Romantyzm : Zapamiętaj te pojęcia
• Bajronizm – postawa bohaterów utworów George’a Byrona. Cechuje ją bunt, samotna walka, która kończy się klęską, wewnętrzne konflikty, które prowadzą do łamania zasad społecznych, a nawet do morderstw. Bohater bajroniczny – w przeciwieństwie do werterycznego – jest aktywny, próbuje przeciwstawiać się sytuacjom i siłom, które go jednak przerastają. Bohaterem tego typu jest w polskim romantyzmie Konrad Wallenrod. • Frenetyzm – mroczny, ale jednocześnie gorący, entuzjastyczny i...
Gatunki literackie starożytności
Epos – inaczej epopeja; jeden z najstarszych i głównych gatunków epiki. Są to najczęściej poetyckie utwory prezentujące życie legendarnych lub historycznych bohaterów na tle ważnych historycznie dla narodu wydarzeń. Może to być też opowieść o początkach dziejów tego narodu. Często występują w nim postacie magiczne, boskie i demoniczne. Najwcześniejsze eposy to zbiory opowieści mitycznych. Mit – opowieść o bogach, stworzeniu świata, dziejach rodów i zwykłych ludzkich uczuciach i...
Główne nurty literackie Baroku
Barok sarmacki – miał charakter bardzo swojski, bo wiązał się z kulturą ludową. Popierano i promowano krajową obyczajowość, szczycono się tak pojętym patriotyzmem. Barok sarmacki reprezentują: Wacław Potocki, Szymon Szymonowic i Jan Chryzostom Pasek. Poezja światowych rozkoszy – opiera się na myśli,że wszystkich dotyczy przemijanie, ale skoro dostaliśmy życie, to musimy z niego jak najpełniej korzystać. Przeciwstawiać smutkowi radość, a śmierci – afirmację życia i miłość. W tym duchu...
Cechy i idee literatury romantycznej
Baśniowość. Dążenie do wolności; pochwała buntu i walk narodowowyzwoleńczych. Kult młodości. Ludowość Metafizyka Obecność bohatera romantycznego Odrzucenie racjonalizmu - zamiast niego wiara w przeczucia Orientalizm Przekonanie, że jednostka jest ważniejsza niż zbiorowość Synkretyzm
Starożytność : Zapamiêtaj te pojêcia
Herkulesowa praca – mówimy tak o ciężkim, przekraczającym ludzkie siły zajęciu. Wyrażenie pochodzi oczywiście od 12 prac Herkulesa. Jabłko niezgody – oznacza powód do kłótni. Bogini niezgody rzuciła na stół jabłko z napisem „dla najpiękniejszej”, a Parys miał zdecydować, do której bogini trafi owoc. Kompleks Edypa – tego wyrażenia zaczął używać Freud na określenie skomplikowanych relacji pomiędzy matką a synem i na stałe weszło do języka psychologii. Pochodzi z mitu o Edypie,...
Barok : Nazwa epoki i ramy czasowe
Nazwa pochodzi z wł. barocco – dziwny. Tak właśnie nazywano rzadki gatunek perły łowionej u wybrzeży Portugalii. Miała rzadko spotykany oryginalny kształt, przez co była bardzo cenna. Jest to okres trwający od schyłku lat 80. XVI w. do lat 30. XVIII w. Współcześnie w polskim baroku wyróżnia się trzy fazy: • wczesny barok – od lat 80. XVI w. po lata 20. XVII w.; w tym czasie powstaje najwięcej poetyckich utworów mistyczno-metafizycznych; • barok dojrzały – od poł. XVII w. do schyłku...
