Wiedza o społeczeństwie

Pakt Północnoatlantycki (NATO)

NATO jako organizacja polityczno-militarna jest współcześnie ważnym czynnikiem porządku i bezpieczeństwa, przejawia jednocześnie dużą skuteczność działania. Geneza NATO wiąże się z zimnowojenną sytuacją po zakończeniu II wojny światowej. Potrzeba zagwarantowania Europie Zachodniej bezpieczeństwa i ochrony przed ekspansją komunizmu doprowadziła do podpisania w 1949 roku w Waszyngtonie Paktu Północnoatlantyckiego. NATO jako organizacja polityczno-militarna jest współcześnie ważnym...

Państwo i polityka

Płaszczyzny kontaktów społecznych – powstawanie więzi społecznych

Przez całe życie mamy kontakty z innymi ludźmi, nawiązujemy nowe znajomości. Obecność innych wpływa na nasze zachowanie, modyfikując je. Uczestniczymy w sytuacjach społecznych, czyli takich, w których występują także inni ludzie. Można dokonać możliwie najprostszej klasyfikacji sytuacji społecznych na te,w których inni ludzie uczestniczą bezpośrednio , i te, w których ich udział moglibyśmy uznać za pośredni . Sytuacje bezpośredniego kontaktu Sytuacje pośredniego...

Podstawy ładu międzynarodowego współczesnego świata

Jeżeli traktować budowanie ładu międzynarodowego jako element stosunków międzynarodowych, to warto podkreślić, że proces ten zależy od wzajemnych relacji podmiotów w nim uczestniczących. Stosunki międzynarodowe mogą mieć kształt współpracy, integracji albo rywalizacji i konfliktów. Uczestnikami stosunków międzynarodowych mogą być: państwa, organizacje międzynarodowe, organizacje utworzone z poszczególnych państw, przedsiębiorstwa międzynarodowe oraz poszczególne osoby, które – jako...

Pojęcie normy i przepisu prawa

Prawo jest pewnego rodzaju zbiorem norm postępowania, które porządkują życie społeczne, wprowadzając ład i porządek. Jak każda dziedzina naukowa, prawo posiada specyficzny język, posługujący się szeregiem charakterystycznych pojęć i zagadnień. Należą do nich pojęcia normy i przepisu prawnego.

Polska a Swiat

Polska polityka zagraniczna

Wraz ze zmianą sytuacji politycznej w Europie w latach 90. zmianie uległy główne założenia polskiej polityki zagranicznej. Kolejne rządy Rzeczypospolitej Polskiej konsekwentnie realizowały zasadę dobrych stosunków ze wszystkimi sąsiadami, gwarantującą trwałość granic i wyrzeczenie się wzajemnych roszczeń terytorialnych. Polsce zależy na utrzymaniu równoprawnych i obustronnie korzystnych stosunków ze wszystkimi sąsiadami. Inny kierunek polskiej polityki zmierza w stronę trwałej współpracy w...

Położenie geograficzne i geopolityczne

Polska zajmuje obszar 313 tys. km2, co daje jej 10 miejsce w Europie i 63 na świecie pod względem wielkości. Jest na równoprawnej pozycji z pozostałymi państwami europejskimi, utrzymuje przyjazne stosunki ze swoimi sąsiadami. Relacje te często naznaczone są obciążeniami historycznymi wynikającymi z geopolitycznego usytuowania Polski pomiędzy Berlinem a Moskwą (do czasów wybuchu II wojny światowej), a później z zależności od ZSRR. Obecnie jako duży kraj, leżący na wschodnich rubieżach Unii...

Pomiędzy "byc" a "mieć", postawy, wartości i tożsamości człowieka

W życiu człowieka wielokrotnie przewija się pytanie o to, co jest dla niego ważne, jak powinien się zachowywać, co powinien robić. Pojawiają się również osoby, rzeczy i zjawiska, uznawane za ważne. To są właśnie wartości. Można wśród nich wyróżnić: wartości biologiczne – dotyczą zdrowia i kondycji człowieka, wartości moralne i religijne – dotyczą prawdy, cnót i religijności, wartości ekonomiczne – dotyczą materialnego statusu człowieka. Ludzie dokonują swoistej...

