Stereoizomeria
konformacje cykloheksanu izomery geometryczne
Szybkość reakcji chemicznej
Można określić poprzez zmianę masy, stężenia lub objętości reagenta w jednostce czasu. Szybkość nie jest wielkością stałą, lecz w miarę postępu reakcji zmienia się. Szybkość reakcji chemicznej zależy od wielu czynników: rodzaju i stężenia reagentów – zakładając, że reakcja przebiega bez etapów pośrednich, można w niektórych przypadkach (T =const.) przyjąć, że szybkość reakcji zależy wyłącznie od stężenia substratów i tylko w tych warunkach można napisać równanie kinetyczne, które...
Metody otrzymywania
katalityczne utlenianie alkoholi II-rzędowych, np. CH 3 -CH(OH)-CH 3 + CuO → CH 3 -CO-CH 3 + Cu + H 2 O addycja wody do alkinów (przez nietrwały enol ) podczas addycji wody do alkinów typu RC ≡ CH powstają metyloketony, podczas addycji wody do niesymetrycznego alkinu powstaje mieszanina obu możliwych ketonów. Inne metody dla wybranych ketonów, np. prażenie octanu wapnia w celu otrzymania propanonu: Analizując cząsteczkę aldehydu i ketonu zawierającą taką...
Wodorki
To związki metali (wodór na -I stopniu utlenienia) lub niemetali (wodór na I stopniu utlenienia) z wodorem. Ze względu na skład wyróżniamy: wodorki metali wodorki niemetali – reagując z wodą tworzą zasady CaH 2 + 2 H 2 O → Ca(OH) 2 + 2 H 2 – reagując z wodą tworzą: kwasy – np. niemetale z grupy 16, 17 zasady – np. NH3 – pozostałe nie reagują z wodą – posiadają charakter zasadowy z grupy 16, 17 i redukujący Metody...
Substacje chemiczne i ich właściwości
Żyjemy w świecie różnorodnych substancji chemicznych.Każda z nich charakteryzuje się ściśle określonymi i w danych warunkach stałymi właściwościami fizycznymi i chemicznymi. Do właściwości fizycznych należy: stan skupienia, barwa, gęstość, przewodnictwo cieplne i elektryczne, rozpuszczalność, temperatura topnienia i wrzenia i inne, charakterystyczne już tylko dla gazów, cieczy lub ciał stałych. Właściwości chemiczne substancji ujawniają się w reakcjach chemicznych z jej udziałem....
Prawo działania mas
W stanie równowagi stosunek iloczynu stężeń produktów podniesionych do odpowiednich potęg do iloczynu stężeń substratów podniesionych do odpowiednich potęg jest wielkością stałą w określonej temperaturze. Stała równowagi reakcji zależy od temperatury:
Bezwodniki kwasowe
Bezwodniki kwasowe to pochodne kwasów karboksylowych, w których grupę –OH w grupie funkcyjnej zastąpiono grupą –OCOR. Poniżej podano wzór najważniejszego w syntezie organicznej bezwodnika kwasowego – bezwodnika octowego: Bezwodniki dikarboksylowych kwasów można otrzymać w czasie ich ogrzewania. Reakcja przebiega szczególnie łatwo, jeżeli powstają pięcio - lub sześcioczłonowe bezwodniki: Bezwodniki kwasowe ulegają hydrolizie. Proces ten jest procesem nieodwracalnym. W...
Wskaźniki kwasowo-zasadowe
Są to związki typu słabych kwasów lub słabych zasad organicznych. Barwa ich formy zdysocjowanej, jak i niezdysocjowanej jest różna. pH roztworu decyduje, która z tych form będzie w przewadze i która barwa się pojawi. W roztworze ustala się stan równowagi, którego położenie zależy od stężenia jonów H + lub OH – : np. w środowisku zasadowym jony OH – spowodują przesunięcie równowagi na prawo, co wywoła zmianę barwy. Wskaźnikiem jest np. fenoloftaleina, która przyjmuje barwę malinową...
Układ okresowy pierwiastków
Współczesny układ okresowy zawiera 118 pierwiastków, a pierwiastek 110 jeszcze do niedawna zapisywany symbolem Uun uzyskał nazwę „Darmstadt” i symbol Ds. Pierwiastki ułożone w kolejności rosnącej liczby atomowej tworzą siedem poziomych okresów oraz 18 kolumn (grup) o numerach od 1 do 18. Lantanowce i aktynowce zajmują odrębne miejsce w układzie okresowym. Atomy pierwiastków należących do określonej grupy mają jednakową liczbę elektronów walencyjnych . Każda grupa obejmuje...