Młoda Polska : Zapamiętaj tych pisarzy
Jan Kasprowicz (1860-1926) – poeta, dramaturg i tłumacz.W swoich wierszach pojawia się w roli franciszkanina, dekadenta albo rzecznika skrzywdzonych. Był samoukiem, który doskonale opanował klasyczną łacinę, grekę, francuski i angielski.Tłumaczył wielkie dzieła literatury, m.in. Ajschylosa, Szekspira, Ibsena, Byrona i Schillera. Kazimierz Przerwa-Tetmajer (1865-1940) – poeta,prozaik i dramaturg. Wydał osiem serii Poezji – nastrojowy charakterze branych tam utworów bardzo odpowiadał...
Renesans : Zapamiętaj te pojęcia
• Antropocentryzm – z łac. antropos – człowiek, centrum – środek; pogląd, według którego w centrum zainteresowania stawia się człowieka. Był podstawowym założeniem renesansowego humanizmu. • Harmonia – uważana przez ludzi renesansu za jedną z najwyższych wartości. Do harmonii dążono i w życiu,i w sztuce. • Humanizm – z łac. humanus – ludzki; ruch umysłowy, który koncentrował swoją uwagę na człowieku i jego sprawach. • Irenizm – tendencja dążąca do uzyskania pokoju...
Starożytność : Zapamiętaj tych pisarzy
Ajschylos (525-456 p.n.e.) – twórca tragedii greckiej,którego twórczość poprzedziła dzieła Sofoklesa i Eurypidesa. Jego utwory zawierają tematykę religijną z elementami nacechowanymi moralizmem. W 484 r. p.n.e. wygrał pierwszy konkurs dramatyczny, a potem jeszcze 13 razy zdobywał główną nagrodę ateńskich igrzysk teatralnych. Wprowadził to teatru drugiego aktora, ograniczył rolę chóru i wprowadził do tragedii akcję dziejącą się poza sceną. Arystoteles (384-322 p.n.e.) – obok Platona...
Starożytność : Wielkie dzieła
Antygona (Sofokles) – sprzeciwia się rozkazowi stryja, władcy Teb, i postanawia pogrzebać zwłoki brata, uznając wyższość prawa boskiego nad ludzkim. Tak zarysowany został konflikt dramatyczny w utworze. Antygona jest symbolem buntu, odwagi i braku pokory, a Kreon uosabia dumę, upór i nieustępliwość. Iliada (Homer) – epos nawiązujący do wydarzeń z lat 1194-84 p.n.e. (ostatnie dziesięciolecie wojny trojańskiej). Bohaterowie są heroiczni i wyidealizowani, a bogowie amoralni i...
Oświecenie : Zapamiętaj te pojęcia
• Ateizm – odrzuca wiarę w istnienie sił nadnaturalnych, szczególnie Boga. Wynika ze sprzeczności pomiędzy wierzeniami religijnymi a badaniami naukowymi, ale też z buntu przeciwko temu, że religia przenosi w sferę pozaziemską kwestię wyrównywania krzywd społecznych. • Deizm – zakłada istnienie jakiejś nieokreślonej siły duchowej, która stworzyła świat, ustaliła reguły nim kierujące, ale nie ingeruje bezpośrednio w jego działanie. • Duma – utwór epicko-liryczny, zazwyczaj historyczny w...
Średniowiecze : Zapamiętaj tych pisarzy
Jan Długosz (1415-1480) – pochodzący z rodu rycerskiego kanonik i historyk krakowski. Służył na dworze króla Kazimierza Jagiellończyka, był także wychowawcą jego synów. Jego najsłynniejsze dzieło to Historiae Poloniae ( Roczniki, czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego ) – w pełnym wydaniu ukazało się w latach 1701-1703. Gall Anonim (XI/XII w.) – pierwszy kronikarz historii Polski, autor Kroniki polskiej , będącej rzetelnym źródłem wiedzy o czasach Piastów i rządach Bolesława...
