1. Początkowo ‘wiedźma, znachorka zamawiająca choroby i pomagająca przy porodach’; 2. z czasem ‘stara kobieta, staruszka’; 3. ‘matka ojca lub matki’(XVI-XVII w.) – dziś w tym znaczeniu stosowane jest zdrobnienie babka lub spieszczone babcia; słowo zaczęło funkcjonować także w różnych znaczeniach metaforycznych: 4. ‘mężczyzna tchórzliwy, zniewieściały, plotkarz’;5. ‘posągi kamienne przypominające kształtem kobiety, także z czasów pogańskich’; 6. ‘wszelkiego rodzaju zatyczki (kloce, kłody do...
‘rodzaj czarownicy, wiedźmy złej, mściwej, swarliwej w baśniach ludowych’; być może pozostałość po pierwotnym znaczeniu słowa baba
‘rodzaj czarownicy, wiedźmy złej, mściwej, swarliwej w baśniach ludowych’; być może pozostałość po pierwotnym znaczeniu słowa baba
‘czas ciepłej i pogodnej jesieni, nazywany tak od pajęczyny unoszącej się w powietrzu’
1. ‘pomieszczenie, izba dla bab, kobiet’ (w większych dworach szlacheckich); 2. także ‘przedsionek kościelny, w którym baby żebrzące siadały’
‘(starszy) pasterz’.
1. ‘teren podmokły, trzęsawisko, grzęzawisko’; 2. również ‘roślina Ledum palustre rosnąca na bagnach’; 3. dialektycznie ‘podmokła łąka; torfowisko; błoto;stawek, jeziorko’.
‘bajarz, gaduła’; od XVII w.; współcześnie najczęściej w wyrażeniach baju, baju, będziesz w raju lub chodzi baj po ścianie w czerwonym żupanie; w tym samym znaczeniu bajarz (od XVI w.) i bajacz (od XVIII w.)
‘pleść głupstwa, zawracać głowę’; w XV w. występowały również formy bańdurzyć oraz badurzyć
1. ‘baśń, legenda’; 2. ‘głupstwo, bzdura; plotka’; 3. ‘utwór o charakterze moralizatorskim’; od XVI w.; ogsłow. (por. czes. bajka; ros. bájka, sch. bâjka)< psłow. *bajъka ‘mówienie; baśń, opowiadanie o treści fantastycznej; zmyślona opowieść’ – nazwa czynności od psłow. *bajati ‘mówić, opowiadać’,‘opowiadać bajki, baśnie’ z przyrostkiem *-ьka
1. ‘posąg bożka pogańskiego’; 2. ‘figura ze śniegu podobna do postaci ludzkiej’; 3. ‘głupiec, dureń’; 4. ‘ogromna spieniona fala’; 5. dawniej ‘wielka bryła, blok’ (np. stpol. ‘bryła soli kamiennej’ w XV-XVI w.).
1. ‘miejsce wymiany pieniędzy (monet)’ (XVI w.); 2. ’instytucja zajmująca się obrotem pieniędzmi’; 3. ‘gmach, w którym mieści się taka instytucja’; 4. ogólniej‘miejsce (także instytucja) gromadzenia czegoś’, np. bank krwi, bank danych.
‘prowadzący bank’; od XVIII w.; por. niem. Bankier, fr. banquier, wł. banchiere; z tego samego źródła pochodzą wcześniejsze formy bankierz, bankarz (XVI-XVII w.) oraz debankować, zdebankować ‘przegrać’ – są to dawne czasowniki, współcześnie nieużywane
‘uroczyste przyjęcie dla uczczenia osoby lub wydarzenia’; zapożyczenie z wł. banchetto ‘ławeczka’ (zdrobnienie od wł. banco); wł. banchettare dosłownie ‘sadzać (zaproszonych gości) na ławkach’ – także w in. językach europejskich (por. ang. i fr. banquet, niem. Bankett); w pol. od XVI w.; w stpol. używano wyrażenia być na bankiecie ‘być w niebezpieczeństwie’
1. ‘uczestnik bankietu’; 2. ‘ten, co lubi bankietować’; od XVII-XVIII w.
1. ‘uczestniczyć w bankiecie’; 2. ‘przyjmować gości, wydawać przyjęcie’; od XVI w.
1. pierwotnie ‘kwit bankowy zlecający wypłatę’; 2. wtórnie ‘pieniądz papierowy’; od XIX w. (por. ang., niem. i fr. banknote)
‘automat bankowy wypłacający pieniądze’; wyraz utworzony przez nałożenie się słów bank + (auto)mat; od II połowy XX w.
‘nauka dotycząca operacji finansowych związanych z działalnością banków’; od XX w.
‘osoba, która straciła cały majątek; człowiek niewypłacalny’; od XVIII w.; wcześniej postać bankret; zapożyczone za pośrednictwem niem. Bank(e)rotteur z wł. bancarotta – dosłownie ‘złamana ławka’ > ‘ten, co ma pęknięty, złamany bank’
1. ‘stać się bankrutem, ogłosić upadłość’; 2. przenośnie‘stracić wpływy, znaczenie’ (np. w wyrażeniu bankructwo polityczne); od XVIII w.; pierwotnie w postaci bankretować.
‘samiec owcy’.