• Ojciec Goriot (Honoré de Balzac) – wycinek z pełnego kontrastów życia Paryża z początku XIX w. Zestawienie starego Goriota i młodego Rastignaca mieszkających w tanim pensjonacie pokazuje, że w świecie zawsze toczy się walka, a środkami są kłamstwo, podstęp i zdrada wszystkich zasad. • Opowieść wigilijna (Karol Dickens) – w atmosferze Bożego Narodzenia samotny skąpiec spotyka kilka postaci z zaświatów; przechodzi metamorfozę i zaczyna rozumieć, że w życiu trzeba dzielić się...
• Daremne żale (Adam Asnyk) – poeta przypomina, że przemijanie nie pozwoli nam wrócić do dawnych czasów, trzeba więc poszukać sobie nowego miejsca w świecie. • Do młodych (Adam Asnyk) – poeta pokazuje, że warto równoważyć postęp tradycją. Postuluje szacunek dla dawnych zwycięstw, bo przecież i te dzisiejsze już wkrótce ustąpią miejsca nowościom. • Krzyżacy (Henryk Sienkiewicz) – powieść o walce Polaków z zakonem krzyżackim. Sienkiewicz sięgnął po gwarę góralską, by...
Dziecko – po raz pierwszy staje się głównym bohaterem, a częstym motywem jest jego krzywda: • Antek, Dobra pani, Janko Muzykant, Katarynka, Nasza szkapa • wiersze i Obrazki Konopnickiej (Jaś nie doczekał, Przed sądem) • Lalka • W pustyni i w puszczy Emancypacja • Lalka • Emancypantki • Nad Niemnem Kwestia żydowska • Mendel Gdański • Lalka Miasto – nowy motyw; miasto jako wielkie skupisko ludzi;analiza reguł życia społecznego, roli pieniądza i obyczajowości...
Nazwa „pozytywizm” pochodzi z książki zawierającej cały program epoki, czyli z Wykładów filozofii pozytywnej Augusta Comte’a.W XIX w. pod pojęciem „pozytywny” rozumiano: realny, praktyczny i pożyteczny. Tak też opisywano filozofię epoki. Ale nazwa ta odnosi się wyłącznie do epoki literackiej w Polsce, w Europie obowiązuje termin „realizm”. W Polsce epoka ta obejmuje okres od roku 1864 (klęska powstania styczniowego) do roku 1880 (debiuty modernistów, które umownie otwierają epokę Młodej...
• Bohater realistyczny – człowiek silny i aktywny; dąży uparcie do wyznaczonego celu, podejmuje walkę z tymi, którzy mu się sprzeciwiają. W jego życiu nie ma elementów mitycznych ani fantastycznych.
Adam Asnyk (1838-1897) – poeta i dramatopisarz, znany jednak głównie dzięki wierszom. Pisał pod pseudonimem El...y. Jego twórczość była dość popularna w tamtych czasach, ale już np. Wyspiański nazywa go „wypchanym orłem”. Pisał kunsztownie,stroficznie, ale przez to jego poezja ma dziś wygląd i wydźwięk staroświecki. Maria Konopnicka (1842-1910) – poetka i nowelistka,pisała pod pseudonimem Jan Sawa. W ówczesnych czasach jej poezja była bardzo popularna, podobnie jak i Obrazki – utwory...
Andrzej Kmicic – główny bohater Potopu Henryka Sienkiewicza. Początkowo jest zabijaką, lubi wypić, ale z powodu miłości do Oleńki zmienia się w żarliwego patriotę i bohatera. Stanisław Wokulski – kupiec, właściciel wielkiego domu galanteryjnego; ambitny, zdolny, odnoszący sukcesy. Kocha nieszczęśliwie Izabelę Łęcką i ta pełna idealizmu miłość upodabnia go bohaterów epoki wcześniejszej. Pełna poświęceń praca, by zdobyć kobietę, pozwala go jednak zakwalifikować jako pozytywistę....
Gongoryzm – hiszpański rodzaj poezji barokowej, od nazwiska twórcy Luisa de Gongory. Równie kunsztowna w formie, ale dodatkowo trudna w odbiorze, bo najczęściej filozoficzna w treści. Taką poezję nazywano kultyzmem, bo jej odbiorcami byli ludzie dobrze wykształceni, pochodzący z wyższych warstw społecznych. Klasycyzm – nurt francuski, który przywoływał antyczne wzorce, autorytety; powstał nawet podręcznik – Sztuka poetycka – dla poetów, którzy chcieli tworzyć w klasycystycznym duchu....
Awangarda francuska – poezja jest aktem twórczym nieograniczonej wyobraźni. Posługiwała się liryzmem wizualnym– oprócz tekstu wiersz wykorzystywał rysunek, który mógł uzupełnić zamysł twórczy autora. Dadaizm – był wyrazem rewolucji przeciw sztuce i szukaniem zupełnej wolności tworzenia. Nazwa powstała od dada, czyli pierwszych, nic nieznaczących sylab wymawianych przez niemowlaka. Kompozycja utworów dadaistycznych była bezładna, na chybił trafił dobierano nonsensowne sylaby....
Impresjonizm – w literaturze przejawiał się jako przekonanie,że świat zewnętrzny powinien być pokazywany przez jednostkę, a więc podkreślać jej indywidualne odczucia. Kładziono duży nacisk na nastrojowość tekstu. Parnasizm – kierunek w poezji francuskiej; w Polsce tworzył tak Zenon Przesmyki-Miriam. Poezja miała być zobiektywizowana, czyli przede wszystkim opisowa. Inspiracje czerpano z kultur archaicznych i egzotycznych. Bliskie im było hasło „sztuka dla sztuki” ze względu na...
• Pro arte Zenona Przesmyckiego-Miriama. • Confiteor Stanisława Przybyszewskiego. • Młoda Polska Artura Górskiego.