Porozumienie o wolnym handlu (CEFTA)

Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA) to unia celna państw europejskich, która powstała w 1960 roku jako alternatywa dla Wspólnoty Europejskiej. Do założycieli należały: Austria, Dania, Finlandia, Lichtenstein, Islandia, Norwegia,Portugalia, Szwecja, Szwajcaria, Wielka Brytania. Głównym celem tej instytucji było zniesienie ceł w handlu między członkami. Po pewnym czasie ze stowarzyszenia wystąpiły Wielka Brytania i Dania oraz Portugalia. W 1977 roku została podpisana deklaracja z...

Potencjał demograficzny

W Polsce mieszka ponad 38 mln. mieszkańców, co daje 30 miejsce w świecie i 9 w Europie. Polska to państwo prawie jednolite narodowościowo: Polacy stanowią 97% ludności. Na terytorium Rzeczypospolitej mieszka około 1,2 mln. obywateli o niepolskim pochodzeniu. Mniejszości narodowe i etniczne według liczebności przedstawiają się następująco: Niemcy (350-400 tys.), Ukraińcy (250 tys.), Białorusini (250-300 tys.), Łemkowie (50-60 tys.), Litwini (20-25 tys.), Słowacy...

Potencjał gospodarczy

Polska jest krajem przemysłowo-rolniczym o średnim stopniu rozwoju gospodarczego. Struktura zatrudnienia w najważniejszych działach gospodarki wygląda następująco: 36% ludności znajduje zatrudnienie w przemyśle i handlu, 26,7% w rolnictwie, 21% w usługach. Wskaźnik konkurencyjności polskiej gospodarki umieszcza ją na 40 miejscu w świecie, co jest potwierdzeniem jej średniego stopnia rozwoju. Dość dużo o potencjale gospodarczym mówią także wskaźniki makroekonomiczne, a...

Potencjał militarny

Obecnie polskie siły zbrojne liczą poniżej 200 tys. żołnierzy i od 1999 roku są częścią sił zbrojnych Paktu Północnoatlantyckiego. Potencjał militarny polskich sił zbrojnych jest różny i zależy od rodzaju armii. Obecnie armia polska jest w stanie intensywnej modernizacji i przebudowy istniejących systemów militarnych, aby w ciągu najbliższych kilku lat spełniać standardy wynikające z uczestnictwa w NATO. Poziom wydatków związanych z modernizacją armii zależy od ogólnego stanu polskiej...

Powiat

Powiat jest wspólnotą terytorialną powstałą na mocy prawa i obejmującą kilka gmin. Powiat posiada własne, niezależne władze. Jego organem ustawodawczymi kontrolnym jest rada powiatu . Składa się ona z radnych powiatowych wybieranych w wyborach powszechnych co cztery lata. Rada obraduje na sesjach, gdzie stanowi o miejscowym prawie, uchwala budżet oraz wybiera zarząd powiatu. Władzę wykonawczą powiatu stanowi zarząd składający się ze starosty, wicestarosty i członków zarządu....

Powstanie państwa i jego cechy

W istniejących kilka tysięcy lat temu starożytnych imperiach Mezopotamii i Egiptu powstanie zorganizowanej władzy państwowej łączyło się z potrzebą organizacji pracy przy utrzymaniu systemów nawadniających. Były one niezbędne do uzyskiwania wysokich plonów pozwalających wyżywić całą społeczność. Powstające wówczas systemy państwowe, organizowane jako miasta-państwa lub jako potężne terytorialne imperia, rządzone były przez autokratycznych despotów. Aby unaocznić despotyczny charakter...

Pozycja Polski na arenie międzynarodowej

Czynniki określające pozycję Polski na arenie międzynarodowej można podzielić na te, które wynikają z jej sytuacji wewnętrznej, oraz te, które są związane z prowadzoną obecnie polityką zagraniczną. Do pierwszej grupy można zaliczyć: położenie geograficzne i uwarunkowania geopolityczne, potencjał demograficzny, gospodarczy, militarny i kulturowy. Do drugiej grupy należą czynniki, które stanowią obecne priorytety i cele polityki zagranicznej państwa. Czynniki określające miejsce Polski...

Północnoamerykańskie porozumienie wolnego handlu (NAFTA)

Zawarte pomiędzy USA, Meksykiem i Kanadą, tworzące północnoamerykański obszar wolnego handlu, weszło w życie 1 stycznia 1994 roku. Układ NAFTA oprócz zniesienia barier handlowych reguluje kwestie związane z wymianą usług, inwestycji i ochrony własności intelektualnej, a także porusza zagadnienia dotyczące ochrony środowiska i prawa pracy. Jako jedyny na świecie układ doprowadził do zintegrowania systemów gospodarczych dwóch państw wysoko rozwiniętych (USA, Kanada) z gospodarką kraju...