Pozytywizm : Nazwa epoki i ramy czasowe
Nazwa „pozytywizm” pochodzi z książki zawierającej cały program epoki, czyli z Wykładów filozofii pozytywnej Augusta Comte’a.W XIX w. pod pojęciem „pozytywny” rozumiano: realny, praktyczny i pożyteczny. Tak też opisywano filozofię epoki. Ale nazwa ta odnosi się wyłącznie do epoki literackiej w Polsce, w Europie obowiązuje termin „realizm”. W Polsce epoka ta obejmuje okres od roku 1864 (klęska powstania styczniowego) do roku 1880 (debiuty modernistów, które umownie otwierają epokę Młodej...
Oświecenie : Zapamiętaj tych pisarzy
Franciszek Bohomolec (1720-1784) – oświeceniowy komediopisarz, wprowadził do literatury polskiej nowoczesną komedię w stylu francuskim. Korzystał ze schematu molierowskiego– ośmieszał, ostrzegał, wytykał. Napisał też dwie komedie zgodne z programem króla zawartym w „Monitorze”. Franciszek Karpiński (1741-1825) – polski poeta klasycystyczny, tworzący pod dużym wpływem Jana Jakuba Rousseau. Był twórcą nurtu sentymentalnego w liryce polskiej. Pisał sielanki, wiersze miłosne, elegie,...
Prądy literackie Dwudziestolecia Międzywojennego
Awangarda francuska – poezja jest aktem twórczym nieograniczonej wyobraźni. Posługiwała się liryzmem wizualnym– oprócz tekstu wiersz wykorzystywał rysunek, który mógł uzupełnić zamysł twórczy autora. Dadaizm – był wyrazem rewolucji przeciw sztuce i szukaniem zupełnej wolności tworzenia. Nazwa powstała od dada, czyli pierwszych, nic nieznaczących sylab wymawianych przez niemowlaka. Kompozycja utworów dadaistycznych była bezładna, na chybił trafił dobierano nonsensowne sylaby....
Barok : Najważniejsze motywy i tematy
Miłość – dworska, lekka, flirt, ale też pokazywana jako uczucie ogarniające całe życie, uczucie, które można przeciwstawić nawet śmierci. Miłość pokazywano także w intymnej relacji z Bogiem. Mit Sarmaty – ten motyw wiąże się z szerszym widzeniem– z troską o ojczyznę. Efektem jest negatywna ocena ówczesnej rzeczywistości i, w odpowiedzi na taki stan, wskrzeszenie przez twórców postaci Sarmaty jako idealnego patrioty (np. Pamiętniki Paska, ale też Niepróżnujące próżnowanie...
Dwudziestolecie Międzywojenne : Zapamiętaj tych pisarzy
Witold Gombrowicz (1904-1969) – polski powieściopisarz,nowelista i dramaturg. Specyfiką jego twórczości jest głęboki psychologizm, poczucie absurdu i obrazoburstwo kulturowe. Gombrowicz przede wszystkim dyskutuje z polskim romantyzmem, jak sam twierdził, pisząc na przekór Mickiewiczowi. Bruno Jasieński (1901-1939) – reprezentował futuryzm, założył głośny z powodu skandali klub Katarynka. Jan Lechoń (1899-1956) – współtwórca Pro Arte Studio,kabaretu Pikador i grupy poetyckiej...
Biblia : Najważniejsze tłumaczenia
Najstarsze tłumaczenie z hebrajskiego na grecki pochodzi z III w. przed Chrystusem i zwane jest Septuagintą. Był on bazą do przekładów na łacinę – najważniejszy był przekład św. Hieronima z IV w. zwany Wulgatą. Sobór trydencki z XVI w. uznał go tekst autentyczny i kanoniczny. Od czasów Marcina Lutra zaczęły pojawiać się przekłady na języki narodowe. Najważniejsze przekłady na język polski to: a) katolickie: Biblia królowej Zofii (XV w.), Biblia Leopolity (1561) i Biblia Wujka...
