Walka o seniorat
Postanowienia statutu sukcesyjnego Bolesława Krzywoustego okazały się niezwykle trudne do utrzymania. Już około 1141 roku pomiędzy seniorem dynastii Władysławem II a jego młodszymi braćmi doszło do konfliktu, który w latach następnych przerodził się w otwarte wystąpienie zbrojne młodszych książąt przeciwko władzy seniora i zakończył wygnaniem Władysława II z kraju (1146). Władzę w dzielnicy krakowskiej objął drugi w kolejności starszeństwa syn Bolesława Krzywoustego – Bolesław...
Wazowie w Polsce
Wywodząca się ze Szwecji dynastia Wazów panowała w Polsce w latach 1587-1668: Zygmunt III Waza (1587-1632), Władysław IV Waza (1632-1648) i Jan Kazimierz (1648-1668). Ważniejsze wydarzenia w okresie panowania Wazów w Polsce: Data Stosunki wewnętrzne Data Stosunki z sąsiadami Zygmunt III Waza 1587 Podwójna elekcja(Zygmunt III Waza i Maksymilian Habsburg) 1600-1629 Wojny polsko-szwedzkie 1596 Unia brzeska (Kościół prawosławny w...
Wędrówki ludów
Wędrówki ludów na terenie Europy Środkowej trwały już od I wieku n.e., kiedy to szereg plemion germańskich (np. Goci, Gepidzi) wyruszyło z Półwyspu Skandynawskiego na południe. W wyniku trwających blisko 400 lat wędrówek plemiona te osiedliły się wzdłuż granic cesarstwa rzymskiego. W IV i V wieku n.e. doszło w Europie do potężnych migracji ludności. Głównym powodem potężnego parcia plemion barbarzyńskich na granice imperium był najazd ludu pochodzenia tureckiego – Hunów – na tereny...
Wielka Emigracja
Represje carskie, jakie spadły na Królestwo Polskie po upadku powstania listopadowego, doprowadziły do emigracji około 11 tys. uczestników tego zrywu narodowego. Wyjeżdżano najczęściej do Francji, Anglii, Belgii, krajów niemieckich, ale także Stanów Zjednoczonych oraz Turcji. Szybko zaczęły powstawać na emigracji organizacje grupujące Polaków, a różniące się między sobą zazwyczaj oceną przyczyn klęski powstania listopadowego. Od lat 40. spore znaczenie w Paryżu miał tzw. Hotel Lambert. Na...
Wielka wojna z zakonem krzyżackim
Jednym z głównych celów unii polsko-litewskiej było pokonanie wspólnego wroga obu państw – zakonu krzyżackiego. Jednocześnie zakon zdawał sobie sprawę z grożącego mu niebezpieczeństwa wobec zjednoczenia sił militarnych Polski i Litwy. Bezpośrednią przyczyną wybuchu wielkiej wojny z zakonem krzyżackim (1409-1411) był wybuch antykrzyżackiego powstania na Żmudzi, które zostało poparte przez stronę litewską. Bitwa pod Grunwaldem (fragment), Jan Matejko Przebieg wielkiej wojny z...
Wielkie odkrycia geograficzne
Przyczyny wielkich odkryć geograficznych: – poszukiwania nowych złóż metali szlachetnych ze względu na wyczerpanie się złóż w Europie, – poszukiwanie morskiej drogi do Indii w celu rozwinięcia handlu przyprawami korzennymi bez pośrednictwa Arabów i Turków, – dążenie państw europejskich do budowy imperiów, – ciekawość świata związana z poszerzeniem horyzontów myślowych ludzi w okresie odrodzenia. Wielkie odkrycie geograficzne na przełomie XV i XVI wieku były możliwe dzięki: – udoskonaleniu...
Wierzenia starożytnych Egipcjan
Egipcjanie czcili początkowo siły natury. Z czasem zaczęli czcić swe bóstwa pod postacią zwierząt, a następnie ludzi mających głowy zwierząt. Przed powstaniem jednego zjednoczonego państwa egipskiego każdy lokalny ośrodek władzy posiadał swoje bóstwo. Po zjednoczeniu kraju kult części z nich rozprzestrzenił się w całym Egipcie. Najważniejszymi bogami z panteonu egipskiego byli: Ozyrys – bóg podziemi i podległej zmianom natury, Tot– bóg miasta Memfis i wynalazca pisma, Ra – bóg słońca,...