Prawa człowieka

Prawa i obowiązki wynikające z konstytucji

Społeczeństwo, organizując państwo, zawarło umowę – przekazało część swoich uprawnień, a w zamian otrzymało ochronę fundamentalnych praw.Zawierając taki kontrakt, obywatele nie zrezygnowali ze swoich praw naturalnych, ale otrzymali formalne gwarancje ich przestrzegania zapisane w różnych dokumentach i aktach prawnych. Twórcy nowożytnych konstytucji umieszczali spis praw obywatelskich jako jeden z ważniejszych elementów struktury ustawy zasadniczej. Ślady praw obywatelskich odnajdujemy...

Prawo

Prawo administracyjne

Jest gałęzią prawa, która obejmuje ogół norm prawnych regulujących stosunki społeczne związane z administracyjną działalnością organów państwowych i innych podmiotów wykonujących funkcje administracyjne. Funkcją prawa administracyjnego jest regulacja działalności państwowych i samorządowych, czyli publicznych organów wykonawczych. Funkcja ta jest ściśle powiązana z funkcjami państwa. Współcześnie prawo administracyjne jest niezwykle szeroką gałęzią prawa, zazębiającą się nie tylko z prawem...

Prawo cywilne

Zespół norm regulujących stosunki majątkowe i niektóre stosunki osobiste pomiędzy równorzędnymi podmiotami. Prawo cywilne jest traktowane także jak część prawa prywatnego regulującego stosunki pomiędzy osobami fizycznymi i prawnymi. Osobą fizyczną nazywamy każdego człowieka. Zgodnie z takim ujęciem osobie fizycznej przysługuje zdolność prawna, co oznacza, że posiada prawa i obowiązki wynikające z prawa cywilnego. Zdolność prawna rozpoczyna się z chwilą narodzin i trwa do momentu...

Prawo karne

Określa normy, które zakazują pod groźbą kary świadomego dokonywania czynów uznawanych za przestępstwa. Prawo karne precyzuje także kary, które grożą za naruszenie jego postanowień. Odwołując się do prawa karnego, sądy karne sądzą i wyrokują w sprawach karnych. Zanim jednak sprawa trafia do sądu, organy ścigania (prokuratura i policja) muszą określić, czy zaistniało przestępstwo, i wykryć jego sprawcę. Źródłem prawa karnego w Polsce jest kodeks postępowania karnego z roku 1997. Ważnym...

Prawo konstytucyjne

Zespół norm prawnych określający najważniejsze zasady ustrojowe państwa. Prawo konstytucyjne obejmuje określenie: zakresu kompetencji organów państwa i sposobu ich powoływania, miejsca państwa w stosunkach międzynarodowych, wewnętrznych stosunków w państwie, miejsca jednostki w państwie z podkreśleniem przysługujących jej praw i obowiązków, podmiotu sprawującego władzę w państwie i zasad, na jakich odbywa się jej sprawowanie. Źródłem prawa konstytucyjnego jest...

Prawo międzynarodowe

Określa system norm prawnych regulujących wzajemne stosunki pomiędzy państwami. Obowiązuje ono wszystkie państwa należące do społeczności międzynarodowej i tworzone jest poprzez umowy zawierane między państwami. Umowy takie mogą mieć różny charakter. Mogą to być umowy dwustronne,np. traktaty handlowe, pakty o nawiązaniu stosunków dyplomatycznych i wzajemnej przyjaźni lub wielostronne, czyli zawierane pomiędzy grupą państw, np. Traktat Paryski, Pakt Ligi Narodów czy Traktat z Maastricht....

Prawo międzynarodowe a prawo wewnętrzne – różne gałęzie prawa

Inne rozróżnienie gałęzi praw może dotyczyć obszaru, na którym rozciąga się jego jurysdykcja. Z tego względu rozróżniamy prawo międzynarodowe publiczne i prawo wewnętrzne.

Prawo naturalne

Jest to prawo przyrodzone, które posiadamy ze względu na sam fakt bycia człowiekiem. Prawa naturalnego nikt nam nie nadał, więc jest ono prawem niezbywalnym. Istnieje w świadomości człowieka. Wydaje się słusznym stwierdzenie, że prawo istnieje wtedy, gdy ludzie uznają, iż coś jest prawem. Prawo naturalne człowieka istniało zawsze, jednak po raz pierwszy zostało sformułowane w aktach stanowiących prawo w XVIII wieku. Uczyniono to niemal równocześnie w Ameryce w Deklaracji Niepodległości i we...