Romantyzm : Nazwa epoki i ramy czasowe
Nazwa wywodzi się od łacińskiego słowa romanus , czyli rzymski.W średniowieczu określenia „romański” używano w odniesieniu do języków m.in. Celtów i Galów, którzy zamieszkiwali prowincje rzymskie. „Romancami” zwano ich niezwykłe legendy i baśnie, a ponieważ ich kultura i twórczość fascynowała twórców XIX-wiecznych, więc nazwano ich romantykami, a całą epokę– romantyzmem. W Europie romantyzm zawiera się pomiędzy Wielką Rewolucją Francuską (1789) a Wiosną Ludów (1848). W Polsce epokę...
Oświecenie : Literatura polska
• Bajki Ignacego Krasickiego – poprzez świat zwierząt autor odtwarza świat ludzi z ich wadami, słabościami i oszustwami. Krótkie utwory zamyka zazwyczaj filozoficzna puenta o naturze człowieka. — Jagnię i wilcy – na pytanie jagnięcia, czemu wilk miałby je zjeść, pada krótka odpowiedź: bo jest słabe i smaczne. — Kruk i lis – przebiegły lis, namawiając kruka do śpiewu, spowodował, że ser wypadł krukowi z dzioba. — Przyjaciele – historia rzekomej przyjaźni zajączka ze zwierzętami–...
Barok : Literatura polska
• Do trupa (Jan Andrzej Morsztyn) – sonet oparty na porównaniu spokoju trupa z cierpieniami zakochanego. Oczywiście pointą jest stwierdzenie, że lepiej jest być trupem niż nieszczęśliwie się zakochać. • Liryki Daniela Naborowskiego Jego wiersze zalicza się do nurtu poezji dworskiej, ale jest jednocześnie autorem, który najdobitniej wyrażał barokową ideologię. Zastanawia się nad przemijaniem, kruchością życia i tym, jak w tej niepewności odnajduje się człowiek. — Cnota grunt...
Najważniejsze motywy i tematy Dwudziestolecia Międzywojennego
Człowiek • Sklepy cynamonowe Schulza. • Granica Nałkowskiej. • Ferdydurke Gombrowicza Deformacja rzeczywistości – na założeniu deformacji świata opiera się cały nurt awangardowy w dwudziestoleciu. Gombrowicz w Ferdydurke odkształca świat – pokazuje pojedynek na miny i szczekających chłopów na wsi. Leśmian w swojej poezji tworzy nierealny, niemal baśniowy świat. Podobnie nierealne, poetyckie obrazy widzimy u Brunona Schulza– wędrówki wśród labiryntów ulic, które są odmienione przez...
Środki poezji barokowej
budowanie obrazu na kontraście, epatowanie brzydotą, paradoksy, oksymorony, np. gorący lód, zimny ogień, hiperbola, czyli przesadne kreowanie jakiegoś zjawiska, anafora, czyli rozpoczynanie kolejnych wersów od tego samego zwrotu lub słowa, przestawny szyk wyrazów w zdaniu.
Barok : Zapamiętaj tych pisarzy
Józef Baka (1707-1780) – przez długie lata uważany za grafomana; jezuita, poeta piszący głównie o śmierci. Używał poetyki późnego baroku, choć chronologicznie pisał już w czasach saskich. Jan III Sobieski (1629-1696) – listy króla do królowej Marysieńki to najsłynniejszy przykład epistolografii barkowej. Oprócz wyznań miłosnych król pisze też o zdarzeniach wojennych, co pozwala je traktować jako dokument historyczny. Wespazjan Kochowski (1633-1700) – poeta, sarmata tęskniący za...
Dwudziestolecie międzywojenne : Grupy poetyckie
Awangarda Krakowska – sztuka musi podążać za cywilizacją,dlatego jej tematami powinny być miasta, masy i maszyny (program 3 x M). Artyści dążyli do maksymalnego skondensowania treści, najważniejszym środkiem językowym stała się metafora,propagowali hasło: „najmniej słów”. Reprezentanci : Jan Brzękowski, Jalu Kurek, Tadeusz Peiper, Julian Przyboś. Druga Awangarda – początkowo w Lublinie, później w Warszawie, posługuje się zapożyczoną od Awangardy Krakowskiej stylistyką skrótu, ale...
