Karol V Habsburg
Syn Filipa I Pięknego i Joanny Szalonej, wnuk Maksymiliana I Habsburga. Dzięki polityce dynastycznej dziadka odziedziczył w 1515 Niderlandy, w 1516 Hiszpanię z koloniami.Sycylię i Neapol. W 1519 wybrany cesarzem Rzeszy, przejął także władzę w dziedzicznych posiadłościach Habsburgów. Kontynuował ekspansję kolonialną w Azji i Ameryce Południowej. Toczył wojny z Francją (1521–44) o wpływy w Rzeszy i Włoszech, po zwycięstwie pod Pawią w 1525 osiągnął szczyt potęgi Habsburgów w Europie. Walczył...
Jan III Sobieski
Pochodził z rodziny magnackiej, jego ojciec był wojewodą ruskim i kasztelanem krakowskim. Odebrał staranne wykształcenie, studiował na Akademii Krakowskiej, następnie odbył podróż po Europie Zachodniej (1646–48). Od 1648 w wojsku,walczył z Kozakami i Tatarami, ciężko ranny w bitwie pod Beresteczkiem w 1651. W czasie „potopu” szwedzkiego (1655–60) początkowo poparł Karola X Gustawa, w 1956 przyłączył się do walki ze Szwedami. Walczył w wojnach z Moskwą i Kozakami (1660–64), wykazał się...
Talleyrand-Périgord Charles Maurice de
Urodzony w Paryżu w rodzinie arystokratycznej, przeznaczony w młodości do stanu duchownego. W 1788 został biskupem Autun. W 1789 deputowany Stanów Generalnych, przedstawiciel kleru, szybko przeszedł na stronę rewolucji. W latach 1789–91członek Zgromadzenia Narodowego. Na jego wniosek uchwalono sekularyzację dóbr kościelnych we Francji. W okresie 1792–94 poseł w Londynie, następnie na emigracji. W latach 1797–1807 minister spraw zagranicznych, poparł zamach stanu 18 Brumaire`a Napoleona I...
Magellan Ferdynand de
Urodził się w rodzinie szlacheckiej. Jako młodzieniec służył na dworze królowej Leonory jako paź. W 1505 zaciągnął się na służbę we flocie królewskiej. Szybko się wyróżnił i awansował, w 1512 otrzymał stopień kapitana i tytuł arystokratyczny. Walczył z Maurami w Afryce Północnej, gdzie odniósł ciężką ranę. Oskarżenie o zdradę przerwało jego karierę w Portugalii. Wyrzekł się ojczyzny i przeniósł na służbę do króla Hiszpanii Karola I. W 1518 uzyskał jego zgodę i fundusze na wyprawę drogą...
Sikorski Władysław Eugeniusz
Pochodził z rodziny inteligenckiej. Ukończył studia na Wydziale Dróg i Mostów Politechniki Lwowskiej. Służbę w wojsku austro-węgierskim zakończył jako podporucznik rezerwy. Prowadził udane interesy handlowe w branży naftowej. Od 1908 działacz ruchu niepodległościowego, współorganizował m.in. Związek Walki Czynnej. W czasie I wojny światowej żołnierz Legionów Polskich,członek Naczelnego Komitetu Narodowego, od 1916 szef Departamentu Wojskowego. Od 1918 generał w Wojsku Polskim. Odegrał...
Thatcher Margaret
Studiowała chemię w Oksfordzie. W latach 1959–92członek Izby Gmin z ramienia Partii Konserwatywnej, 1970–74 minister oświaty i nauki, 1975–90 przywódczyni Partii Konserwatywnej, 1979–90 premier rządu Wielkiej Brytanii. Pierwsza kobieta sprawująca ten urząd w historii tego kraju. Autorka programu konserwatywno-liberalnego i stylu rządzenia nazwanego thatcheryzmem. Istotą programu było: zmniejszanie świadczeń socjalnych przez państwo, prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych, utrzymywanie...
Luter Marcin
Studiował na uniwersytecie w Erfurcie, w 1508 został profesorem uniwersytetu w Wittemberdze, 1512 doktorem teologii, 1505 wstąpił do zakonu augustianów, od 1507 ksiądz. W 1517 przybił do drzwi kościoła w Wittemberdze 95 tez krytykujących m.in. sprzedaż odpustów, co stało się początkiem reformacji i rozłamu w Kościele katolickim. Próby porozumienia ze Stolicą Apostolską zakończyły się niepowodzeniem, spalił publicznie bullę papieską potępiającą jego wystąpienie w 1520. Obłożony klątwą przez...