Prawo naturalne a prawo stanowione

Jeżeli prawo będziemy pojmować jako szereg norm uporządkowanych przez zespół ludzi, których celem jest określenie współżycia różnych społeczności w ramach organizmu, jakim jest państwo, to szybko uświadomimy sobie, jak wiele gałęzi prawa można wyróżnić. Biorąc pod uwagę źródła prawa, możemy wyróżnić prawo naturalne i prawo stanowione.

Prawo pracy

jest zespołem norm prawnych regulujących stosunki prawne związane z pracą, występujące pomiędzy pracodawcą i pracobiorcą. Źródło prawa pracy wynika z kodeksu pracy oraz aktów prawnych mających swoją własną regulację zawodową, np. karty nauczyciela, statutów, regulaminów pracy, układów zbiorowych pracy. Szczególne miejsce, ze względu na praktyczne zastosowanie w prawie pracy, zajmuje zawiązanie stosunku pracy. Może ono nastąpić w wyniku: umowy o pracę, umowy o dzieło, umowy zlecenia,...

Prawo rzymskie a prawo współczesne

Niezaprzeczalnie największy wpływ na kształtowanie się idei prawa wywarli Rzymianie. Źródłem prawa w Rzymie nie byli władcy ani bogowie –prawo tworzyli obywatele i obywatelom miało ono służyć. Wynikało to z powszechnego przekonania, że człowiek dzięki rozumowi może rozpoznawać i dobro, i zło, i oddzielać jedno od drugiego. Wobec tego to on powinien tworzyć zasady, którymi będzie się kierować w życiu. Najstarszy spis zasad prawa rzymskiego wyryto na dwunastu brązowych tablicach, które...

Prawo stanowione

Opiera swój kształt i byt o prawa tworzone z woli władcy lub ludu. We współczesnych systemach prawnych prawo wywodzi się z konstytucji, przez którą, podobnie jak ustawy i inne akty prawne wyrażające wolę ich twórców, jest kształtowane.

Prawo wewnętrzne

Reguluje relacje wewnątrz państwa. Obowiązuje w niemal wszystkich dziedzinach życia społeczno-państwowego, stąd tak liczne gałęzie prawa wewnętrznego. Prezentuje to poniższy schemat. Prawo konstytucyjne Prawo karne Prawo cywilne Prawo administracyjne Prawo pracy Prawo rzeczowe Prawo rodzinne Prawo spadkowe Prawo zobowiązań Prawo handlowe Prawo lokalowe

Premier i Rada Ministrów

Rada Ministrów, czyli rząd, jest drugim organem władzy wykonawczej w Rzeczypospolitej. Jest naczelnym organem administracji państwowej. Radę Ministrów tworzą: Prezes Rady Ministrów (premier), który jest jej przewodniczącym, wiceprezesi (wicepremierzy), ministrowie oraz przewodniczący określonych w ustawach komitetów działających jako organy opiniodawczo-doradcze. Komitetom przewodniczą z reguły wiceministrowie, a w ich skład wchodzą także wskazani ministrowie. Niezwykle ważnymi...

Prezes Rady Ministrów

Zakres kompetencji Premiera jest niezwykle rozległy: wydaje rozporządzenia, koordynuje i kontroluje pracę członków rządu, jest zwierzchnikiem administracji państwowej, kontroluje pracę wojewodów (ma moc ich powoływania i odwoływania), sprawuje również nadzór nad samorządem terytorialnym. Za naruszenie konstytucji lub nadużycia popełnione w trakcie urzędowania premier ponosi odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu.

Prezydenci III RP

Lech Wałęsa – działacz wolnych związków zawodowych, współzałożyciel „Solidarności”, wieloletni pracownik Stoczni Gdańskiej, gdzie w sierpniu 1980 roku stanął na czele strajku. Przewodniczący Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego (MKS), podpisał porozumienia z komisją rządową (tzw. porozumienia sierpniowe). Jeden z inicjatorów porozumienia z władzami komunistycznymi (tzw. Okrągłego Stołu). Laureat Pokojowej Nagrody Nobla (1982). Prezydent w latach 1990-1995....