Starożytność : Nazwa epoki i ramy czasowe
Terminem „starożytność” określa się czasy od około 4000 lat p.n.e.do 476 r. n.e. (upadek cesarstwa zachodniorzymskiego). Natomiast pojęcie „antyk” odnosi się do kultury śródziemnomorskiej (Grecji i Rzymu) do V w. n.e. Ten dorobek kulturowy określa się jako klasyczny (w znaczeniu: doskonały) i obok Biblii jest uważany za pierwowzór etyki i estetyki cywilizacji europejskiej.
Romantyzm : Zapamiętaj tych pisarzy
Aleksander Fredro (1793-1876) – autor komedii obyczajowych z życia szlachty, głównie prowincjonalnej. Pisał też wiersze, poematy, aforyzmy. Debiutował w 1817 r., jednak pozostał obok problemów romantyzmu. Naraziło go to na ostre ataki ze strony Seweryna Goszczyńskiego i Leszka Dunina Borkowskiego, w wyniku których przestał pisać na 18 lat. Do utworów wprowadzał akcenty humorystyczne, elementy komiki ludowego teatru. Jego komedie weszły na stałe do repertuarów teatralnych. Zygmunt...
Romantyzm : Literatura polska
• Ballady Adama Mickiewicza – ballady pełne ludowej magii,napisane w latach 1819-1821, pochodzą z pierwszego tomu poety Ballady i romanse. — Lilie – kobieta, która zamordowała męża, chce ukryć ten czyn przed innymi i przed sobą – chciałaby o tym zapomnieć i ponownie wyjść za mąż. Jednak pojawia się duch byłego męża i na wieczność potępia żonę i swoich braci,którzy chcieliby go zastąpić. — Powrót taty – przejmujący obraz dzieci modlących się o powrót ojca. Ich prośby zostają...
Renesans : Nazwa epoki i ramy czasowe
Odrodzenie i renesans to dwie równoprawne nazwy epoki, która wskrzesza ideały antyku, tłumaczy literaturę tamtego czasu, interesuje się jego historią, a ówczesnych uczonych uważa za autorytety. Ideały te miałyby posłużyć do odrodzenia takiego widzenia świata, w którego centrum stoi człowiek. W Polsce odrodzenie obejmuje okres od końca XV w. do końca XVI w. Historycznym momentem zamykającym epokę jest 1584 r. (data śmierci Jana Kochanowskiego).
Najważniejsze motywy i tematy Młodej Polski
Artysta i sztuka – moderniści głosili, że sztuka istnieje dla sztuki, a nie dla publiczności czy rozrywki. Artysta pragnie wolności i w sprawach ziemskich czuje się zniewolony. Potęgę poezji pokazuje Wesele Wyspiańskiego, a wiersz Evviva l’arte Tetmajera widzi w niej ucieczkę od spraw przyziemnych. Ludomania – epoka przeżywa fascynację folklorem. Chłopi Reymonta zostali nagrodzeni Noblem jako chłopska epopeja. Jan Kasprowicz w cyklu Z chałupy pokazuje nędzę wiejską,a w Weselu...
Romantyzm : Literatura powszechna
• Cierpienia młodego Wertera (Johann Wolfgang Goethe) – biblia romantyków, która wykreowała nowy model bohatera (czyli bohatera werterowskiego), a nawet styl życia. Nadwrażliwy Werter nie umie poradzić sobie z uczuciem do Loty, przeżywa ból świata (niem. Weltschmerz), ucieka od rzeczywistości– najpierw w zachwyt przyrodą i literaturą, a potem w samobójstwo. • Eugeniusz Oniegin (Aleksander Puszkin) – poemat dygresyjny pokazujący szczegóły życia rosyjskiej arystokracji na wsi i w...
