walać
forma wielokrotna 1. ‘brudzić, plamić’; 2. stpol. wyrażenie śmiech walać ‘wyśmiewać się, drwić, szydzić’; 3. w XVII w. walać się ‘zataczać się’; od XV w.; ogsłow. < psłow. *vaľati ‘przewracać, obalać; toczyć’ utworzonego od psłow. *valiti ‘przewracać, obalać; toczyć’
walny
1. ‘istotny, ważny, wielki; ogólny, powszechny’; 2. ‘mający wielkie znaczenie, decydujący, rozstrzygający’; 3. dawniej (XVI w.) ‘dzielny, tęgi’; od XIV w.
Wałbrzych
Nazwa tej miejscowości powstała w średniowieczu w formie Waldenburg (także w postaciach Waldenberc w 1305 i w 1372 r. oraz Waldenburgk w 1402 r.), co oznaczało teren porośnięty lasem. Z czasem nazwa uległa stopniowemu skróceniu: Wallenberg (XVII w.) i Walmbrich (XIX w.). Z takiej skróconej postaci utworzono pol. nazwę Walbrzych, która później przekształciła się w Wałbrzych.
war
Warszawa
Nazwa pojawiła się w źródłach od XIV w. W średniowieczu (XIV-XV w.) miała zróżnicowane brzmienia: Warszewa, Warszowa, Varschewia, Warschouia. Została utworzona od nazwy osobowej Warsz – formy pochodzącej od imion złożonych typu Warcisław i Wrocisław. Pierwsze zapisy słowa w dzisiejszej postaci pochodzą z XV w., jednak zaczęła być powszechniej stosowana od XVI w.
warzyć
wąski
‘ciasny, nieszeroki’; od XV w.; ogsłow. < psłow. *ązъkъ ‘wąski, ciasny’ utworzonego od pierwotnego psłow. przymiotnika *ązъ ‘ts.’; podstawą pie. przymiotnik *anģh-ū- ‘wąski’ rozszerzający pie. *anģh-
wbudować
wcale
wcielić
wcięcie
wczesny
wczoraj
‘poprzedniego dnia’; od XVI w.; ogsłow. < psłow. *vьčera ‘(poprzednim) wieczorem’ > ‘poprzedniego dnia’; przysłówek ten miał dawniej (od XIV w.) formę wczora
wczorajszy
wdzięk
wejście
wesele
‘uroczystość z okazji zaślubin młodej pary’; od XVI w.; ogsłow. (por. czes. veseli ‘wesołość, radość’, ros. veséľe ‘wesołość, uciecha, radość’, sch. vesélje ‘radość, uciecha; zabawa, uczta, biesiada’) < psłow. *veselьje ‘wesołość, radość’ – jest to rzeczownik utworzony od psłow. *veselъ; w stpol. od XIV w. słowo występowało również w postaciach: wiesiele / wiesele / wesiele ‘radość’
weselić się
wesołek
wezgłowie
wezgłówek
węzeł
1. ‘supeł’; 2. ‘zawikłana sprawa, trudny do rozwiązania problem’; 3. ‘miejsce lub miejscowość, gdzie krzyżują się drogi, arterie, szlaki komunikacyjne’; 4. ‘jednostka prędkości równa jednej mili morskiej na godzinę’; od XV w.; ogsłow. < psłow. *vązlъ ‘węzeł’, który pochodzi od psłow. *vęzati ‘wiązać, związywać’
wgłębienie
wiadomość
wiadro
‘kubeł, duże naczynie (zwłaszcza na wodę)’; od XV w.; ogsłow.< psłow. *vědro, które kontynuuje pie. *uēd-r- ‘woda’ w pierwotnym znaczeniu ‘naczynie na wodę’; w stpol. występowała również postać wiedro.
wiatr
od XIV w.; ogsłow. < psłow. *větrъ ‘wiatr’, który ma odpowiedniki w językach bałt. (por. np. lit. větra ‘wichura, burza z wiatrem’); podstawą jest pie.*uē-tro- pochodzące od pie. pierwiastka *uē- ‘wiać, dąć’; w stpol. występowała też forma wietr, a dialektalnie – wiater
wiatrak
Wiązać
1. ‘robić węzeł, kokardę itp., przeplatając i zaciskając końce czegoś’; 2. ‘łączyć ze sobą przedmioty za pomocą sznura, taśmy itp.’; 3. ‘splatać coś z czymś lub wyplatać coś z czegoś’; 4. ‘okręcać ciasno człowieka lub zwierzę sznurem, rzemieniem itp., uniemożliwiając mu poruszanie się’; 5. ‘uwiązywać gdzieś kogoś lub coś za pomocą linki, łańcucha itp.’; 6. ‘stanowić łącznik, więź między ludźmi, rzeczami, zjawiskami’; 7. ‘łączyć ze sobą dwie różne rzeczy, dostrzegać związek między czymś a...
wiązanka
wiązka
wiązywać
forma wielokrotna -wiązywać w czasownikach przedrostkowych, np.: nawiązywać, przewiązywać, rozwiązywać, związywać.
wid
1. ‘postać, widmo, zjawa, duch’ (od XVII w.); 2. dawniej ‘wygląd, powierzchowność’; 3. dziś przede wszystkim w wyrażeniu ani widu, ani słychu ‘ani kogoś nie widać, ani o nim nie słychać’; ogsłow. < psłow. vidъ ‘widzenie; to, co widać’, które pochodzi od psłow. czasownika *viděti lub bezpośrednio od pie. *ueidos ‘to, co widać’ utworzonego od pie. pierwiastka *ueid- – za tą drugą wersją przemawiają dokładne odpowiedniki w in. językach ie. (por. np. lit. véidas ‘twarz, oblicze’, łot. veīds...