1. ‘odległy, oddalony’; 2. ‘rozległy, sięgający na dużą odległość’;3. ‘długi’; ‘długo trwający’; 4. ‘odległy od teraźniejszości, dawny; przyszły’;stopień wyższy – dalej; od XIV w.; ogsłow. (por. czes. daleký, ros. dalëkij)< psłow. *daľekъ [< *dōli-oko-] – stopień wyższy: *daľьjъ, daľьši, *daľe
1. ‘dar, darowizna, nadanie, posag’; 2. w XVIII w. wznowione w znaczeniu ‘podatek’; 3. przestarzale ‘nadanie, nadawanie’; od XV w.; płnsłow. (por. górnołuż. danina ‘nadanie lenna’, ukr. danyna ‘podatek; należna część’) < psłow. dialektalne *danina ‘nadanie; coś danego; podatek’
1. ‘danina; haracz’; 2. ‘opłata lenna’; 3. przestarzale ‘dar, podarunek’; 4. dialektalnie dań / dania ‘opłata za mieszkanie, za korzystanie z pastwiska,za dzierżawę; podatek’ (od XIV w.); 5. ‘danina w miodzie’ (XIII-XIV w.); 6. ‘dobrowolna ofiara; akt nadania’ (XV w.); ogsłow. (por. czes dan ‘podatek, danina’, ros. dan’ ‘danina, haracz’) < psłow. *danь ‘dawanie; to, co się daje komuś,dar, podarunek; danina, podatek’ < psłow. *dati z przyrostkiem *-nь; w stpol.wystąpiły wyrazy: danny...
1. ‘to, co się daje, podarunek, upominek, datek’; 2. przenośnie od XVI w. ‘talent, wrodzona zdolność’; 3. dialektalnie też ‘dobra (materialne i duchowe)otrzymane od Boga’; od XIV w.; ogsłow. < psłow. *darъ ‘ts.’
1. ‘niedający wyników, bezskuteczny’; 2. dawniej ‘bezpłatny,dany za darmo’; od XV w.; płnsłow. < psłow. *darьmьnъ ‘dawany lub otrzymany w darze; bezwartościowy, próżny, bezskuteczny’
1. ‘bezpłatnie, za nic’; 2. ‘próżno, na próżno, niepotrzebnie’;od XIV w.; w językach płnsłow. i w słoweń. < psłow. *darьmo ‘ts.’ –przysłówek od psłow. przymiotnika *darьmъ ‘dawany lub otrzymany w darze, bezpłatny; daremny, bezużyteczny’ (w stpol. jego pozostałością jest przymiotnik darmy ‘niepłatny, nieodpłatny’), co pochodzi od czasownika *darti ‘dać, dawać w podarunku’
1. ‘drobne wynagrodzenie’; 2. ‘jałmużna; ofiara na cele społeczne’; 3. przestarzale ‘darowizna’; 4. dawniej ‘danie czegoś, ofiarowanie’; od XV w.; utworzone z imiesłowu biernego czasu przeszłego *datъ od czasownika *dati ‘dać, darować’
1. ‘odległy w czasie, pochodzący z dawnych czasów, z przeszłości, miniony’;2. ‘trwający długo, stary’; 3. ‘poprzedni, dotychczasowy, taki jak wcześniej’; 4. ‘były’; 5. pierwotnie ‘najbliższy w przeszłości’; wyrażenia: od dawna ‘od długiego czasu’; z dawien dawna ‘od bardzo długiego czasu; od niepamiętnych czasów’.
1. ‘drzewo Quercus’; 2. ‘drewno dębowe, dębina’; 3. ‘kora dębowa używana do garbowania skór’ (XVI w.); od XIV w.; ogsłow. (por. czes. dub, ros.dub ‘dąb; drzewo’) < psłow. *dąbъ ‘ts.’; pochodzi od pie. *dhū-mbho- ‘ciemny, koloru dymu, dymny’ – nazwa barwy powstała od pie. nazwy dymu; drzewo nazwano tak ze względu na ciemny kolor drewna
1. ‘dmuchać, wiać’; 2. ‘wydobywać dźwięk za pomocą dmuchnięcia w instrument dęty’; 3. dawniej ‘stawać się zarozumiałym, zadzierać nosa’; 4. dialektalnie też ‘przeć (przy porodzie)’; 5. dąć się ‘pysznić się, wynosić się ponad innych; śmiać się za wiele, bez przyczyny’.
‘okazywać niezadowolenie, gniew, grymasić, kaprysić’; w XVI w. też dęsać się; pochodzi od psłow. *dąsati (se) ‘nadymać się, wydymać się’ –czasownik intensywny z przyrostkiem *-sa- od psłow. *dąti
1. ‘troszczyć się o kogoś, coś; przywiązywać wagę do czegoś’; 2. stpol (XV w.) dbać / tbać także ‘domagać się’; 3. dbać w kogoś ‘ufać, mieć nadzieję’.
wyraz pokrewny pośrednio; zapożyczenie w XVI w. z gr. despotes ‘pan domu’ > ‘władca’