Pozytywizm : Zapamiętaj tych pisarzy
Adam Asnyk (1838-1897) – poeta i dramatopisarz, znany jednak głównie dzięki wierszom. Pisał pod pseudonimem El...y. Jego twórczość była dość popularna w tamtych czasach, ale już np. Wyspiański nazywa go „wypchanym orłem”. Pisał kunsztownie,stroficznie, ale przez to jego poezja ma dziś wygląd i wydźwięk staroświecki. Maria Konopnicka (1842-1910) – poetka i nowelistka,pisała pod pseudonimem Jan Sawa. W ówczesnych czasach jej poezja była bardzo popularna, podobnie jak i Obrazki – utwory...
Ważni bohaterowie biblijni
12 apostołów – czyli po prostu 12 uczniów Jezusa. Najbardziej wyraziste postacie to: Piotr, niewierny Tomasz i Judasz Iskariota. Wszyscy apostołowie zajmowali się szerzeniem nauki Jezusa po jego wniebowstąpieniu. Abel i Kain – synowie Adama i Ewy. Kain zabije Abla,ukochanego syna ojca, a sam stanie się uosobieniem bratobójcy. Abraham – jeden z pierwszych patriarchów Izraela. Bóg chciał wypróbować jego wiarę i zażyczył sobie ofiary z jego jedynego syna. Abraham, mimo wielkiego...
Bilbia : Zapamiętaj te pojęcia
• Absalomie, Absalomie – symbol ojcowskiego bólu. W Biblii płacze król Dawid nad synem, który zabił Amnona w zemście za gwałt na siostrze. • Jabłko Adama – anatomiczna chrząstka w krtani, którą widać na męskiej szyi. W Biblii jest upamiętnieniem grzechu prarodziców. • Judaszowe srebrniki – Judasz okazał się zdrajcą, bo wydał Jezusa, i dlatego do dziś tak mówimy na pieniądze wzięte za zdradę. • Kainowe znamię – oznacza piętno bratobójstwa, bo po zamordowaniu Abla na czole...
Pozytywizm : Literatura polska
• Daremne żale (Adam Asnyk) – poeta przypomina, że przemijanie nie pozwoli nam wrócić do dawnych czasów, trzeba więc poszukać sobie nowego miejsca w świecie. • Do młodych (Adam Asnyk) – poeta pokazuje, że warto równoważyć postęp tradycją. Postuluje szacunek dla dawnych zwycięstw, bo przecież i te dzisiejsze już wkrótce ustąpią miejsca nowościom. • Krzyżacy (Henryk Sienkiewicz) – powieść o walce Polaków z zakonem krzyżackim. Sienkiewicz sięgnął po gwarę góralską, by...
Renesans : Najważniejsze motywy i tematy
Filozofia życia człowieka – życie w zgodzie z rytmem natury ( Żywot człowieka poczciwego Reja), walka z pokusami, a życie widziane jako coś kruchego i tajemniczego (Mikołaj Sęp-Szarzyński), ale też załamanie się harmonijnej wizji świata, gdy umiera ktoś kochany, i powolne godzenie się ze światem ( Treny Kochanowskiego). Miłość – Mikołaj Sęp-Szarzyński uważa, że „i nie miłować ciężko, i miłować nędzna pociecha”. Jan Kochanowski pisze miłosne fraszki i pieśni, choć chyba najbardziej...
Oświecenie : Nazwa epoki i ramy czasowe
Nazwa pochodzi od światła – myśliciele tej epoki nazywali ją „oświeconą” i zestawiali z ciemnotą baroku. Mieli na myśli oczywiście przymioty rozumu, które były wówczas cenione najwyżej. Sam termin nawiązywał do świetlnej metaforyki, wzmocnionej w filozofii Kartezjusza koncepcją „światła naturalnego” jako tej cechy umysłu, która umożliwia poznawanie świata. Cztery fazy polskiego oświecenia: • wczesne oświecenie – od 1730 r. do 1764 r., to czas przed wstąpieniem na tron króla...