Prezydent Rzeczypospolitej

Władzę wykonawczą w Rzeczypospolitej sprawuje Prezydent i Rada Ministrów. Prezydent jest najwyższym przedstawicielem państwa polskiego. Stoi na straży suwerenności państwowej, bezpieczeństwa oraz nienaruszalności i niepodzielności terytorium Polski. Jest także gwarantem Konstytucji RP i umów międzynarodowych. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany na 5-letnią kadencję w wyborach powszechnych (otrzymuje mandat do sprawowania władzy bezpośrednio od narodu), równych, bezpośrednich, w...

Problemy demograficzne

W 2005 roku stan zaludnienia Ziemi wynosił 6,4-6,5 mld. Faktyczny wzrost liczby ludności jest bardzo duży, bowiem na początku XIX wieku w 1804 roku Ziemię zamieszkiwał około 1 mld ludzi. 160 lat później (w 1960 roku) ludzi było już trzykrotnie więcej. Szacuje się, że do połowy XXI wieku na Ziemi może żyć około 14-15 mld. ludzi. Pierwszą prognozę zaludnienia przedstawił w 1696 roku Gregory Kong. Ocenił on, że ludzi, którzy dożyją do 2000 roku, może być nawet 6,5 mld. Obecne prognozy...

Problemy ekonomiczne

W Raporcie o rozwoju społecznym opracowanym przez Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (United Nations Development Program – UNDP) przedstawiony został stan świata ze względu na rozwój społeczny. Podstawą oceny jest wskaźnik HDI, który uwzględnia trzy podstawowe wymiary społecznego rozwoju: przewidywaną długość życia, wiedzę obywateli, poziom życia (poziom życia jest mierzony wielkością PKB na jednego mieszkańca). - W większości państw wskaźnik HDI wzrastał, jednak...

Problemy współczesnego świata

Proces karny i cywilny

Celem procesu sądowego jest orzeczenie o stanie faktycznym oraz dokonanie czynności, które mogą zmniejszyć wyrządzoną krzywdę. W toku przeprowadzenia postępowania procesowego stosuje się następujące zasady. Zasada procesowa Założenia Zasada obiektywizmu Bezstronność sądu wobec osób, uczestniczących w procesie i wydarzeń, które im towarzyszyły. Zasada domniemania niewinności Oskarżony uznawany jest za niewinnego do chwili, kiedy jego wina nie...

Procesy integracyjne w Europie

Prokuratura

Najważniejszymi zadaniami Prokuratury jest czuwanie nad ściganiem przestępstw oraz prowadzenie i nadzorowanie postępowania przygotowawczego w sprawach karnych. Prokuratura pełni również funkcję oskarżyciela publicznego przed sądem, wytacza powództwa w sprawach karnych i cywilnych oraz koordynuje działania w zakresie ścigania przestępstw prowadzone przez inne organy państwa. Urząd prokuratora w dziejach sądownictwa polskiego pojawia się na przełomie XVI i XVII wieku. Jego funkcje i...

Przepis prawny

określany jest jako część aktu prawnego wyodrębnionego w formie paragrafu, artykułu, zapisu. Dopiero na podstawie całego zespołu przepisów prawnych ustala się obowiązujące normy prawne przez odwołanie się do innych artykułów aktu prawnego. Norma prawna kształtuje się zatem na podstawie istniejących przepisów prawnych wynikających z aktów prawnych . We współczesnej kulturze prawnej przyjęto, że źródłami prawa są akty prawne, które posiadają swoją własną hierarchię. Do najważniejszych aktów...

Przyczyny konfliktów

Źródła konfliktów grupowych mogą być bardzo zróżnicowane. Ludzkie nastawienia i wierzenia z jednej strony oraz istniejące cele, materialne czy niematerialne z drugiej, przekonania i nawyki – w każdym aspekcie życia człowieka czy istniejącej grupy można znaleźć czynniki, które staną się zarzewiem przyszłego konfliktu. Najczęstszymi przyczynami powstawania konfliktów społecznych są: walka o kontrolę nad zasobami – zasobami mogą być dobra materialne i niematerialne.Konflikty mogą...

Przyszłość

Co zatem zrobić w zaistniałej sytuacji? Jak wyrównać przy tym różnice ekonomiczne między poszczególnymi częściami globu i zapewnić ludziom jak najlepsze życie? Specjaliści są zgodni co do tego, że jedynie wzrost gospodarczy i rozwój cywilizacyjny mogą przyczynić się do zmniejszenia dysproporcji. Pozostaje oczywiście kwestia zadłużenia i kredytów, które zaciągnęły biedne kraje. W większości wypadków nie stać ich nawet na spłacenie odsetek, więc umorzenie lub redukcja przynajmniej części...