Słownik etymologiczny języka polskiego

Ładować

‘umieszczać coś w czymś, na czymś’.

ładownica

ładunek

1. ‘towar ładowany na środek transportu’; 2. ‘materiał wybuchowy’; 3. dawniej ‘napełnianie towarami’; od XVI w.; zapożyczenie ze śrniem. ladunge (dziś niem. Ladung ‘ładowanie, ładunek, nabój’) – była to nazwa czynności utworzona od śrniem. laden

łagodnieć

łagodność

Łagodny

1. ‘nastawiony życzliwie, przyjaźnie, dobrotliwy’; 2. ‘wyrażający dobroć,życzliwość’; 3. ‘niesurowy, delikatny’; 4. ‘mało intensywny’; 4. stpol. też ‘miły, przyjemny’.

łagodzić

1. ‘powodować, że coś staje się łagodniejsze, mniej intensywne’; 2. ‘zażegnywać, powściągać coś’; od XV w.; ogsłow. < psłow. *lagoditi  ‘porządkować,układać; dostosowywać; dogadzać, powściągać, uspokajać’ –czasownik odrzeczownikowy od psłow. *lagoda

łajdaczyć się

Łajdak

‘człowiek niegodziwy, łotr, drań’.

łajno

‘odchody zwierzęce’; od XV w.; ogsłow. < psłow. *lajьno ‘odchody zwierzęce, kał’; przypuszczalna etymologia od pie. *lei- ‘lać, ciec’; pierwotne znaczenie to ‘rzadkie odchody zwierzęce’

Łaknąć

1. ‘odczuwać głód’; 2. przenośnie ‘pożądać, pragnąć’; dialektalnie też: 3. ‘odczuwać pragnienie’ oraz 4. ‘być sknerą’.

łakocie

1. ‘słodycze, przysmaki, smakołyki’; 2. stpol. ‘apetyt, łakomstwo’; od XVI w.; słowo utworzone od psłow. *olkotь / *olkota ‘coś łakomego’< psłow. *olkati; dawniej wyraz ten miał postać łakoci, a także łakoć ‘smakołyk; przynęta’ i łakota ‘przysmak, smakołyk’

łakomić się

łakomstwo

łakomy

1. ‘chciwy’; 2. ‘chciwy jedzenia’; od XV w.; ogsłow. < psłow. *olkomъ ‘łaknący, chciwy jedzenia’ – imiesłów bierny czasu teraźniejszego od psłow. *olkati

Łamać

1. ‘naciskając, uderzając, zginając, rozdzielać coś na kawałki’; 2. ‘niszczyć życie, karierę itp.’; 3. ‘nie stosować się do czegoś’; 4. ‘przezwyciężać, zwalczać coś’; 5. ‘formować kolumny książki lub czasopisma’; 6. ‘dodawać do danej barwy inny kolor, w wyniku czego powstaje barwa zgaszona, stonowana itp.’

łamaga

łamy

łamywać

forma wielokrotna -łamywać w czasownikach przedrostkowych, np.: odłamywać, przełamywać, rozłamywać, załamywać.

łania

Łańcuch

‘połączone ze sobą ogniwa (zwłaszcza metalowe)’.

łańcuszek

zdrobnienie

Łapa

1. ‘noga zwierzęcia niemającego kopyt’; 2. potocznie i rubasznie ‘ludzka dłoń, ręka’.

Łapać

1. ‘chwytać’; 2. ‘porywać’.

Łapczywy

1. ‘chciwy, pożądliwy, łakomy’; 2. rzadko ‘chwytający się, czepiający się czegoś’; 3. dawniej ‘skory, pochopny do czegoś’; od XVII w.; przymiotnik utworzony od dialektalnego czasownika łapczyć się ‘łakomić się na coś’, który powstał z wykrzyknienia łap!

łapka

1. ‘przyrząd do łapania zwierząt, pułapka’; 2. stpol. też łapa ‘potrzask, pułapka’

łapownik

łapówka

dawniej w formie łapowe; potocznie stosowane jest wyrażenie brać w łapę

łapówkarstwo

łapówkarz

łapywać

forma wielokrotna -łapywać w czasowniku przedrostkowym wyłapywać.

łasić się

1. ‘przymilać się, pochlebiać, nadskakiwać’; 2. ‘przymilać się, ocierać się pieszczotliwie (o zwierzętach)’; 3. stpol. też ‘być obłudnym, udawać’; 4. dawniej ‘być chciwym, łaknąc czegoś’; od XVI w.; odpowiednikiw e wschsłow. (np. ros. dialektalne lásit’ ‘przymilać się, przypochlebiać się’); wyraz utworzony od płnsłow. postaci *lasiti ‘nęcić, kusić’, *lasitisę ‘przymilać się, schlebiać; łakomić się’ – czasownika odprzymiotnikowego pochodzącego od psłow. dialektalnego *lasъ

łaska

1. ‘życzliwość, względy, przychylność’; 2. ‘miłość’; 3. ‘miłosierdzie, litość, dobroć’; od XIV w.; ogsłow. (por. czes. láska ‘miłość’, ros. láska ‘pieszczota’) < psłow. *laska ‘pieszczenie, pieszczota, przymilanie się’ – nazwa czynności od psłow. *laskati

łaskawca

(stpol. łaskawiec)

łaskawość

łaskawy

Łaskotać

‘muskać, lekko dotykać, łechtać’.

łasy

‘łakomy, chciwy, żądny’; od XVI w.; odpowiedniki we wschsłow. (por.ros. dialektalne lásyj ‘łakomy, pożądliwy, chciwy; łaszący się, przymilający’) < psłow. dialektalne *lasъ ‘łakomy, chciwy, pożądliwy’ – przymiotnik od pie. *lās- ‘żądny, pożądliwy, łakomy, chciwy, swawolny’

łaszczyć się

1. ‘przymilać się, zabiegać o łaski’; 2. ‘łakomić się na coś, mieć chęć’; od XVIII w.; zapożyczenie z ukr. láščytysja ‘łasić się, przymilać się’ < wschsłow. *laščiti ‘głaskać, pieścić, nęcić’, *laščiti sę‘ łasić się, przymilać się; łakomić się’ – czasownik odrzeczownikowy od psłow. *laska

Łata

1. ‘kawałek tkaniny, skóry naszyty na miejsce podarte’; 2. ‘plama w innym kolorze niż tło’; 3. gwarowo ‘szmata, łachman’; 4. stpol. (XIV-XV w.) łaty ‘pancerz’.

łatać

1. ‘przyszywać, wstawiać łaty’; 2. ‘reperować’; od XVI w.; płnsłow. dialektalne *latati ‘przyszywać, wstawiać łaty’ – czasownik odrzeczownikowy odpsłow. *lata.

łatwo

przysłówek ‘bez trudu, prosto’; od XV w.; dawniej (od XVI w.) w postaci łatwie

łatwość

Łatwy

1. ‘niesprawiający trudności’; 2. dawniej też ‘przychylny’.

Ława

1. ‘sprzęt do siedzenia dla kilku osób’; 2. stpol. (od XIV w.) ‘kładka przez wodę’; 3. ‘kram, stragan’ (XV w.).

ławiać

forma wielokrotna ławiać – dawniej od XVI w., dziś tylko w formach przedrostkowych: poławiać, wyławiać

ławica

1. ‘wydma, mielizna’; 2. ‘warstwa, pokład’; 3. ‘skupisko płynących ryb’; 4. ‘ławka do siedzenia, kładka’ (od XIV w.)

ławka

zdrobnienie

ławnik

‘przysięgły zasiadający w ławie sądowej’.

łazęga