Biologia

Cechy żywych organizmów

– specyficzna organizacja, której podstawę stanowi budowa komórkowa, – własny metabolizm, – wewnętrzna stabilność dzięki utrzymywaniu homeostazy, – zdolność do przechowywania i przetwarzania informacji,w tym informacji genetycznej, – dziedziczenie cech podczas samopowielania i reprodukcji, – zmienność zachodząca w replikacji (odtwarzaniu materiału genetycznego) – warunkuje ewolucję organizmów, – możliwość oddziaływań między organizmami, – śmiertelność organizmów. Funkcje życiowe...

Charakterystyka biomów

Biom stanowi zespół ekosystemów występujący na dużym obszarze geograficznym o określonym klimacie. Charakteryzuje się jednolitym typem roślinności, z którym związane są występujące tam zwierzęta. Typ roślinności biomu jest charakterystyczny, choć skład gatunkowy może być różny, w zależności od położenia geograficznego. Czynnikami wpływającymi na powstanie biomów są temperatura, wielkość opadów, rodzaj gleby – zmieniające się wraz z szerokością geograficzną i wysokością. Na podstawie...

Charakterystyka mszaków

Są to niewielkie rośliny lądowe, przystosowane do życia w siedliskach o dużej wilgotności. Występują na całej Ziemi. Nie posiadają korzeni, a tylko nitkowate chwytniki . Pokoleniem dominującym w ich cyklu życiowym jest gametofit (pokolenie haploidalne), natomiast sporofit (pokolenie diploidalne) jest znacznie mniejszy i całkowicie uzależniony od gametofitu. Gametofit na ogół ma postać ulistnionej łodyżki, choć u niektórych mszaków może przybierać postać plechowatą. Listki z reguły są...

Charakterystyka organizmu zwierzęcego

W rozwoju osobniczym zwierząt następuje kolejno różnicowanie się, specjalizacja oraz integracja budujących je tkanek, czego efektem jest ukształtowanie się różnych narządów, które pełnią określone funkcje. Współdziałające ze sobą narządy tworzą układy narządów. Te zaś powiązane są w jedną strukturalną i funkcjonalną całość, jaką stanowi organizm. Proces doskonalenia budowy organizmów zwierzęcych następował stopniowo w toku ewolucji.

Charakterystyka paprotników

Paprotniki są sztuczną jednostką systematyczną, ponieważ grupuje ona rośliny należące do odrębnych linii rozwojowych. Stanowią grupę morfologiczno-ekologiczną. Do paprotników zalicza się następujące typy: widłakowe, skrzypowe, paprociowe. Pochodzą one od roślin wywodzących się od ryniofitów . Rośliny te występują w środowiskach wilgotnych. Potrzebują wody do zapłodnienia. Mają łodygę, korzenie o charakterze przybyszowych oraz różnie wykształcone liście. W budowie wewnętrznej występują...

Chemosynteza

Jest procesem, w którym energia potrzebna do asymilacji CO 2 i przetworzenia go w związki organiczne pochodzi z utleniania zredukowanych substancji o prostej budowie. Proces ten przebiega w dwóch fazach. Najpierw następuje utlenienie prostych związków nieorganicznych, organicznych lub substancji mineralnych , np. NH 3 , H 2 S, S, H 2 , CO, CH 4 , podczas którego wyzwala się energia chemiczna magazynowana w postaci ATP. Faza ta jest odpowiednikiem fazy jasnej fotosyntezy. Ze względu na...

Chitony

Chitony należą do starej i odrębnej linii rozwojowej mięczaków. Mają ciało wydłużone, pokryte rzędem płytek zachodzących na siebie dachówkowato. Głowa jest zredukowana. W budowie wewnętrznej zaznacza się metameria. Występują w morzach, niektóre w strefie przybrzeżnej.

Chloroplasty

Występują w komórkach roślin i glonów. Otoczone są podwójną błoną białkowo-lipidową. Mają własny DNA i RNA oraz rybosomy (endosymbioza jak w przypadku mitochondriów). Wnętrze wypełnia stroma , w której znajdują się tzw. grana , zbudowane ze stosów błoniastych, spłaszczonych pęcherzyków zwanych tylakoidami . W ich błonach zlokalizowane są barwniki umożliwiające absorpcję energii świetlnej potrzebnej do przeprowadzenia fotosyntezy, przede wszystkim chlorofil. Obok chloroplastów w...

