• Ballady Adama Mickiewicza – ballady pełne ludowej magii,napisane w latach 1819-1821, pochodzą z pierwszego tomu poety Ballady i romanse.
— Lilie – kobieta, która zamordowała męża, chce ukryć ten czyn przed innymi i przed sobą – chciałaby o tym zapomnieć i ponownie wyjść za mąż. Jednak pojawia się duch byłego męża i na wieczność potępia żonę i swoich braci,którzy chcieliby go zastąpić.
— Powrót taty – przejmujący obraz dzieci modlących się o powrót ojca. Ich prośby zostają wysłuchane, a ojciec unika śmierci z rąk zbójców.
— Romantyczność – ballada, która jest manifestem całego cyklu. Główną postacią jest obłąkana Karusia i duch zmarłego Jasia. Obłąkanie w tekstach romantycznych nie oznaczało choroby psychicznej, ale głębokie życie duchowe, niedostępne dla normalnie funkcjonujących ludzi. W tekście ścierają się poglądy reprezentujące świat rzeczy i świat ducha oraz miłość i rozum.
• Balladyna (Juliusz Słowacki) – wielowątkowy dramat oparty na kontrastach między bohaterami: Alina i Balladyna, Kirkor i Kostryn, Grabiec i Filon. Poza nimi w utworze występuje mnóstwo istot, które ingerują w życie ludzi.
• Bema pamięci żałobny rapsod (Cyprian Kamil Norwid) – nie jest to jedynie wiersz żałobny – utwór ma też paraboliczny, symboliczny wymiar.
• Beniowski (Juliusz Słowacki) – dzieje szlachcica, który odbywa podróż dyplomatyczną po Krymie oraz przewodzi tatarskim posiłkom na odsiecz Barowi. Z głównym wątkiem przeplatają się dygresje polityczne i osobiste.
• Damy i huzary (Aleksander Fredro) – komedia o grupie starych żołnierzy napoleońskich, których życie zaskoczy i udowodni, że wbrew ich zasadom nie da się żyć bez kobiet.
• Do... Na Alpach w Splűgen (Adam Mickiewicz) – stylizacja na monolog z ukochaną, za którą poeta bardzo tęskni.
• Dziady, część II (Adam Mickiewicz) – utwór oparty na starodawnym obrzędzie, w którym żywi przychodzą z pomocą umarłym, a umarli przekazują żywym wskazówki i przestrogi wynikające z przebywania w obu światach. Bohaterami są m.in. dusze dzieci, które nie mogą być zbawione, bo nigdy w życiu nie cierpiały, a więc nie żyły pełnią człowieczeństwa, oraz widmo złego pana, który był sprawcą cierpień i upokorzeń poddanych.
• Dziady, część III (Adam Mickiewicz) – zostały napisane w 1832 r. w Dreźnie i stąd wzięło się określenie „Dziady drezdeńskie”. Są to dzieje Konrada – pierwszego bohatera romantycznego w literaturze polskiej – mocno osadzone w realiach ówczesnej Polski.
• Dziady, część IV (Adam Mickiewicz) – jest to opowieść Gustawa o miłości, a jednocześnie niepełna biografia romantycznego bohatera, który został poddany edukacji przez czytanie romantycznych dzieł epoki, m.in. Cierpień Młodego Wertera. Efektem tej formacji jest widzenie miłości jako uczucia,którego nie sposób rozdzielić, a obiekt miłości jest istotą boską. Jednak życie daje mu srogą nauczkę – ukochana zostaje poślubiona przez kogoś innego, a Gustaw wpada w rozpacz pełną egzaltacji i oskarżeń. Nie mogąc sobie poradzić, prosi o pomoc księdza-racjonalistę, który tratuje rozmówcę jak szaleńca. Gustaw na jego oczach przebija się sztyletem, ale nie umiera. Tak racjonalizm księdza ściera się ze sferą ducha.
• Fortepian Szopena (Cyprian Kamil Norwid) – Norwid uważał, ze Szopen jest artystą tej klasy co Ajschylos i że obaj byli o krok od doskonałości. W wierszu znalazło się wspomnienie ostatnich dni życia kompozytora, z którym Norwid widział się w Paryżu. Jest tu też ważny obraz zniszczeń, jakich dokonali Moskale 19 września 1863 r. w Warszawie w pałacu Zamoyskich, gdy wyrzucili na bruk właśnie fortepian Szopena.
• Grażyna (Adam Mickiewicz) – powieść poetycka rozgrywająca się na średniowiecznej Litwie, która wikła się w walki książąt dzielnicowych niezgadzających się z polityką Witolda.Książę Litawor wzywa na pomoc Krzyżaków, a jego żona w przebraniu mężczyzny – by nie dopuścić do zdrady – staje do walki przeciwko Zkonowi. Symbolizuje protest przeciwko paktom z wrogiem ojczyzny. W finale Grażyna polegnie w walce, a jej mąż popełni samobójstwo.