Wikingowie
Wikingowie (nazywani inaczej: Normanami, na Rusi zaś – Waregami) wywodzili się z południowej Skandynawii i Półwyspu Jutlandzkiego. W VIII i IX wieku na skutek walk wewnętrznych oraz przeludnienia tych terenów rozpoczęli oni wyprawy łupieżcze, które przerodziły się w ruchy migracyjne. W efekcie Normanowie podbili rozległe tereny w Europie, a także założyli kilka państw. Pierwsze najazdy Normanów na Europę miały miejscew II połowie VIII wieku. Atakowali oni i łupili tereny Francji, Niemiec,...
Wiosna Ludów 1848 roku na ziemiach polskich
Idee <Wiosny Ludów> ogarniające w 1848 roku znaczną część Europy docierały również do ziem polskich. Nie dotyczyło to zaboru rosyjskiego, ponieważ w samej Rosji nie doszło w 1848 roku do istotnych wystąpień rewolucyjnych. Natomiast wydarzenia dziejące się w Prusach i w Austrii mocno rzutowały na wzrost aktywności ludności polskiej w obu zaborach należących do tych państw. W marcu 1848 roku w Poznaniu doszło do utworzenia Komitetu Narodowego (m.in. M. Mielżyński, W. Stefański, K....
Wiosna Ludów w Europie
W latach 1848-1849 doszło do wybuchu w Europie szeregu powstań i rewolucji, określanych ogólnym mianem Wiosny Ludów. Największy zasięg miały powstania we Francji, państwach niemieckich, włoskich, w Austrii. Miały one wiele cech wspólnych, co pozwoliło wyznaczyć kilka głównych przyczyn europejskiej Wiosny Ludów. W jej ramach będziemy więc mieli do czynienia albo z powstaniami narodowymi, których celem było uzyskanie niepodległości (Węgrzy, Włosi, Czesi), z rewolucjami zmierzającymi do...
Wojna Księstwa Warszawskiego z Austrią w 1809 roku
W kwietniu 1809 roku Austria, na wieść o kłopotach Napoleona Bonapartego w Hiszpanii, rozpoczęła kolejną wojnę z Francją. Na pomoc Napoleonowi ruszyło m.in. wojsko Księstwa Warszawskiego. Tę sytuację chcieli wykorzystać Austriacy. Przekonani, że Księstwo Warszawskie pozbawione wojska jest bezbronne, wysłali tam korpus pod dowództwem arcyksięcia Ferdynanda d’Este (32 tys. żołnierzy). Dowódca wojsk Księstwa Warszawskiego, książę Józef Poniatowski, dysponował zaledwie 16-tysięczną armią....
Wojna na Dalekim Wschodzie
Do państw osi oprócz Niemiec i Włoch należała także Japonia. Według umowy z III Rzeszą strefa wpływów tego państwa miała obejmować tereny leżące za 70° długości geograficznej wschodniej (umowa ze stycznia 1942 roku). Oznaczało to, że Japonia zmierzać będzie do opanowania Dalekiego Wschodu, wysp Pacyfiku itd. Konkurentem w realizacji tego planu mogły być Stany Zjednoczone, toteż wojnę na Dalekim Wschodzie rozpoczęli Japończycy od ataku na bazę amerykańskiej marynarki wojennej w Pearl...
Wojna obronna Polski jesienią 1939 roku
Początek wojny polsko-niemieckiej nastąpił 1 IX 1939 roku, gdy o godz. 4.45 pancernik „Schleswig-Holstein” rozpoczął ostrzał Westerplatte. Równocześnie wojsko niemieckie (gen. von Reichenaua, von Blaskowitza, Lista) zaatakowało granice Polski, głównie od południa i północnego zachodu. Spowodowało to wycofanie się w głąb kraju broniących Polski armii: Pomorze (gen. Władysław Bortnowski), Kraków (gen. Antoni Szylling), Poznań (gen. Tadeusz Kutrzeba), Łódź (gen. Juliusz Rómmel). Ta ostatnia...
Wojna polsko-radziecka 1920 roku
Zawarcie sojuszu polsko-ukraińskiego w kwietniu 1920 roku przesądzało o wybuchu wojny polsko-radzieckiej, której stawką było powołanie niepodległego państwa ukraińskiego i zrealizowanie w ten sposób, przynajmniej częściowo, planów federacyjnych Piłsudskiego. Początkowo walki toczyły się przy dużej przewadze wojsk polskich. 25 IV 1920 roku rozpoczęto ofensywę na Kijów, który zdobyty został przez gen. Edwarda Rydza Śmigłego 7 V 1920 roku. Zajęcie miasta nie oznaczało zwycięstwa w całej...