Choroby genetyczne człowieka

Choroby genetyczne mogą być uwarunkowane przez różnorodne mutacje, które są przekazywane jako cecha dziedziczna z pokolenia na pokolenie. Ze względu na rozległość i miejsce zmian w materiale genetycznym oraz sposób ich przekazywania, wyróżnia się kilka grup chorób genetycznych.

Choroby krwi i układu krążenia

Hemofilia – uwarunkowane genetycznie zaburzenia w krzepnięciu krwi. Anemia (niedokrwistość) polega na zmniejszeniu liczby erytrocytów oraz hemoglobiny poniżej normy. Przyczyny są różne, np. utrata krwi, niedobór żelaza, kwasu foliowego lub witaminy B 12 w pożywieniu, złe wchłanianie żelaza w jelitach, uszkodzenie szpiku kostnego. Białaczka związana jest z niekontrolowanym namnażaniem się leukocytów, przy równoczesnej ich niezdolności do różnicowania się i dojrzewania, przez co nie...

Choroby układu oddechowego

Nieżyty nosa (katar), gardła, krtani, zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc, grypa, astma, gruźlica płuc, pylice (np. węglowa, azbestowa), rak krtani, rak płuc. Zagrożeniem dla życia są zatrucia tlenkami węgla, zwłaszcza czadem. Poważnym zagrożeniem dla zdrowia jest dym tytoniowy oraz zanieczyszczenia powietrza. Ponadto chorobami wywołującymi zaburzenia w funkcjonowaniu układu oddechowego są m.in.: mukowiscydoza, angina, błonica, szkarlatyna, koklusz.

Choroby układu wydalniczego

Do chorób układu wydalniczego należą: – zapalenia pęcherza moczowego, miedniczek nerkowych, kłębuszków nerkowych, – mocznica – upośledzenie oczyszczania krwi przez nerki na skutek ich uszkodzenia, – kamica nerkowa – powstawanie nierozpuszczalnych złogów w nerkach lub pęcherzu moczowym, – moczówka prosta – nadmierne wydalanie moczu spowodowane niedoborem wazopresyny, – przerost prostaty u mężczyzn, powodujący utrudnienia w wydalaniu moczu.

Choroby uwarunkowane przez mutacje chromosomowe liczbowe autosomalne

Nazwa Przyczyna Skutki mutacji Zespół Downa trisomia 21. pary chromosomów niedorozwój umysłowy i fizyczny, niski wzrost, zaburzenia w proporcjach ciała (m.in. twarzy) Zespół Edwardsa trisomia 18. pary chromosomów niedorozwój umysłowy i fizyczny, deformacja dłoni, wady serca, nerek, często śmierć w dzieciństwie Zespół Patau trisomia 13. pary chromosomów zaburzenia w rozwoju płodu, niedorozwój umysłowy i fizyczny, często...

Choroby uwarunkowane przez mutacje chromosomowe liczbowe heterochromosomalne

Nazwa Przyczyna Skutki mutacji Zespół Turnera brak jednego chromosomu X (2n–1=2A+X0) fenotypowo kobieta, niedorozwój narządów płciowych, bezpłodność, czasem zaburzenia fizyczne i umysłowe Zespół Klinefeltera dodatkowy chromosom X (2n+1=2A+XXY) fenotypowo mężczyzna, bezpłodność, wysoki wzrost, eunochoidalny wygląd, czasem niedorozwój umysłowy

Choroby uwarunkowane przez mutacje chromosomowe strukturalne

Nazwa Przyczyna Skutki mutacji Zespól cri-du-chat utrata krótkiego ramienia chromosomu piątej pary (delecja) wady rozwojowe: anomalie w budowie krtani, stąd zniekształcenie wydawanych dźwięków, niedorozwój fizyczny i umysłowy Przewlekła białaczka szpikowa translokacja fragmentu chromosomu 9 na chromosom 22 rozrost tkanki limfatycznej, zmiany w szpiku kostnym, zwiększenie liczby leukocytów  

Choroby uwarunkowane przez mutacje w DNA mitochondrialnym

Nazwa Przyczyna Skutki mutacji Zespół Ledera mutacje odpowiednich genów w DNA mitochondrialnym atrofia nerwu wzrokowego miopatie mitochondrialne zaburzenia w pracy mięśni

Choroby uwarunkowane przez pojedyncze, zmutowane geny

Nazwa choroby Charakter genu Skutki mutacji Albinizm recesywny gen autosomalny brak melaniny w skórze, włosach, tęczówce oka Alkaptonuria recesywny gen autosomalny brak enzymu rozkładającego tyrozynę w szlaku przemian aminokwasów aromatycznych; zwyrodnienie stawów Fenyloketonuria recesywny gen autosomalny brak enzymu w szlaku przemian aminokwasów aromatycznych rozkładającego fenyloalaninę do tyrozyny; zaburzenia umysłowe...