Filip II
Syn cesarza Karola V i Izabeli Portugalskiej. W 1554poślubił Marię I Tudor, do 1555 przybywał na dworze angielskim. W latach 1555–56 zarządzał Niderlandami.Na tronie Hiszpanii zasiadł w 1556; po abdykacji ojca podlegały mu też hiszpańskie posiadłości w Europie: Niderlandy, Mediolan, Neapol, Sycylia, Sardynia i kolonie w Amerykach i Azji. W 1561 ustanowił Madryt stolicą państwa, wybudował królewską rezydencję – Eskurial. Sprawował rządy absolutne, oparte na biurokracji, armii i inkwizycji....
Otton III
Koronowany na króla Rzeszy niemieckiej w 983, zażycia ojca, Ottona II, który zmarł w tym samym roku.Do roku 995 regencję sprawowały matka i babka Ottona III, cesarzowe Teofano i Adelajda. Dzięki nim otrzymał staranne wykształcenie, znał m.in. łacinę i grekę. Koronowany na cesarza w 996.Zainicjował budowę uniwersalnego imperium rzymskiego, składającego się z czterech prowincji: Italii, Galii, Germanii i Sclavinii (Słowiańszczyzny). Wszystkie miały posiadać równe prawa, stolicę planował...
Drucki-Lubecki Franciszek Ksawery
Wychowanek elitarnego korpusu kadetów w Petersburgu. Do roku 1800 służył w armii rosyjskiej, wyróżnił się w korpusie A. Suworowa. W następnych latach zarządzał rodzinnym majątkiem ziemskim. Przeciwnik Napoleona I Bonaparte , aktywny członek stronnictwa prorosyjskiego. W latach 1813–15 członek Rady Najwyższej Tymczasowej Księstwa Warszawskiego, w 1815 członek Rządu Tymczasowego Królestwa Polskiego, w latach 1821–30 minister skarbu. Przeprowadził gruntowne reformy finansów państwa. Podniósł...
Wiktoria
Wychowana na dworze królewskim, w chwili koronacji w 1837 miała 18 lat. Przywróciła prestiż monarchii, zaakceptowała zasady konstytucyjne państwa. Stosowała się do wyników wyborów i głosowań w Izbie Gmin przy powoływaniu rządów. Zgodziła się na ograniczenie funkcji monarchy do czynności czysto ceremonialnych. W 1851 zorganizowała wystawę, która zyskał wielki rozgłos w Europie i świecie. Zgromadzono na niej cuda techniki XIX w. i różnorodne zdobycze kolonialne Wielkiej Brytanii. Popierała...
Truman Harry S.
Pochodził z rodziny farmerów, pracował jako urzędnik bankowy, pomagał ojcu w pracy na farmie. W latach 1917–18 oficer artylerii podczas I wojny światowej. Studiował prawo w latach 1923–25. Od 1922 związany z Partią Demokratyczną, z jej ramienia senator w latach 1934–44. Wiceprezydent u boku F.D. Roosevelta < Roosevelt Franklin Delano > w 1945, po jego śmierci prezydent 1945–53, reelekcja w 1948. Zdecydował w 1945 o użyciu broni atomowej przeciwko Japonii (zniszczenie Hiroszimy i...
Bush George Walker jr
Syn G.H. Busha, prezydenta w latach 1989–93. Absolwent Uniwersytetu Yale i Harvard Business School. W latach 1968–73 pilot Sił Powietrznych Gwardii Narodowej Teksasu.W okresie 1975–86 zarządzał firmami z branży naftowej. Związany z Partią Republikańską, z jej nominacji gubernator Teksasu 1994–2000.Przeprowadził reformę szkolnictwa, nie zgodził się na zniesienie kary śmierci. Wygrał wybory w 2000 i 2004, prezydent od 2001, druga kadencja kończy się w 2009. Z jego inicjatywy Kongres przyjął...
Maria Teresa
Najstarsza córka cesarza Karola VI. Po śmierci ojca przejęła w 1740 władzę w krajach monarchii habsburskiej na mocy sankcji pragmatycznej. W latach 1740–48 toczyła wojnę sukcesyjną z Francją, Hiszpanią i Prusami o całość dziedzictwa Habsburgów. Utraciła Śląsk w czasie pierwszej wojny z Prusami 1740–42, bezskutecznie próbowała go odzyskać zbrojnie w latach 1744–45 i 1756–63. W 1745 uzyskała tron cesarstwa rzymsko-niemieckiego dla swego małżonka Franciszka, księcia lotaryńskiego....