Oświecenie : Co nam zostało?
• Głęboki racjonalizm i dążenie do precyzji językowej. • Wiersze Jakuba Jasińskiego i sielanki Franciszka Karpińskiego przeniknęły do kultury ludowej. • Kolęda „ Bóg się rodzi... ” Franciszka Karpińskiego jest jedną z najpopularniejszych kolęd. • Komedie Bogusławskiego i Niemcewicza do tej pory pojawiają się na scenach polskich teatrów. • Od czasów oświecenia zaczął się rozwój polskiej prasy.
Nazwa epoki i ramy czasowe
W Polsce epoka zawiera się w latach 1890-1918. Rok 1890 jest uważany za początek nowej epoki, bo wtedy debiutują poeci młodopolscy i do kraju napływa literatura europejska, natomiast data zamykająca jest cezurą historyczną (koniec I wojny światowej i odzyskanie niepodległości). W Polsce, podobnie jak w Niemczech, Włoszech i Francji, podkreślano modernistyczną ideologię młodzieży końca XIX w. Stąd wzięły się terminy, którymi określa się tę epokę: • modernizm – z niem. modern ; oznacza...
Średniowiecze : Zapamiętaj te pojęcia
• Alegoria – takie uosobienie cnoty albo grzechu i tak często występujące w różnych utworach, że staje się symbolem czytelnym dla wszystkich. • Apokryfy – utwory nawiązujące do Biblii , ale nieuznawane przez Kościół. Pochodzące z nich motywy, często przemieszane z fantastyką, pojawiały się w tekstach hagiograficznych. • Asceza – unikanie radości życia, umartwianie się w celu doskonalenia duszy i zasłużenia na zbawienie. Początkowo miała formę intensywnego samoudręczenia, ale...
Najważniejsze motywy i tematy romantyczne
Mesjanizm – w ujęciu jednostkowym i narodowym. Literatura propagowała mit jednostki, która spełnia swoją misję, poświęcając swoje cierpienie za innych. W końcu cechami mesjasza są tytanizm i prometeizm. W takim rozumieniu mesjaszem był Konrad z Dziadów i Konrad Wallenrod. Bardzo modne było w tych czasach traktowanie niewoli Polski jako misji kraju wybranego, aby odkupić świat. Miłość romantyczna – jest osią życia bohatera romantycznego, ale wskazuje też na niesprawiedliwości...
Dwudziestolecie Międzywojenne : Cechy i idee literatury
Powieść psychologiczna. Katastrofizm. Powieść parabola ( Proces Kafki ). Powieść strumienia świadomości – narracja prowadzona jest według nieuporządkowanego wewnętrznego monologu, kolejnych skojarzeń z tematem (James Joyce). Rozwój sag literackich (Buddenbrookowie, Niechcicowie). Symultanizm w prozie – akcja dzieje się jednocześnie w kilku miejscach (Joyce).
Oświecenie : Prądy literackie
Klasycyzm – powstał na dworze króla Ludwika XIV, którego poeci zamiast barokowych ozdobności wybrali prostotę, harmonię i elegancję formy. Wzorców szukali w antyku – u Sofoklesa, Eurypidesa, Arystotelesa i Horacego, a także u twórców renesansowych, którzy lubili przecież ład antyczny. Zwrócili się też do antycznych gatunków. Nicolas Boileau w swojej Sztuce poetyckiej (1674) podaje zasady dobrego pisarstwa. W nucie klasycyzmu tworzyli m.in. Julian Ursyn Niemcewicz i Adam Naruszewicz....