Standardowa molowa entalpia tworzenia
ΔH 0 tw – entalpia reakcji syntezy 1 mola związku chemicznego z pierwiastków w postaci trwałej w warunkach standardowych. Standardowe entalpie tworzenia pierwiastków w stanie wolnym są równe zero.
Teoria protolityczna Brönsteda-Lowry’ego
Kwas: protonodawca, czyli substancja (cząsteczka, jon) zdolna do oddawania protonu, np.HCl, H 2 O, CH 3 COOH, H 3 O + , NH 4 + , HSO 4 – , HCO 3 – Zasada: protonobiorca, czyli substancja (cząsteczka, jon) zdolna do pobierania protonu, np.NH 3 , CH 3 NH 2 , H2O, CH 3 COO – , CO 3 2– Sprzężone pary kwas – zasada: kwas = zasada + proton transfer protonu Im mocniejszy kwas, tym słabsza sprzężona z nim zasada. H 2 O + H 2 O = H 3 O + + OH – NH 3 + NH 3 = NH 4 + + NH 2 – H 2...
Teoria elektronowa Lewisa
Kwas to atom, cząsteczka lub jon przyjmujący parę elektronową (akceptor), czyli kwas ma właściwości elektronoakceptorowe: BF 3 , H + ,Cu 2 + (np. niecałkowicie zapełniona powłoka zewnętrzna). Zasada to atom, cząsteczka lub jon dostarczający parę elektronową (donor), czyli zasada ma właściwości elektronodonorowe (ma wolną parę elektronową): H 2 O, NH 3 , Cl – , CN – . W tym przypadku reakcja pomiędzy kwasem i zasadą jest reakcją, w której powstaje wiązanie koordynacyjne, czyli odbywa...
Reakcje charakterystyczne dla wybranych pochodnych hydroksykwasów
Kolejne reakcje charakterystyczne są dla wybranych pochodnych, dla których grupa –OH znajduje się w ściśle określonym miejscu w łańcuchu węglowodorowym. α-hydroksykwasy – 2 cząsteczki reagują z sobą tworząc w odpowiednich warunkach laktyd, np. β-hydroksykwasy łatwo ulegają odwodnieniu – eliminacja cząsteczki wody prowadzi do powstania α,β-nienasyconego kwasu, np. γ, δ-hydroksykwasy ulegają wewnątrzcząsteczkowej estryfikacji – tracą samorzutnie wodę tworząc trwałe pięcio i...
Reakcja dysproporcjonowania (dysmutacji)
Jest szczególnym rodzajem reakcji utleniania-redukcji, w której atomy tego samego pierwiastka ulegają zarówno procesowi utleniania, jak i redukcji, np. 3 HCl I O → 2 HCl –I + HCl V O 3 Atom chloru Cl I jest równocześnie utleniaczem i reduktorem. 4 KCl V O 3 → 3 KCl VII O 4 + KCl –I Atom chloru Cl V jest równocześnie utleniaczem i reduktorem. 3 HN III O 2 → HN V O 3 + 2 N II O + H 2 O Atom azotu N III jest równocześnie utleniaczem i reduktorem.
Węglowodory, fluorowcopochodne węglowodorów
Węglowodory to związki, w cząsteczkach których występują wyłącznie atomy węgla i wodoru.
Prawo Lavoisiera-Laplace’a
Efekt cieplny danej reakcji i efekt cieplny reakcji przebiegającej w kierunku przeciwnym różni się tylko znakiem.
Kwasy tłuszczowe
Są to zazwyczaj nierozgałęzione kwasy monokarboksylowe, zawierające w swych cząsteczkach parzystą liczbę atomów węgla, co wynika z mechanizmu ich biosyntezy. Ze wzrostem liczby atomów węgla w cząsteczkach kwasów zmienia się ich stan skupienia oraz rozpuszczalność. Niższe kwasy to ciecze o nieprzyjemnej woni, stosunkowo dobrze rozpuszczalne w wodzie, wyższe – bezwonne krystaliczne ciała stałe, których rozpuszczalność w wodzie maleje ze wzrostem masy molowej. Do najważniejszych kwasów...