Wojna trzynastoletnia
Żadna ze stron konfliktu krzyżackiego nie była zadowolona z postanowień pierwszego pokoju toruńskiego oraz zawartych później traktatów. Jednocześnie pogarszająca się sytuacja gospodarcza państwa zakonnego (wysokie podatki i cła) powodowały wzrost nastrojów niezadowolenia wobec rządów zakonu krzyżackiego. W 1440 roku miasta pruskie oraz szlachta Prus i Pomorza zawiązały Związek Pruski. W 1454 roku wobec rozwiązania Związku przez Zakon doszło do wybuchu antykrzyżackiego powstania....
Wojna w Afryce
Niepowodzenie w bitwie o Anglię Niemcy chcieli zrekompensować sobie atakując Brytyjczyków w ich koloniach. Szczególne znaczenie miał tu Egipt, którego zajęcie pozwoliłoby państwom osi na opanowanie również Kanału Sueskiego i sparaliżowanie przez to angielskiej floty. Sytuacja posiadłości angielskich w Afryce była tym trudniejsza, że Niemcy korzystać mogli z dotychczasowych kolonii francuskich znajdujących się w Afryce Północnej (oficjalnie podlegały one rządowi w Vichy), zaś ich...
Wojna w obronie Konstytucji 3 maja i II rozbiór Polski
Przeciwnicy Konstytucji 3 Maja pod opieką carycy Katarzyny II zawiązali konfederację w Petersburgu (kwiecień 1792). Od miejsca oficjalnego jej ogłoszenie– Targowicy – nazywana ona jest konfederacją targowicką. Głównym jej celem miało być obalenie postanowień Konstytucji 3 Maja. Na czele konfederacji stanęli: Szczęsny Potocki, Ksawery Branicki i Seweryn Rzewuski. Konfederaci zwrócili się o pomoc do carycy Katarzyny II, która wysłała do Rzeczpospolitej swe wojska. Interwencja rosyjska...
Wojna z Rosją i upadek Napoleona
W 1812 roku Napoleon Bonaparte rozpoczął wojnę z Rosją, jedynym niepokonanym jeszcze przeciwnikiem na kontynencie. Miał do dyspozycji blisko pół milionową armię; w niej także oddziały Księstwa Warszawskiego. Zresztą, aby zachęcić Polaków do wsparcia go w tej wojnie, Napoleon nazwał ją „drugą wojną polską” sugerując, że po pokonaniu cara odbudowana zostanie Polska w przedrozbiorowych granicach. Dnia 24 VI 1812 roku Napoleon wkroczył na terytorium Rosji. Jego przeciwnik car Aleksander I,...
Wojna z Rosją w II połowie XVII wieku
Przyczyny wybuchu wojny: – 1654 rok – Kozacy na mocy ugody w Perejasławiu uznali zwierzchnictwo cara Aleksego Michajłowicza. Przebieg działań wojennych: – 1654-1655 rok – dwie armie rosyjskie wkraczają na tereny Ukrainy i Litwy – Rosjanie zdobywają Smoleńsk, Grodno i Wilno; – 1655 rok – zwycięstwo wojsk polskich pod Ochmatowem, – 1656-1660 rok – rozejm polsko-rosyjski; – 1660 rok – wznowienie walk – polskie zwycięstwa pod Połonką i Cudnowem. Skutki wojny: – 1667 rok – rozejm w...
Wojny Napoleona Bonapartego na przełomie XVIII i XIX wieku
18 brumaire’a 1799 (czyli 9 XI 1799 roku) Napoleon Bonaparte, opromieniony dotychczasowymi sukcesami wojskowymi (zwycięstwa we Włoszech nad armią austriacką, walki w Egipcie), dokonał przewrotu przejmując władzę we Francji, najpierw jako jeden z konsulów, następnie zaś, zgodnie z konstytucją z 1799 roku, jako Pierwszy Konsul. Wydarzenia te określane są jako koniec rewolucji francuskiej i zarazem symbolicznie wyznaczają początek epoki napoleońskiej. Równocześnie z tymi wydarzeniami...
