Zależy nie tylko od typu hybrydyzacji orbitali walencyjnych atomu centralnego, ale także od tego, czy dana hybryda jest wykorzystana do utworzenia wiązania z innym atomem, czy obsadzana przez wolną parę elektronową. Istotny wpływ na kształt cząsteczki ma właśnie obecność wolnych par elektronowych na atomie centralnym, o czym mówi tzw. teoria VSEPR.
Do określania liczby hybryd, a tym samym typu hybrydyzacji orbitali walencyjnych atomu centralnego można stosować poniższy wzór, jeżeli spełnione są warunki: cząsteczka ABx zawiera atom centralny, którym jest atom pierwiastka z bloku s lub p oraz hybrydyzacji ulegają tylko orbitale walencyjne atomu centralnego.
LH = x + 1/2 (a – x·b)
gdzie: x to liczba par tworzących wiązania σ przez atom centralny A, a 1/2 (a – x·b) to liczba wolnych par elektronowych atomucentralnego A,
LH – liczba hybryd,
x – liczba atomów B w cząsteczce związku,
a – liczba elektronów walencyjnych atomu centralnego A,
b – liczba brakujących elektronów do spełnienia reguły oktetulub dubletu dla atomu B;
Jeżeli LH = x, czyli liczba hybryd jest równa liczbie par tworzących wiązania σ, to kształt cząsteczki na ogół jest zgodny z przestrzennym rozmieszczeniem hybryd. Jeżeli atom centralny posiada wolną parę elektronową (lub pary), to nastąpią zmiany w kształcie cząsteczki. Kształt nie będzie zgodny z przestrzennym rozmieszczeniem hybryd, gdyż należy uwzględnić różnice w energii odpychania, która rośnie w szeregu:
wiążąca para σ – wiążąca para σ < wiążąca para σ – wolna para elektronowa < wolna para elektronowa – wolna para elektronowa
Jeżeli w cząsteczce związku jest więcej niż jeden atom centralny, to należy przyjąć, że hybrydyzacji ulegają orbitale walencyjne wszystkich atomów centralnych.
Powyższy wzór na liczbę hybryd i jego właściwą interpretację można stosować również do określenia rzeczywistego kształtu jonów. Należy jednak: w przypadku anionu – do liczby elektronów walencyjnych atomu centralnego A dodać liczbę będącą bezwzględną wartością jego ładunku, a w przypadku kationu – od liczby elektronów walencyjnych atomu centralnego A odjąć liczbę stanowiącą ładunek jonu.