Wiązania chemiczne
Przyczyną tworzenia wiązań chemicznych jest dążenie atomów do uzyskania trwałej konfiguracji elektronowej najbliższego gazu szlachetnego (osiem lub dwa elektrony na powłoce walencyjnej – reguła oktetu i dubletu). Tę trwałą konfigurację pierwiastki mogą uzyskać albo przez uwspólnienie elektronów walencyjnych poszczególnych atomów lub pary elektronowej jednego atomu, albo przez przeniesienie elektronów z jednego atomu na inny atom.
Aldehydy, Ketony
Węglowodany (cukry, sacharydy)
Węglowodany stanowią liczną grupę związków organicznych, które podzielić można na cukry proste (monosacharydy niehydrolizujące) oraz cukry złożone (disacharydy, oligosacharydy i polisacharydy hydrolizujące). Pod względem chemicznym monosacharydy to polihydroksyaldehydy ( aldozy ) lub polihydroksyketony ( ketozy ). Biorąc pod uwagę liczbę atomów węgla w cząsteczce, monosacharydy sątriozami (3), tetrozami (4), pentozami (5) lub heksozami (6). Do aldoz zawierających 5 atomów węgla w...
Wiązanie wodorowe
Należy do oddziaływań międzycząsteczkowych lub wewnątrzcząsteczkowych. Wiązanie takie wytwarza się pomiędzy cząsteczkami związków zbudowanych z atomu wodoru (zgromadzony cząstkowy ładunek dodatni) połączonego z innym silnie elektroujemnym atomem pierwiastka posiadającym niewiążące pary elektronowe (zgromadzony cząstkowy ładunek ujemny). Atomy biorące udział w tworzeniu wiązania wodorowego mogą należeć do tej samej cząsteczki lub innych cząsteczek.
Chlorowcokwasy
Jeżeli –X jest atomem chloru –Cl lub bromu –Br, to pochodne należą do grupy chlorowcokwasów. Otrzymywanie, np. α-chlorowcokwasy otrzymuje się w bezpośredniej reakcji kwasu karboksylowego z cząsteczką X 2 (X 2 = Cl 2 , Br 2 ) Związki te są substancjami stałymi, których rozpuszczalność w wodzie maleje ze wzrostem masy molowej. Chlorowcokwasy wykazują wszystkie typowe właściwości wynikające z obecności grupy karboksylowej i atomu chlorowca. Inne swoiste właściwości są wynikiem...
Katalizator
Jest to substancja, która wprowadzona do układu reagującego zwiększa szybkość reakcji (obniża jej energię aktywacji). Katalizator bierze udział w reakcji chemicznej, ale w ilości niezmienionej pozostaje po jej zakończeniu. Katalizatorem może być jeden ze składników jednorodnej fazy,w której zachodzi reakcja (katalizator występuje w tym samym stanie skupienia co reagenty). Tę reakcję nazywamy katalizą jednorodną ( homogeniczną ). Jeżeli katalizator stanowi odrębną fazę w układzie...
Stopień utlenienia
Jest to pojęcie umowne. Stopień utlenienia pierwiastka w danym związku chemicznym to ładunek jonu, jaki przypisalibyśmy atomom pierwiastka w związku, gdyby wszystkie wiązania utworzone przez ten atom miały charakter jonowy. Reguły obliczania stopni utlenienia: Atomy (cząsteczki) pierwiastków w stanie wolnym mają zawsze stopień utlenienia równy zero. Suma stopni utlenienia wszystkich atomów wchodzących w skład cząsteczki równa jest zero. Suma stopni utlenienia wszystkich atomów...
Aminokwasy, peptydy, białka
Związki koordynacyjne
W skład związków koordynacyjnych wchodzi: jon/ atom centralny , np. Al 3+ , Cu 2+ , Co 2+ , Cr 3+ , Fe 3+ , Ni 2+ , Zn 2+ ligandy , którymi mogą być obojętne cząsteczki, np. H 2 O (akwa), NH 3 (amina), CO (karbonyl), NO (nitrozyl), lub jony, np. OH – (hydrokso), Cl – (chloro), F – (fluoro), SCN – (tiocyjaniano), CN – (cyjano) Ligandy (donory pary elektronowej) łączą się z jonem centralnym (akceptor pary elektronowej) za pomocą wiązań koordynacyjnych. Liczba ligandów...
Teoria jonowa Arrheniusa
Kwas: związek, który w roztworach wodnych dysocjuje na kationy wodoru H + i anion reszty kwasowej Zasada: związek, który w roztworach wodnych dysocjuje na kation metalu i aniony wodorotlenkowe OH –