę w bok Jego, nie uwierzę».”).
łabędzi śpiew
‘ostatnie słowo, ostatnia myśl, ostatni przejaw czyjejś działalności w jakiejś dziedzinie, np. ostatnie dzieło autora, ostatni występ aktora; coś ostatecznego’; wyr. rzecz., liter. – w bajce Ezopa ‘ostatni, żałobny krzyk łabędzia, pieśń przedśmiertna’
salomonowy wyrok
‘wyrok sprawiedliwy, odznaczający się niezwykłą mądrością i prawością, uwzględniający interesy obydwu stron często o zaskakującej formule rozstrzygnięcia’; wyr. rzecz., bibl. (Wyrażenie jest aluzją do słynnego przykładu mądrości i sprawiedliwości króla izraelskiego Salomona – 1 Krl 3, 16-28: Dwie mieszkające razem nierządnice urodziły niemal jednocześnie synów, jedno dziecko zmarło w nocy. Przyszły do Salomona, aby je rozsądził, każda bowiem twierdziła, że żywy chłopiec jest jej synem....
puszka Pandory
‘źródło niekończących się nieszczęść, trudności, kłopotów, utrapień’; wyr. rzecz. W mitol. grec. Pandora to pierwsza kobieta stworzona na polecenie Zeusa jako swoista kara za czyn Prometeusza (zob. postawa prometejska ). Została ona obdarowana przez ojca bogów puszką, której nie wolno było otwierać. Pandora namówiła jednak swego męża do jej otwarcia; wyleciały z niej na świat zamknięte dotąd utrapienia, plagi, klęski i choroby ludzkości; Komu to otwarcie puszki Pandory przyniesie...
przekroczyć Rubikon
‘przekroczyć granicę czegoś, zrobić decydujący krok, powziąć nieodwołalną decyzję’; zwrot, hist. starożyt. Rubikon – rzeka, która w czasach republiki rzym. stanowiła granicę między Galią Przedalpejską a Italią właściwą. Przejście wojsk Juliusza Cezara przez Rubikon do Italii w 49 r. p.n.e. było pogwałceniem prawa, które zabraniało dowódcy wojskowemu opuszczać wyznaczoną mu prowincję. Krok ten równał się wypowiedzeniu wojny senatowi rzym.; trzyletnia wojna domowa oddała całą władzę Cezarowi.
patrzeć na księżą oborę
‘być w bardzo złym stanie zdrowia, być bliskim śmierci’; zwrot, eufem.; przestarz. księża obora/księże podwórko to eufem. określenie cmentarza, bowiem dawniej na wsiach cmentarze zakładano zazwyczaj na ziemi należącej do proboszcza, oboranej przed ogrodzeniem go płotem lub rzadziej murem; A juści, gdzieżby ta szli, na taki psi czas; rano byli u Kozłów, ale z Magdą jest krucho, na księżą oborę patrzy, to i nic poradzić, nie poradzili. – W. Reymont.
syzyfowa praca
‘ciężki, bezowocny trud, praca nadaremna, nie dająca żadnych wyników, praca bez końca i bez sensu’; wyr. rzecz. Według mitol. grec. król Grecji Syzyf – najchytrzejszy z ludzi – po śmierci dostał w Hadesie straszliwą pokutę: pchał pod górę olbrzymi głaz, ale kiedy był już u szczytu, głaz spadał i praca zaczynała się od nowa.; [Karolina] starała się wyłączyć urządzenia. Okazało się to jednak syzyfową pracą – gdy tylko mikser ustał na chwilę, zaczynało działać wyłączone poprzednio żelazko....