Choroby wieloczynnikowe

Istnieją też choroby, które uwarunkowane są zarówno przez mutacje genów, jak i wpływ środowiska (tryb życia, odżywianie, zanieczyszczenia). Są to tzw. choroby wieloczynnikowe . Zmiany mutacyjne w przypadku tych chorób mogą zwiększać podatność na te choroby, które rozwiną się dopiero na skutek działania czynników środowiskowych. Do chorób wieloczynnikowych należą m.in. cukrzyca, choroby układu krążenia, nowotwory, alergie. W dziedziczeniu nowotworów biorą udział trzy rodzaje genów, które...

Choroby związane z imprintingiem genomowym

Choroby związane z imprintingiem genomowym , np. zespół Pradego-Willego polega na mikrodelecji fragmentu chromosomu 15 pochodzącego od ojca – choroba ujawnia się, gdyż homologiczny region na chromosomie 15 pochodzącym od matki został zablokowany przez imprinting – tzw. imprinting matczyny. W zespole Angelmana występuje imprinting ojcowski (sytuacja odwrotna). Oba zespoły powodują opóźnienie rozwoju psychoruchowego.

Chromosomowa teoria dziedziczenia Morgana

Badania genetyczne Tomasza Morgana nad muszką owocową ( Drosophila melanogaster ) przyczyniły się do uzupełnienia i wyjaśnienia praw Mendla, a stwierdzenie, że chromosomy są nosicielami genów, stało się podstawą rozwoju współczesnej genetyki.

Crossing-over

Morgan w swoich badaniach zauważył również, że liczba kombinacji alleli w gametach jest większa, niż wynikałoby to z liczby kombinacji związanej z rozdziałem chromosomów podczas mejozy i niezależną ich segregacją. Przykładem jest wynik uzyskany podczas krzyżowania samicy o brązowej barwie ciała i normalnie wykształconych, długich skrzydłach z czarnym samcem o zredukowanych skrzydłach. W pokoleniu F 1 wszystkie osobniki były brązowe o długich skrzydłach. Natomiast w pokoleniu F 2...

Cykl komórkowy

Cykl komórkowy obejmuje wzrost i podział komórki. Rozpoczyna się po podziale jądra i cytokinezie, czyli fazie M . Po zakończeniu fazy M komórka wchodzi w interfazę, podczas której przygotowuje się do następnego podziału mitotycznego. W czasie tej części cyklu komórkowego wyróżnia się trzy fazy. Cykl komórkowy Podczas fazy G 1 następuje wzrost komórki uwarunkowany intensywnym wytwarzaniem materiałów budulcowych. Komórka osiąga rozmiary sprzed podziału. Niektóre z komórek po...

Cykl menstruacyjny

Cykl menstruacyjny (miesięczny) polega na cyklicznych zmianach, jakie zachodzą w obrębie jajników oraz błony śluzowej macicy pod wpływem hormonów, od okresu dojrzewania do okresu przekwitania (menopauzy). Cykl trwa około 28 dni. Jest wynikiem wzajemnych sprzężeń zwrotnych między gonadami żeńskimi, przednim płatem przysadki mózgowej i podwzgórzem. Cykl menstruacyjny u kobiet (wg Delaney, 1976) W cyklu menstruacyjnym wyróżnia się trzy fazy.

Cykl mocznikowy (ornitynowy)

Umożliwia usunięcie z organizmu toksycznego jonu NH 4 + , który powstaje podczas deaminacji aminokwasów. Wytwarzanie mocznika zachodzi w komórkach wątroby, gdzie NH 4 + ze względu na swoją toksyczność dostarczany jest po jego wcześniejszym związaniu z glutaminianem lub pirogronianem (tworzą się wówczas odpowiednio aminokwasy glutamina, względnie alanina). W cyklu biorą udział aminokwasy: ornityna, cytrulina i arginina. Jon NH 4 + włączany jest do cyklu po jego związaniu z CO 2 i H 2...

Cykl rozwojowy roślin okrytonasiennych

Pokoleniem dominującym u roślin okrytonasiennych jest sporofit. Gametofit jest silnie zredukowany. Gametofit męski powstaje w ziarnach pyłku , które są mikrosporami powstającymi w woreczkach pyłkowych w wyniku mejozy. Składa się on z dwóch komórek – wegetatywnej i generatywnej. Gametofit żeński rozwija się z jednej z czterech makrospor, jakie tworzą się na drodze mejozy w ośrodku zalążka (trzy pozostałe makrospory zamierają). Nosi on nazwę woreczka zalążkowego . W wyniku trzech...