Gierek Edward
Urodzony w rodzinie górniczej, od 1923 mieszkał we Francji. Pracował w kopalniach, najpierw we Francji od1926, następnie w Belgii 1937–48. Działacz komunistyczny od 1931, najpierw Francuskiej Partii Komunistycznej, następnie KP Belgii, PPR i PZPR. Funkcje partyjne: 1957–70 I sekretarz Komitetu Wojewódzkiego w Katowicach,1954–80 członek KC, 1956 i 1959–80 członek Biura Politycznego KC. W latach 1970–80 I sekretarz KC PZPR, rządził Polską nie sprawując uprawniających do tego urzędów...
Metternich Klemens von
Przedstawiciel arystokratycznej rodziny, otrzymał staranne wykształcenie. Od 1797 w austriackiej służbie dyplomatycznej, w latach 1801–03 był posłem w Dreźnie, 1803–06 w Berlinie, 1806–09 w Paryżu. Po klęsce Austrii w wojnie z Napoleonem w 1809 negocjował warunki pokoju w Schönbrunn. W latach 1809–48 minister spraw zagranicznych, od1821 kanclerz. W 1813 przyłączył Austrię do VI koalicji antyfrancuskiej. Przewodniczył obradom kongresu wiedeńskiego 1814–1815, był jednym z twórców ustalonego...
Rydz-Śmigły Edward
Pochodził z niezamożnej rodziny chłopskiej. Studiował w Akademii Sztuk Pięknych i filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1908 wstąpił do Związku Walki Czynnej. W czasie I wojny światowej w Legionach Polskich, dowódca batalionu, następnie pułku I Brygady. W latach 1917–18 stałna czele Polskiej Organizacji Wojskowej, w 1918 organizował rozbrajanie Niemców, członek Rządu Tymczasowego Ludowego w Lublinie.Od 1918 generał w wojsku polskim, uczestnik wojny polsko–bolszewickiej1919–21. W 1920...
Zygmunt III Waza
Wykształcony przez nauczycieli z zakonu jezuitów.Oprócz rozległej wiedzy zawdzięczał im przywiązanie do religii katolickiej. Wybrany na króla polskiego i wielkiego księcia litewskiego w 1587. Tron zawdzięczał Janowi Zamoyskiemu, który go poparł i pokonał w bitwie pod Byczyną konkurenta Maksymiliana Habsburga. Od 1592 król szwedzki, zdetronizowany przez szwedzki parlament w 1599. Toczył wojny ze Szwecją o odzyskanie korony i panowanie w Inflantach 1600–11,1617–22, 1625–29. W ich wyniku...
Lelewel Joachim
Pochodził z rodziny szlacheckiej, w latach 1804–08 studiował na Uniwersytecie Wileńskim. Przebieg kariery naukowej: 1809–11 profesor w Krzemieńcu, 1815–18 pracownik Szkoły Głównej (UW) w Warszawie, 1821–24 profesor historii na uniwersytecie w Wilnie, zwolniony za związki z Towarzystwem Filaretów. Poseł na sejm Królestwa Polskiego 1828–31, uczestnik powstania listopadowego 1830–31, współzałożycieli prezes klubu Towarzystwa Patriotycznego, członek Rady Administracyjnej i Rządu Narodowego. Po...
Karol I Wielki
Po śmierci ojca Pepina Małego w 768 przejął władzę nad ziemiami m.in. dzisiejszej Francji, Belgii,Szwajcarii. Kontynuował politykę ekspansji terytorialnej, podbił ziemie obecnych zachodnich i środkowych Niemiec,północnych Włoch, narzucił zwierzchnictwo Słowianom połabskim. Podporządkowanym plemionom (m.in. Sasom, Bawarom, Longobardom) narzucił chrześcijaństwo. Walczył z Arabami, założył Marchię Hiszpańską między Pirenejami a rzeką Ebro. Stał się najpotężniejszym władcą w Europie Zachodniej....
Paderewski Ignacy Jan
Pochodził z niezamożnej rodziny szlacheckiej. W 1878skończył studia pianistyczne w Instytucie Muzycznym w Warszawie, do 1881 nauczyciel w tej uczelni. W latach 1881–88 studiował grę fortepianową i kompozytorstwo w Berlinie i Wiedniu. W 1888 odniósł sukces jako pianista, w następnych latach koncertował w Europie, obu Amerykach,Afryce i Australii. Wirtuoz fortepianu, znany i podziwiany na całym świecie. Ambasador sprawy polskiej, wykorzystał swą sławę do propagowania idei niepodległej Polski....
