Nazwa pochodzi od światła – myśliciele tej epoki nazywali ją „oświeconą” i zestawiali z ciemnotą baroku. Mieli na myśli oczywiście przymioty rozumu, które były wówczas cenione najwyżej. Sam termin nawiązywał do świetlnej metaforyki, wzmocnionej w filozofii Kartezjusza koncepcją „światła naturalnego” jako tej cechy umysłu, która umożliwia poznawanie świata.
Cztery fazy polskiego oświecenia:
• wczesne oświecenie – od 1730 r. do 1764 r., to czas przed wstąpieniem na tron króla Stanisława Augusta Poniatowskiego; pojawia się publicystyka Stanisława Leszczyńskiego i Stanisława Konarskiego, wskazująca problemy ustrojowe, wychodzą pierwsze czasopisma;
• dojrzałe oświecenie – od 1765 r. do 1787 r., wiąże się z inicjatywami króla Stanisława Augusta po objęciu tronu; powstała scena narodowa, rozwijało się nowoczesne czasopiśmiennictwo, Komisja Edukacji Narodowej realizowała reformy szkolnictwa;
• okres Sejmu Wielkiego – szczytowy okres polskiego oświecenia(1787-1795), związany z pracami Sejmu Wielkiego (1788-1792)i insurekcją kościuszkowską; jest to czas publicystyki Staszica, Kołłątaja i Jegierskiego;
• schyłek oświecenia – od 1795 r. do lat 20. XIX w., to głównie twórczość klasyków po utracie niepodległości, w tym literatura legionowa.