Literatura

RENESANS

Renesans : Co nam zostało?

• Wiele materiałów dających pojęcie o ówczesnej obyczajowości, życiu dworskim, rozrywkach i zabawach wiejskich, wydarzeniach historycznych, życiu ziemiańskim, ówczesnych prawach, obyczajach, szkole i urzędach. • Wciąż aktualny epikureizm i hasło carpe diem . • Bliska jest, choć w modyfikowanych przez wieki formach, idea antropocentryzmu. • Wciąż będący przedmiotem pożądania kult nauki i chęć osiągnięcia harmonii, a więc znalezienia w życiu „złotego środka”.

Renesans : Literatura polska

• Dworzanin polski (Łukasz Górnicki) – ze spotkania i rozmów dworzan Zygmunta Augusta w willi biskupa Maciejowskiego w Prądniku pod Krakowem w 1549 r. wyłonił się obraz idealnego, wzorcowego dworzanina. Powinien być doskonale wykształcony (znać nie tylko łacinę, ale też język niemiecki, angielski, włoski i hiszpański), umieć posługiwać się w przemówieniach retoryką oraz grać na lutni i śpiewać. Konieczne są też wytworne maniery, posługiwanie się bronią,a także wierność, męstwo i dbanie o...

Renesans : Literatura powszechna

• Dekameron (Giovanni Boccaccio) – jest to zbiór 100 nowel– opowieści, które snuło przez 10 dni 10 osób (siedem kobiet i trzech mężczyzn), którzy uciekli z miasta przed szalejącą tam zarazą. Tematyka tych opowieści to mieszanka miłości (duchowej i cielesnej), zdrad, ekscesów zakonników, mnichów,a także sposobów na zdobycie kochanki. • Hamlet (William Szekspir) – Hamlet jest księciem duńskim;jego stryj zamordował mu ojca i poślubił jego matkę. Jest też narzeczonym Ofelii, którą...

Renesans : Najważniejsze motywy i tematy

Filozofia życia człowieka – życie w zgodzie z rytmem natury ( Żywot człowieka poczciwego Reja), walka z pokusami, a życie widziane jako coś kruchego i tajemniczego (Mikołaj Sęp-Szarzyński), ale też załamanie się harmonijnej wizji świata, gdy umiera ktoś kochany, i powolne godzenie się ze światem ( Treny Kochanowskiego). Miłość – Mikołaj Sęp-Szarzyński uważa, że „i nie miłować ciężko, i miłować nędzna pociecha”. Jan Kochanowski pisze miłosne fraszki i pieśni, choć chyba najbardziej...

Renesans : Nazwa epoki i ramy czasowe

Odrodzenie i renesans to dwie równoprawne nazwy epoki, która wskrzesza ideały antyku, tłumaczy literaturę tamtego czasu, interesuje się jego historią, a ówczesnych uczonych uważa za autorytety. Ideały te miałyby posłużyć do odrodzenia takiego widzenia świata, w którego centrum stoi człowiek. W Polsce odrodzenie obejmuje okres od końca XV w. do końca XVI w. Historycznym momentem zamykającym epokę jest 1584 r. (data śmierci Jana Kochanowskiego).

Renesans : Ważni bohaterowie literaccy

Patriota – obywatel, który kocha swoją ojczyznę i jej dobro stawia ponad swoje prywatne sprawy i nie żałuje dla jej dobra ani sił, ani pieniędzy. Takiego wzorowego bohatera wpisał w swoje Kazania sejmowe Piotr Skarga. Twórca renesansowy – to człowiek wszechstronny, który nie ogranicza się do jednej dziedziny. Zna języki, ma solidne wykształcenie, a do tego jest np. utalentowanym poetą. Do tego opisu pasują biografie Jana Kochanowskiego oraz Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Wzorowy...

Renesans : Wielkie dzieła

Renesans : Zapamiętaj te pojęcia

• Antropocentryzm – z łac. antropos – człowiek, centrum – środek; pogląd, według którego w centrum zainteresowania stawia się człowieka. Był podstawowym założeniem renesansowego humanizmu. • Harmonia – uważana przez ludzi renesansu za jedną z najwyższych wartości. Do harmonii dążono i w życiu,i w sztuce. • Humanizm – z łac. humanus – ludzki; ruch umysłowy, który koncentrował swoją uwagę na człowieku i jego sprawach. • Irenizm – tendencja dążąca do uzyskania pokoju...

Renesans : Zapamiętaj tych pisarzy

Jan Dantyszek (1485-1548) – autor łacińskich wierszy, najchętniej sięgał po krótkie formy – epigramaty. Napisał wiele epitafiów i epitalamiów (czyli utworów nagrobnych i weselnych). W połowie życia odkrył powołanie kapłańskie, a z czasem pełnił nawet funkcje biskupie. Łukasz Górnicki (1527-1603) – wykształcony we Włoszech, przeniósł ideały dobrego dworzanina do Polski. Jego bohater (z książki Dworzanin polski) jest przeciwstawny wzorowi parenetycznemu ziemianina Reja. Klemens...