Cykle biogeochemiczne

W ekosystemie między biocenozą a biotopem odbywa się ciągłe krążenie materii. Obiegi pierwiastków lub prostych związków chemicznych w przyrodzie noszą nazwę cykli biogeochemicznych . Do najważniejszych należy: obieg węgla, azotu, siarki, fosforu, a ponadto obieg wody. Obiegi węgla, azotu i wody stanowią przykłady cykli biogeochemicznych typu gazowego , gdzie głównym rezerwuarem danej substancji chemicznej jest atmosfera lub hydrosfera. Natomiast obiegi siarki i fosforu są przykładem...

Cytoplazma

Stanowi ją zawartość komórki wypełniająca przestrzeń między błoną komórkową a jądrem (oraz tonoplastem w komórkach roślinnych). Składa się na nią cytoplazma podstawowa (cytozol), z zanurzonym w niej systemem wewnątrzkomórkowych błon oraz siecią struktur cytoszkieletu. Cytozol ma postać roztworu koloidowego, cechującego się odwracalnymi zmianami stanu zolu w żel. Jest w ciągłym ruchu (ruch rotacyjny, cyrkulacyjny, pulsacyjny). Zawiera białka, lipidy, cukry oraz jony soli mineralnych....

Czynniki ewolucji

Czynnikami warunkującymi proces ewolucji są mutacje, dobór naturalny, migracje, dryf genetyczny.

Czynniki fotosyntezy

Natężenie fotosyntezy zależy zarówno od czynników zewnętrznych, jak i wewnętrznych. Czynnikami zewnętrznymi są czynniki środowiskowe: światło, dwutlenek węgla, temperatura, woda oraz substancje mineralne. Czynniki wewnętrzne wpływające na fotosyntezę są związane z budową organizmu. Należy do nich zawartość chlorofilu w chloroplastach oraz rozmieszczenie chloroplastów w komórkach w zależności od zmian oświetlenia, ponadto ilość i rozmieszczenie aparatów szparkowych, powierzchnia blaszki...

Czynniki wpływające na rozmieszczenie organizmów na Ziemi

Biogeografia jest nauką o przestrzennym rozmieszczeniu żyjących na Ziemi gatunków roślin i zwierząt oraz prawidłowościach tego rozmieszczenia. Wyróżnia się fitogeografię , zajmującą się rozmieszczeniem roślin, oraz zoogeografię , która bada rozmieszczenie zwierząt. Na rozmieszczenie organizmów mają wpływ: – czynniki biogenetyczne – są efektem procesów ewolucyjnych, w trakcie których zróżnicowanie budowy i funkcji biologicznych, kształtujące możliwości i wymagania organizmu,...

Czynności układu pokarmowego

Zadaniem układu pokarmowego jest pobieranie pokarmu, jego przeróbka mechaniczna i chemiczna, wchłanianie strawionych substancji oraz wydalanie niestrawionych resztek pokarmowych. Na trawienie pokarmu składają się procesy mechaniczne i chemiczne. Do procesów mechanicznych należy: rozdrabnianie pokarmu, połykanie, ruchy perystaltyczne przełyku, żołądka i jelit. Procesy chemiczne polegają na hydrolitycznym rozkładzie złożonych składników pokarmowych, który odbywa się przy udziale enzymów...

Czynności życiowe

Czynności życiowe bakterii

Bakterie charakteryzują się dużym zróżnicowaniem metabolizmu i trybu życia. Ich podstawowymi czynnościami życiowymi są odżywianie się, oddychanie i rozmnażanie, a niekiedy także ruch. Reagują na bodźce i wykazują bardzo duże zdolności adaptacyjne do różnych środowisk.

Czynności życiowe organizmów

Organizm zbudowany z tworzących go struktur jest zharmonizowaną pod względem funkcjonalnym całością, której utrzymanie stanowi podstawę życia. Jest to możliwe dzięki zachodzącym w organizmie procesom metabolicznym, uwarunkowanym takimi czynnościami życiowymi, jak: odżywianie, oddychanie, wydalanie, ruch, a także dzięki zdolności organizmu do reagowania na bodźce pochodzące ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego. Organizmy rosną i rozwijają się. Uczestniczą też w zachowaniu ciągłości...