Słownik etymologiczny języka polskiego

tabela

zapożyczenie z niem. Tabelle ‘tabela’, co ostatecznie pochodzi odłac. tabella ‘deseczka, tabliczka’

tabletka

pożyczka z niem. Tablette ‘tabletka’, co z kolei z fr. tablette ‘tabletka; tabliczka, płytka’ będącego zdrobnieniem fr. tableau ‘tablica; obraz, malowidło’; ostatecznym źródłem jest łac. tabula ‘deska, tablica’

Tablica

1. ‘szeroka deska, zwykle czarna, służąca w klasie lub w sali wykładowej dopisania na niej kredą’; 2. ‘płaska płyta z jakimś napisem lub służąca do umieszczania na niej jakichś tekstów’; 3. ‘ilustracja lub rysunek objaśniające tekst, stanowiące oddzielną kolumnę druku w książce lub wkładkę’; 4. ‘plansza z rysunkami lub tekstem służąca np. jako pomoc naukowa w szkole’; 5. ‘tabela, zwłaszcza zawierająca zestawienie liczb’; 6. ‘w koszykówce: płyta, do której przymocowany jest kosz’.

tabliczka

zdrobnienie

taczać

1. ‘posuwać naprzód coś okrągłego, kulać, turlać’; 2. ‘zataczać się’; od XV w.

taczka

Taić

‘ukrywać, nie ujawniać’.

tajemnica

tajemniczy

tajemny

1. ‘utrzymywany w tajemnicy, potajemny, tajny’; stpol.: 2. ‘ukryty, niejawny’, 3. ‘niedostępny dla rozumu ludzkiego, nadprzyrodzony, mistyczny’ oraz 4. ‘taki, który powinien być zachowany w tajemnicy, zastrzeżony’; jest to przymiotnik utworzony od imiesłowu *tajemъ psłow. czasownika *tajiti (por. np. stpol. XV-wieczny przymiotnik tajemy ‘niedostępny, ukryty’, przysłówek tajemie ‘nie wprost, zawile’ oraz pochodny rzeczownik tajemstwo ‘sprawa ukryta, tajna; prawda nadprzyrodzona, mistyczna’)

tajny

1. ‘niejawny, sekretny; utajony, skryty’; 2. dawniej ‘tajemniczy, nieodgadniony’; od XIV w.

tak

wyraz będący potwierdzeniem; od XV w.; jest to przysłówek utworzony od słowa taki; ogsłow. < psłow. *tako ‘tak, w ten sposób’ – przysłówek od psłow. *takъ; w stpol. od XIV w. występowała postać tako, dziś używana w wyrażeniach, np. jako tako ‘znośnie, nie najgorzej; średnio, w przybliżeniu’

Taki

Zaimek odnoszący się do cechy danych osób lub przedmiotów: a) o których była wcześniej mowa, b) o których będzie mowa oraz c) o których nie mówi się, ale zakłada się, że odbiorca wie, o jaką cechę chodzi.

takowy

‘ten, o którym mowa; właśnie taki’.

także

‘również, też’

Talerz

1. ‘naczynie stołowe do podawania potraw’; 2. ‘zawartość takiego naczynia’; 3. ‘przedmioty przypominające kształtem takie naczynie’; 4. w liczbie mnogiej talerze ‘instrument perkusyjny składający się z dwóch mosiężnych płytek, z których wydobywa się dźwięk przez ich zderzenie’.

Tam

Zaimek, który odnosi się do miejsca postrzeganego jako dalsze (nie tu, gdzie jest mówiący) lub do miejsca, o którym była mowa albo będzie mowa.

tamtejszy

pierwotnie miał postać tamteńszy

tamten

‘znajdujący się tam, bardziej odległy w przestrzeni lub czasie niż ten’; od XVIII w.; wyraz utworzony przez zrośnięcie przysłówka tam i zaimka ten; por. też czes. tamten ‘ts.’

tamtędy

‘tamtą drogą, przez tamto miejsce’; od XVI w.; utworzony ze zrośnięcia przysłówków: tam + tędy.

tan(y)

od XVI w.; dawniej występowało również zdrobnienie tanek

tancerka

dawniej tanecznica

tancerz

utworzone od śrniem. tanzer / tenzer ‘tancerz’; dawniej jako tanecznik

taneczny

Tani

1. ‘niedrogi’; 2. ‘oferujący towary, usługi po niższej cenie niż inni’; 3. ‘lichy, marny’.

Taniec

1. ‘rytmiczne kroki i ruchy w takt muzyki’; 2. ‘utwór muzyczny, przy którym można tańczyć’; 3. ‘zabawa taneczna’.

tanieć

tańcować

zapożyczenie ze śrniem. tanzen ‘tańczyć’; nowsza postać tańczyć

tapiać

forma wielokrotna -tapiać w czasownikach przedrostkowych: podtapiać, przetapiać, roztapiać, wtapiać się, wytapiać, zatapiać.

tarcica

Targ

1. ‘sprzedaż i kupno towarów’; 2. ‘plac targowy; skupisko sprzedających i kupujących’; 3. ‘spór o cenę’; 4. ‘handel, utarg, obrót’; 5. w liczbie mnogiej targi‘ wystawa o charakterze handlowym’.

Targać

1. ‘ciągnąć gwałtownym ruchem, szarpać, wichrzyć, czochrać’; 2. ‘wprawiać w gwałtowny ruch’; 3. potocznie ‘nieść, dźwigać’; 4. ‘drzeć, rwać, rozrywać’.

targnąć

forma jednokrotna

targować

1. ‘zawierać transakcje handlowe, handlować’; 2. ‘umawiać się w sprawie kupna czegoś na korzystniejszych warunkach, negocjować cenę’; 3. przestarzale ‘mieć utarg, osiągać zysk’; 4. ~ się ‘spierać się o cenę’; od XIV w.; ogsłow. (por. czes. trhovat, ros. torgováť, sch. trgóvati) < psłow. *trgovati‘ handlować’ – jest to czasownik odrzeczownikowy od psłow. *trgъ

targowisko

tarka

tarło

1. ‘okres godowy u ryb, składanie ikry’; 2. dawniej ‘miejsce, gdzie ryby się trą’; 3. stpol. (od XV w.) ‘tarka, przyrząd do tarcia, rozcierania’; od XVI w.; ogsłow. < psłow. *tŕdlo ‘to, co służy do tarcia’ > ‘miejsce tarcia się ryb’ (< ‘okres tarcia się ryb’)

tarnina

tartak

tarty

tasiemiec

Taśma

1. ‘rodzaj wstęgi, pasa’; 2. dawniej ‘pas tkany, zwykle z taniego płótna’.

Tata

‘ojciec’

tato

tatusiek

tatuś

tedy

Ten, ta, to

Zaimki wskazujące.

teraz

1. ‘w tej chwili’; 2. stpol. również ‘dopiero co, ostatnio’; od XV w.; utworzone od wyrażenia ten raz; w XVI w. miał postać tenraz ‘ts.’

teraźni

‘dzisiejszy, obecny, teraźniejszy’; forma występowała w XVI-XVII w.