• Grób Agamemnona (Juliusz Słowacki) – utwór jest VIII pieśnią Podróży do Ziemi Świętej z Neapolu, podzieloną na dwie części. W pierwszej z nich poeta zawarł refleksje na temat wielkości poezji Homera i niedoskonałości (w mniemaniu poety) własnej twórczości. Ubolewa też nad niezrozumieniem swoich wierszy wśród ludzi nieumiejących czytać i rozumieć poezji. Druga część pieśni uświadamia Polakom przyczyny klęski powstania i utraty niepodległości. Oczywiście dużą częścią tej winy obarcza szlachtę, choć utwór kończy się optymistycznie wizją potężnej i nieskłóconej wewnętrznie Polski.
• Hymn („Smutno mi, Boże...”) (Juliusz Słowacki) – podmiot liryczny pełen smutku i poczucia przemijania jest wyraźnie umiejscowiony w opozycji do wizji harmonijnego i celowego boskiego świata.
• Konrad Wallenrod (Adam Mickiewicz) – powieść poetycka dotycząca dziejów Litwy i mistrza krzyżackiego, Konrada Wallenroda. Najważniejsze są jego dylematy moralne, gdyż w imię miłości do ojczyzny musi postępować nieetycznie, kłamliwie i podstępnie. Cechy bajronowskie przejawiają się w samej konstrukcji postaci – nieprzeciętnej, rozdartej wewnętrznie między obowiązkiem i miłością wobec ojczyzny a osobistym szczęściem. W tekście ważne są pieśni ludowe, które przechowują historię zagrożonego niebezpieczeństwem narodu (są więc tożsame z poezją patriotyczną).
• Kordian (Juliusz Słowacki) – ma głębokie poczucie bezsensu życia, chciałby dokonać czegoś wielkiego, ale jednocześnie wie, że jego pragnienia są nierealne. Nie powstrzyma go to jednak przed „hamletowskim” monologiem na szczycie góry i okrzykiem „Polska Winkelriedem narodów”, a potem przemianą w bojownika o wolność.
• Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego (Adam Mickiewicz) – autor pokazuje dzieje narodu polskiego jako metaforę życia Chrystusa – wolność, ukrzyżowanie, zapowiedź zmartwychwstania. Polska ma stać się Mesjaszem narodów, swoim cierpieniem wybawić innych od dramatu.
• Liryki lozańskie (Adam Mickiewicz) – powstały w latach1839-1840 podczas pobytu poety w Lozannie, gdzie pojechał prowadzić wykłady z literatury łacińskiej.
— Nad wodą wielką i czystą – wiersz oparty na analogii między pejzażem a stanem psychicznym i intymnymi przeżyciami człowieka.
— Snuć miłość – hymn pochwalny miłości i zmian, jakie może ona uczynić w życiu człowieka. Stylizacja biblijna powoduje, że miłość widzimy jako sposób naśladowania Jezusa.
• Mąż i żona (Aleksander Fredro) – komedia drwiąca ze sposobów życia arystokracji, z jej obłudy i zakłamania.
• Moja piosnka (II) (Cyprian Kamil Norwid) – wiersz będący zapisem tęsknoty za ojczyzną, napisany podczas pobytu poety w Nowym Jorku. Nawiązuje do hymnu Słowackiego „Smutno mi, Boże...”. Dla poety Polska jest miejscem spokoju i uczciwości, i za tym właśnie tęskni.
• Nie-Boska komedia (Zygmunt Krasiński) – utwór pokazujący życie Henryka, głównego bohatera, w sferze prywatnej,jego udział w życiu społeczno-historycznym. Jest dramatem nie tylko o historii, ale też o rodzinie, poezji i poecie oraz dramatem metafizycznym, w którym obok siebie istnieją świat fantastyczny i świat realny.
• Oda do młodości (Adam Mickiewicz) – powstały w Kownie utwór jest uważany za najdoskonalszy wiersz filomacki. Młodość widziana jest tu jako boska siła, która może stworzyć świat ducha. Elementy oświeceniowe łączą się tutaj z romantycznymi:
— oświeceniowe: pochwalny charakter wiersza, użycie patosu, motywy nawiązujące do mitologii, personifikowanie słabości i gwałtu, zdania wykrzyknikowe, a także idee charakterystyczne dla tej epoki – wiara w postęp i dążenie do szczęścia i harmonii w całej społeczności;
— romantyczne: bohaterem wiersza jest i „ja”, i „my”, co znaczy,że jednostka utożsamia się ze zbiorowością, ma poczucie wyjątkowości i wielkiej mocy; odrzuca racjonalizm i stawia świat ducha ponad tym, co materialne i mierzalne.