ROMANTYZM

Romantyzm : Co nam zostało?

• Ballada jako gatunek, w uwspółcześnionej formie u Leśmiana. • Inna nazwa Młodej Polski to neoromantyzm, bo cała epoka nawiązuje do romantyzmu; podobny jest etos artysty, jednakże w Młodej Polsce jest już wyzwolony z pełnienia misji społecznej. • Nastrój, elementy świata baśniowego w literaturze Młodej Polski. • Dramat modernistyczny czerpie w dramatu romantycznego,zwłaszcza z utworów Słowackiego. • Poezja Norwida została odkryta i oceniona w okresie Młodej Polski. • Romantyzm jest ważnym...

Romantyzm : Literatura polska

• Ballady Adama Mickiewicza – ballady pełne ludowej magii,napisane w latach 1819-1821, pochodzą z pierwszego tomu poety Ballady i romanse. — Lilie – kobieta, która zamordowała męża, chce ukryć ten czyn przed innymi i przed sobą – chciałaby o tym zapomnieć i ponownie wyjść za mąż. Jednak pojawia się duch byłego męża i na wieczność potępia żonę i swoich braci,którzy chcieliby go zastąpić. — Powrót taty – przejmujący obraz dzieci modlących się o powrót ojca. Ich prośby zostają...

Romantyzm : Literatura powszechna

• Cierpienia młodego Wertera (Johann Wolfgang Goethe) – biblia romantyków, która wykreowała nowy model bohatera (czyli bohatera werterowskiego), a nawet styl życia. Nadwrażliwy Werter nie umie poradzić sobie z uczuciem do Loty, przeżywa ból świata (niem. Weltschmerz), ucieka od rzeczywistości– najpierw w zachwyt przyrodą i literaturą, a potem w samobójstwo. • Eugeniusz Oniegin (Aleksander Puszkin) – poemat dygresyjny pokazujący szczegóły życia rosyjskiej arystokracji na wsi i w...

Romantyzm : Nazwa epoki i ramy czasowe

Nazwa wywodzi się od łacińskiego słowa romanus , czyli rzymski.W średniowieczu określenia „romański” używano w odniesieniu do języków m.in. Celtów i Galów, którzy zamieszkiwali prowincje rzymskie. „Romancami” zwano ich niezwykłe legendy i baśnie, a ponieważ ich kultura i twórczość fascynowała twórców XIX-wiecznych, więc nazwano ich romantykami, a całą epokę– romantyzmem. W Europie romantyzm zawiera się pomiędzy Wielką Rewolucją Francuską (1789) a Wiosną Ludów (1848). W Polsce epokę...

Romantyzm : Ważni bohaterowie literaccy

Gustaw-Konrad – z Dziadów Adama Mickiewicza; w młodości nieszczęśliwie zakochany, został odrzucony. Popełnia samobójstwo, ale nadal żyje. Na ścianie więzienia zapisuje swoją przemianę w Konrada. Buntuje się przeciwko Bogu, bo sam chce pełnić rząd dusz. Kordian – tytułowy bohater dramatu Juliusza Słowackiego; kocha straszą od siebie Laurę, która śmieje się z jego uczucia. Po próbie samobójczej podróżuje po Europie, a punktem zwrotnym w jego życiu jest monolog na Mont Blanc, gdy...

Romantyzm : Zapamiętaj te pojęcia

• Bajronizm – postawa bohaterów utworów George’a Byrona. Cechuje ją bunt, samotna walka, która kończy się klęską, wewnętrzne konflikty, które prowadzą do łamania zasad społecznych, a nawet do morderstw. Bohater bajroniczny – w przeciwieństwie do werterycznego – jest aktywny, próbuje przeciwstawiać się sytuacjom i siłom, które go jednak przerastają. Bohaterem tego typu jest w polskim romantyzmie Konrad Wallenrod. • Frenetyzm – mroczny, ale jednocześnie gorący, entuzjastyczny i...

Romantyzm : Zapamiętaj tych pisarzy

Aleksander Fredro (1793-1876) – autor komedii obyczajowych z życia szlachty, głównie prowincjonalnej. Pisał też wiersze, poematy, aforyzmy. Debiutował w 1817 r., jednak pozostał obok problemów romantyzmu. Naraziło go to na ostre ataki ze strony Seweryna Goszczyńskiego i Leszka Dunina Borkowskiego, w wyniku których przestał pisać na 18 lat. Do utworów wprowadzał akcenty humorystyczne, elementy komiki ludowego teatru. Jego komedie weszły na stałe do repertuarów teatralnych. Zygmunt...