Słownik etymologiczny języka polskiego

Fałd

1. ‘zmarszczka, zagięcie czegoś’; 2. ‘zakładka w materiale’.

fałdować

Od XVI w.; utworzone od niem. falten ‘fałdować, marszczyć’ w podobnym znaczeniu; podobne też czes. faldovati

Fałsz

1. ‘niezgodność z prawdą’; 2. ‘nieszczerość, obłuda, kłamstwo’; 3. ‘nieczysty dźwięk’; 4. stpol. też ‘błędność wyroku’ (XV w.).

fałszerstwo

od XV w.

fałszerz

od XV w.; utworzone z niem. Fälscher

fałszować

od XV w.; pochodzi od niem. fälschen

fałszywy

Utworzone wg stpol. przymiotnika łżywy (XIV-XVI w.)

Fan

‘miłośnik, entuzjasta, wielbiciel’.

fanatyk

1. początkowo ‘osoba szalona’; 2. ‘człowiek ślepo oddany jakiejś idei (religijnej lub politycznej; od XIX w.)’; utworzony od łac. fanaticus

fanatyzm

poświadczony od XVIII w.; podobne odniesienia jak wyżej

farba

1. ‘barwa, kolor’(od XV w.); 2. ‘barwnik służący do malowania lub farbowania’ (od XVI w.); jest to nowsze zapożyczenie z tego samego źródła co słowo barwa.

Fasola

1. ‘roślina uprawna Phaseolus’; 2. ‘jej nasiona i strąki’; 3. ‘potrawa z nasion fasoli’.

Figa

1. ‘owoc drzewa figowego’; 2. ‘drzewo figowe, figowiec’; 3. figi ‘kuse majteczki damskie’ (XX w.), znaczenie występujące tylko w pol., może inspirowane biblijnym listkiem figowym u Ewy wypędzanej z raju, od figa ‘nic, prawie nic’.

Figiel

1. ‘psota, żart, psikus’; 2. ‘niegodziwy czyn, sprawka; złośliwy żart’ (XVI w.).

figlarny

‘psotny’; od XVIII w.

figlarz

1. ‘zwodziciel, matacz, oszust’; 2. ‘psotnik’

figlować

1. ‘używać wybiegu, podstępu, oszukiwać’; 2. ‘psocić; żartować’.

figowiec

figowy

Figura

1. ‘symbol, znak, alegoria’; 2. ‘postać, wyobrażenie, podobizna; kształt, forma’; 3. ‘kształt w znaczeniu geometrycznym’.

figuracja

figuralny

‘symboliczny, metaforyczny’; od XVI w.; pochodzi od łac. figūralis‘ts.’

figurant

1. pierwotnie ‘aktor-statysta’; 2. potem ‘osoba bez znaczenia’; od XVIII w.; utworzone z fr. figurant

figurować

1. ‘przedstawiać symbolicznie, wyobrażać’; 2. później ‘widnieć w rejestrze, spisie’; początkowe znaczenie od XVI w. za łac. figūrare, późniejsze– za niem. figurieren i fr. faire figurer.

Filiżanka

‘małe naczynie do picia kawy lub herbaty’.

finalizować

‘doprowadzić coś do końca, do ostatniego etapu’; od XX w.; na wzór niem. finalisieren ‘ts.’

finalny

‘końcowy, ostateczny’; od XVIII w.; pochodzi od łac. finālis

Finał

1. początkowo ‘o końcowej partii pieśni, utworu muzycznego’; 2. ‘koniec, zakończenie, ostatni etap czegoś’ w różnych znaczeniach, np. finał wyścigu, finał konkursu.

finałowy

finanse

‘fundusze, środki pieniężne’; od XIX w.; utworzony od fr. finances < stfr. finer w specjalnym znaczeniu ‘doprowadzić sprawę do końca płacąc (okup, grzywnę, podatek)’

finansista

finansjera

finansować

‘pokrywać koszty czegoś, płacić za coś’; od XIX/XX w.

finansowy

finisz

‘końcowa faza wyścigu’; od XIX/XX w.; utworzone od stfr. finisse < fr. finir ‘kończyć’ < łac. finire

finiszować

Firanka

‘ozdobna zasłona na okno’.

flaczki

zdrobnienie

Flaki

1. ‘kiszki, jelita, wnętrzności zwierzęce’; 2. ‘potrawa z przyżołądków wołowych lub cielęcych’ (zdrobniale flaczki); 3. flak ‘przedmiot obwisły, zmięty, flakowaty’;4. flak ‘kiszka, jelito’ (XV w.).

flakowaty

od XVIII w.

Front

1. ‘przednia część, przód budynku’; 2. ‘czołowa linia wojska; miejsce działań wojennych’; 3. w znaczeniu meteorologicznym ‘granica między różnymi masami powietrza’; 4. szerzej ‘miejsce działań, dziedzina wspólnej planowej działalności’.

frontalny

1. głównie w znaczeniu wojskowym ‘atak zwartym czołem od frontu’; 2. ogólniej ‘znajdujący się na przodzie, od frontu’; od XX w.

fronton

‘ozdobny szczyt fasady budynku’; od XVIII w.; utworzony za niem. i fr. fronton, wł. frontone

frontowy

1. ‘dotyczący frontu, związany z frontem’; 2. także ogólniej ‘przedni, będący na przedzie czegoś’; od XIX w.

Frunąć

1. ‘przemieścić się w powietrzu za pomocą skrzydeł, lecieć’; 2. ‘wzbić się w powietrze; wzlecieć’.

fruwać

Od XIX w. (najpierw u Elizy Orzeszkowej); wtórnie utworzony czasownik wielokrotny

Fujarka

1. ‘rodzaj piszczałki, fletu’; 2. zgrubienie fujara przenośnie też ‘niezdara, niedołęga’.

futerko

od XVI w.; zdrobnienie; już w XV w. pojawiła się nazwa osobowa Futerko, wcześniej stosowana forma zdrobniała futrko

futerkowy

Futro

1. ‘wyprawiona skóra zwierzęca z włosiem’; 2. ‘odzienie wierzchnie podbite futrem’; 3. dialektalnie ‘podszewka, watolina’.