Wojny religijne w Europie
Zmiany społeczne i polityczne spowodowane reformacją doprowadziły w wielu krajach do wojen religijnych. W latach 1524-1526 doszło w Niemczech do tzw. wojen chłopskich. W latach następnych konflikty religijne w Niemczech nakładały się na konflikt pomiędzy katolickim obozem cesarskim a protestanckimi książętami. W wyniku wojen w latach 1546-1547 wojska cesarskie pokonały zwolenników reformacji, jednak likwidacja wyznań reformowanych była niemożliwa. Wojny religijne w Niemczech zostały...
Wojny z Turcją w I połowie XVII wieku
Przyczyny wojen: – najazdy Tatarów podległych Turcji na Rzeczpospolitą oraz Kozaków podległych Rzeczpospolitej na ziemie tureckie, – ingerencja polska w spory wewnętrzne Mołdawii i Wołoszczyzny (księstw lennych Turcji), – spalenie przez Kozaków Warny (1620). Przebieg wojny: 1620 rok – wyprawa wojsk polskich do Mołdawii – klęska wojsk polskich pod Cecorą (dowódca – hetman Stanisław Żółkiewski), 1621 rok – wyprawa turecka na ziemie polskie zostaje zatrzymana pod twierdzą Chocim (dowódca...
Wojny z Turcją w II połowie XVII wieku
Przyczyny wybuchu wojny: – ekspansja Turcji na południowo-wschodnie ziemie Rzeczpospolitej, – hetman kozacki Piotr Doroszenko uznał się lennikiem Turcji, chcąc przy pomocy Turcji ratować jedność Ukrainy. Przebieg wojny: 1672 rok – Turcja zajmuje Podole, Kijowszczyznę i Bracławszczyznę, 1672 rok – rozejm w Buczaczu (Turcja zatrzymuje zdobyte tereny, Rzeczpospolita zostaje zmuszona do płacenia haraczu), 1673 rok – zwycięstwo polskie pod Chocimiem (dowódca– Jan Sobieski), 1676 rok –...
Wojny ze Szwecją w I połowie XVII wieku
Przyczyny wojen polsko-szwedzkich: – polsko-szwedzka rywalizacja o dominację w rejonie Bałtyku ( dominium maris Baltici ); – detronizacja w Szwecji polskiej linii Wazów (1600) i dążenia tej linii do odzyskania korony szwedzkiej; – przyłączenie Estonii przez Zygmunta III Wazę, zgodnie z pacta conventa, do Rzeczpospolitej. Przebieg wojny: 1600-1611 i lata 1617-1622 – walki na terenie Inflant (największe zwycięstwo polskie – Kircholm 1605, dowódca – Jan Karol Chodkiewicz); 1625-1629 rok...
Wybory do Sejmu Ustawodawczego w 1919 roku
Mimo niekorzystnych warunków politycznych, nie w pełni ukształtowanych granic (patrz: poprzednie tematy), już 26 I 1919 roku przeprowadzono pierwsze po odzyskaniu niepodległości wybory parlamentarne. Ich podstawą była ordynacja wyborcza określona 28 XI 1918 roku. Głosowanie można było przeprowadzić tylko tam, gdzie nie toczyły się już działania zbrojne (byłe Królestwo Polskie, zachodnia Małopolska), co obniżało wprawdzie wiarygodność wyników, ale umożliwiało powołanie pierwszych organów...
Wybuch rewolucji we Francji
Geneza Wielkiej Rewolucji Francuskiej tkwiła w kryzysie struktur społecznych, gospodarczych i politycznych państwa francuskiego, do jakiego doszło w II połowie XVIII wieku. Społeczeństwo francuskie dzieliło się na trzy stany: duchowieństwo (około 130 tys. osób), szlachta (około 200 tys. osób) i stan trzeci (około 27 mln osób). Wszystkie owe stany były wewnętrznie rozwarstwione. Władza polityczna oraz prawo posiadania ziemi należała do szlachty, co krytykowała część stanu trzeciego,...
Wyprawy krzyżowe
Wyprawy krzyżowe (krucjaty) to wyprawy wojenne wojsk chrześcijańskich, organizowane w latach 1096 -1291 pod hasłami religijnymi (obrona Grobu Chrystusa i miejsc świętych w Palestynie przed niewiernymi) na tereny Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej. Krucjata Daty Charakterystyka I 1096-1099 Krzyżowcy zdobywają tereny Palestyny i tworzą tam szereg państw (królestwo Jerozolimy, księstwo Antiochii, hrabstwo Edessy). II 1147-1149 Krucjata...