Słownik etymologiczny języka polskiego

Ja

‘zaimek osobowy wskazujący na osobę pierwszą (tą, która mówi)’.

jabłeczny

jabłko

1. ‘owoc jabłoni’; 2. dialektalnie też ‘jabłoń’; 3. ‘o innych kulistych owocach’; 4. także o ‘niektórych przedmiotach podobnego kształtu’, np. jabłko królewskie ‘kula złota z krzyżykiem – symbol władzy’, jabłko Adama ‘wystająca na szyi chrząstka’; od XV w.; w podobnym znaczeniu m.in. czes. jablko, stczes. jablo, ros. jábłoko, białorus. jábłyk, ukr. jábłuko, sch. jābuka, dawniej jābuko; wszystkie pochodzą od psłow. *(j)ablъko < *(j)ablo z przyrostkiem*-ъko (pierwotnie *(j)ablu-ko); pol....

jabłkowy

jabłonka

zdrobnienie.

Jabłoń

‘drzewo owocowe Malus’.

jabłuszko

zdrobniale, pieszczotliwie o ‘jabłku’; od XVI w.; zdrobnienie znane tylko w językach zachsłow.; utworzone od *jablo; w XV w. spotykana też forma jabłeczko

jad

1. ‘substancja trująca wytwarzana przez organizmy żywe’; 2. przenośnie‘złość, wsciekłość, gniew’; od XIV w.; ogsłow. (czes. jed ‘trucizna, jad’, ros. jad (dialektalnie ěd / ad)’ts.’) < psłow. *ědъ ‘wydzielina toksyczna w gruczołach niektórych zwierząt lub znajdująca się w sokach roślin’ < czasownik *ěsti; pierwotnie ‘jedzenie, pokarm’ > ‘trucizna (podawana w jedzeniu)’

jadać

‘często lub czasami jeść, stołować się’; forma wielokrotna; od XV w.;ogsłow. (czes. jidat, ros. edáť, słoweń. jédati) < psłow. *ědati ‘jadać, wielokrotnie jeść’

jadalnia

jadalny

jadło

‘pokarm, żywność, pożywienie, jedzenie’; od XV w.; ogsłow. < psłow. *ědlo pierwotnie ‘czynność jedzenia’ > ‘to, co się je, pokarm’

jadłodajnia

jadłospis

jadowity

od XV w.

jadowy

od XV w.

Jagnię

‘młoda owca’.

jagnięcy

Jagoda

1. ‘rodzaj owocu’; 2. stpol. ‘policzek’.

jagodowisko

jagodowy

jagodzianka

jajecznica

jajeczny

jajnik

Jajo

1. ‘komórka rozrodcza żeńska zdolna do wytwarzania nowego organizmu’; 2. u ptaków: ‘taka komórka otoczona skorupką’.

jajowaty

jajowy

jak

Jaki

1. Zaimek pytajny ‘jaki, jakiż, jak wielki’; 2. zaimek względny ‘jakiś’; ‘taki, jak’.

jakikolwiek

‘dowolny, jaki bądź; którykolwiek’; w stpol. w XV w. w postaci jakikolwie

jakiś

jakościowy

jakość

Jałmużna

‘wsparcie, datek dla ubogiego’.

jałowcowy

jałowcówka

jałowica

‘młoda krowa niemająca jeszcze potomstwa’.

jałowiec

‘iglasty krzew Juniperus’; od XV w.; płnsłow. (por. czes. jalovec,ros. dialektalne jálovec ‘ts.’) < psłow. *jalovъcь ‘ts.’ < psłow. *jalovъ z przyrostkiem*-ъcь; nazwa nadana roślinie ze względu na to, że często nie ma owoców

jałowieć

jałowość

Jałowy

1. O samicy zwierząt ‘niemająca potomstwa, bezpłodna’; 2. ‘nieurodzajny, dający małe plony lub niedający ich wcale’; 3. przenośnie ‘pozbawiony treści, wyrazu,bezwartościowy’; 4. ‘nieokraszony, mało pożywny’ (o jedzeniu); 5. ‘sterylny, aseptyczny’.

jałówka

Jama

1. ‘znaczne wgłębienie gruntu, dół’; 2. ‘jaskinia’; 3. ‘loch’.

jamisty

jamka

zdrobnienie

jamnik

jarać

neologizm; potocznie ‘palić (papierosy)’

jarmarczny

Jarmark

1. ‘targ odbywający się regularnie’; 2. stpol. też ‘podarunek przywieziony z jarmarku’.