Oświecenie : Najważniejsze motywy i tematy
Człowiek i cały świat, w którym żyje i od którego zależy, złożoność natury ludzkieji słabości człowieka – to wszystko zgrabnie portretował w swoich bajkach Ignacy Krasicki. Na ten temat wypowiadalisię też w swoich dziełach m.in. Wolter i Rousseau. Dojrzewanie – zainteresowanie zasadami edukowania młodego człowieka i jego wychowywaniem, a więc wpływaniem na rozwój i dojrzewanie wiązało się na pewno z Komisją Edukacji Narodowej, reformami Konarskiego i odrzuceniem jezuickiego systemu...
Literatura współczesna : Zapamiętaj tych pisarzy
Jerzy Andrzejewski (1909-1983) – prozaik, publicysta i felietonista. W 1936 r. wydał pierwszy tom opowiadań Drogi nieuniknione , w czasie wojny działał w podziemiu, organizując działalność kulturalną. Współpracował z „Twórczością” i „Literaturą”. W latach 1952-1957 poseł na sejm. Krzysztof Kamil Baczyński (1921-1944) – tworzył głównie w czasie okupacji, zdążył wydać tylko dwa tomy wierszy: Wiersze wybrane i Arkusz poetycki . Pierwszy powojenny tom, odtworzony z rękopisów Śpiew z...
Oświecenie : Cechy i idee literatury
Twórcy sięgali po wszystkie rodzaje literackie – epikę, lirykę i dramat, ale ze względu na cel dydaktycznego oddziaływania na czytelnika najrzadziej wykorzystywano lirykę osobistą.
Renesans : Literatura polska
• Dworzanin polski (Łukasz Górnicki) – ze spotkania i rozmów dworzan Zygmunta Augusta w willi biskupa Maciejowskiego w Prądniku pod Krakowem w 1549 r. wyłonił się obraz idealnego, wzorcowego dworzanina. Powinien być doskonale wykształcony (znać nie tylko łacinę, ale też język niemiecki, angielski, włoski i hiszpański), umieć posługiwać się w przemówieniach retoryką oraz grać na lutni i śpiewać. Konieczne są też wytworne maniery, posługiwanie się bronią,a także wierność, męstwo i dbanie o...
Oświecenie : Prasa
Oświecenie obfitowało w bogatą publicystykę, która spowodowała rozwój prasy. To pociągało za sobą konieczność stworzenia miejsc, gdzie można by ją czytać (tzw. gabinetów lektury, które niebawem miały się przekształcić w pierwsze biblioteki). Warto wymienić najważniejsze tytuły ówczesnych czasopism: • „Gazeta Narodowa i Obca” – popierała stronnictwa proreformatorskie w okresie Sejmu Czteroletniego. • „Gazeta Warszawska” – jako pierwsza zaczęła zamieszczać płatne ogłoszenia...
Pozytywizm : Najważniejsze motywy i tematy
Dziecko – po raz pierwszy staje się głównym bohaterem, a częstym motywem jest jego krzywda: • Antek, Dobra pani, Janko Muzykant, Katarynka, Nasza szkapa • wiersze i Obrazki Konopnickiej (Jaś nie doczekał, Przed sądem) • Lalka • W pustyni i w puszczy Emancypacja • Lalka • Emancypantki • Nad Niemnem Kwestia żydowska • Mendel Gdański • Lalka Miasto – nowy motyw; miasto jako wielkie skupisko ludzi;analiza reguł życia społecznego, roli pieniądza i obyczajowości...
Oświecenie : Literatura powszechna
• Julia, czyli Nowa Heloiza (Jan Jakub Rousseau) – powieść nawiązuje do średniowiecznego romansu nauczyciela i uczennicy. Tutaj jednak sytuacja wygląda inaczej– dziewczynę wydają dobrze za mąż, a on wyjeżdża daleko i zastanawia się nad samobójstwem. Jednak w jakiś czas później mężczyzna trafia do domu ukochanej, by uczyć jej dzieci. Czy uda się zdusić uczucie w imię lojalności wobec człowieka,któremu ona ślubowała miłość i wierność? Rousseau napisał tę historię w formie listów. •...