• Pan Tadeusz (Adam Mickiewicz) – treścią epopei są trzy wątki: konspiracyjna działalność księdza Robaka, miłosne perypetie Tadeusza oraz spór o zamek Horeszków, który pozostał po śmierci Stolnika. Tekst doskonale utrwalił obrzędowość szlachecką – wiele tu opisów polowań, zajęć gospodarskich, uczt, sejmików i zajazdu. Akcja umiejscowiona jest w latach 1811-1812, podczas wojen napoleońskich.
• Pieśń Filaretów (Adam Mickiewicz) – wiersz powstał prawdopodobnie równocześnie z Odą do młodości i miał za zadanie w bardziej przystępnej formie rozpropagować zawarte w niej idee. Stąd podmiot liryczny (utożsamiany z grupami filareckimi) zwraca się bezpośrednio do studentów prawa, filologii, chemii i innych dziedzin. W wierszu dużo jest ładunku rewolucyjno-narodowego i pochwały wszystkiego, co polskie.
• Reduta Ordona (Adam Mickiewicz) – wiersz o tematyce powstańczej, skonstruowany na pomyśle relacji świadka wydarzeń. Poeta operuje kontrastami bieli (broniąca się reduta) i czerni (wojska carskie), by od razu zaznaczyć swoje stanowisko.
• Rozłączenie (Juliusz Słowacki) – intymna rozmowa (a właściwie monolog poety) z matką. Obrazowi domu matczynego przeciwstawiana jest obca panorama Alp. Charakterystyczny jest tu motyw smutnych ptaków (słowików i gołębia).
• Rozmowa wieczorna (Adam Mickiewicz) – napisany podniosłym tonem wiersz religijny, który jest osobistą rozmową z Chrystusem-spowiednikiem, ale też człowiekiem, którego powinno się naśladować. Pokazuje wspólne cechy bytu boskiego i człowieczego.
• Sonety krymskie (Adam Mickiewicz) – cykl 18 wierszy, które są zapisem zainteresowań poety Wschodem oraz podróży, w którą w 1825 r. udał się z Henrykiem Rzewuskim i Karoliną Sobańską. Podmiot liryczny jest tu jednocześnie poetą, wygnańcem, pielgrzymem i podróżnikiem.
— Ajudah – tak jak fale uderzające o brzeg wyrzucają muszle i perły, tak przeżycia i emocje poety pozostawiają po sobie wiersze.
— Bakczysaraj w nocy – obraz miasta w chwili, gdy zbliża się wieczór i nadchodzi noc. Przyroda jest przedstawiona przy użyciu elementów z wierzeń islamu.
— Burza – bardzo obrazowy opis katastrofy statku i paniki pasażerów jest zestawiony z tajemniczym podróżnym, który nie umie się modlić o ocalenie, nie ma nikogo, z kim chciałby się pożegnać.
— Cisza morska – analogie między człowiekiem a przyrodą, np. spokojne morze jest jak spokojni, ufni żeglarze.
— Czatyrdach – opis zachwytu nad górskimi szczytami w tonie niemal religijnego uniesienia.
— Stepy akermańskie – krajobrazy i cisza unosząca się nad Dniestrem przywołują tęsknotę za krajem i wywołują poczucie osamotnienia. To z tego sonetu pochodzą znane słowa: „Jedźmy, nikt nie woła”.
— Żegluga – podróż przez morze wydaje się poecie metaforą natchnienia twórczego.
• Sowiński w okopach Woli (Juliusz Słowacki) – opowieść o śmierci bohatera-męczennika, którą poeta wystylizował na średniowieczną legendę hagiograficzną. Generał opiera się na ołtarzu, co jest symbolem śmierci jako ofiary złożonej Bogu.
• Śluby panieńskie (Aleksander Fredro) – Aniela i Klara,dwie młode bohaterki komedii, ślubują sobie nigdy nie wyjść za mąż. Jest to oczywiście symbol tego, że każdy może sobie sam wybrać obiekt uczuć – miłość jest uczuciem głębokimi prawdziwym, nie ma tu miejsca na wyrachowanie i układy finansowe. Podtytuł Magnetyzm serc nawiązuje do teorii Mesmera, który uważał, że uniwersalny fluid łączy ludzi, bo oddziałuje jak magnes przyciągający tylko tę właściwą osobę. Dlatego w finale Klara i Aniela łamią śluby panieńskie i poddają się mocy uczucia.
• Testament mój (Juliusz Słowacki) – umierający poeta zwraca się do swoich przyjaciół, przekazując symboliczne dyspozycje co do urządzenia pogrzebu i pożegnalnej stypy.Spowiada się z samotności i niezrozumienia w ostatnich latach życia, ale jeszcze przekazuje swojemu narodowi wskazówki o tym, że nie wolno iść na żaden kompromis i do końca trzeba walczyć o wolność kraju. Kończy zapowiedzią wielkiego powrotu swojej poezji, która zwykłych ludzi przemieni w aniołów.