Cromwell Oliver
Potomek rodziny szlacheckiej, gorliwy purytanin.W młodości zarządzał odziedziczonym po ojcu majątkiem.W latach 1628–29 poseł Izby Gmin, w 1640 wybrany do „krótkiego” i „długiego” parlamentu. Przeciwnik absolutyzmu, zwolennik zwiększenia roli parlamentu, odegrał zasadniczą rolę w rewolucji angielskiej 1640–60. Gdy konflikt między królem a parlamentem przekształcił się w 1642 w wojnę domową, poświęcił swój majątek i utworzył własny pułk jazdy. Wyróżnił się w bitwie pod Marston Moor w 1644, o...
Dmowski Roman
Jego ojciec był brukarzem, właścicielem małej firmy.Skończył przyrodoznawstwo na Uniwersytecie Warszawskim. Od 1888 członek Związku Młodzieży Polskiej „Zet”,od 1889 członek Ligi Polskiej. W 1893 współorganizator Ligi Narodowej. W 1895 skazany na zesłanie, uciekł i schronił się w Galicji.W 1895 założył i redagował „Przegląd Wszechpolski”. W 1897 utworzył Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne (endecja). W latach 1907–12 poseł w rosyjskiej Dumie Państwowej, prezes Koła Polskiego. Dążył do...
Piotr I Wielki
Powołany na tron w 1682 razem ze starszym bratem Iwanem. Do czasu uzyskania pełnoletności regencję sprawowała przyrodnia siostra, Zofia. Od młodości interesował się techniką, inżynierią i wojskowością. W 1689 siłą przejął władzę z rąk Zofii. W 1696 zdobył twierdzę turecką Azow. W latach 1697–98 odbył podróż po krajach Europy Zachodniej. Dążył do zdobycia portów nad Morzem Czarnym i Bałtykiem oraz unowocześnienia Rosji.W wyniku wojny północnej 1700–21 zdobył m.in. Inflanty i Estonię. W 1703...
Aleksander I Romanow
Wychowany w duchu filozofii oświecenia. Na tronie zasiadł w 1801, po śmierci ojca, Pawła I. W pierwszych latach sprawowania władzy dokonał reform w duchu liberalnym, zniósł poddaństwo w nierosyjskich prowincjach państwa, nadał szlachcie prawo uwalniania chłopów. W 1810 powołał Radę Państwa, składającą się z ministrów wyznaczanych przez cara. Kontynuował politykę ekspansji terytorialnej, przyłączył do Rosji Gruzję (1801), Finlandię (1809), Besarabię (1812) i Azerbejdżan (1813). W 1805...
Katarzyna II
Z domu księżna Sophie Auguste Anhalt-Zerbst, od 1745 żona księcia holsztyńskiego Piotra Ulryka, późniejszego cara Piotra III. Wzięła udział w spisku, który w 1762 doprowadził do przewrotu pałacowego, obalenia i śmierci męża. W pierwszych latach panowania uważana za przedstawicielkę absolutyzmu oświeconego. Zjednała sobie przyjaźń m.in. Woltera. Prowadziła politykę wzmacniania władzy absolutnej i centralistycznego zarządzania państwem oraz ekspansji terytorialnej. Wzmocniła pozycję szlachty,...
Cezar Gajusz Juliusz
Pochodził z rzymskiej rodziny arystokratycznej, w czasie rządów Sulli przebywał na wygnaniu. Karierę polityczną zrobił opierając się na stronnictwie popularów, od 68 kwestor, od 65 edyl, 63 pontifex maximus. W 61 mianowany namiestnikiem Hiszpanii, uzyskane na tym stanowisku pieniądze wykorzystał do wyprawienia igrzysk w Rzymie, dzięki czemu zyskał popularność. W 60 zawarł z Pompejuszem i Krassusem I triumwirat, który nieformalnie przejął władzę w państwie.W 58 mianowany namiestnikiem Galii...
Czartoryski Adam Jerzy
Pochodził z rodu arystokratycznego, wywodzącego się od księcia Gedymina. Otrzymał staranne wykształcenie,uzupełnione podróżą po krajach Europy Zachodniej. Zwolennik przyjęcia Konstytucji 3 Maja 1791, uczestnik wojny polsko-rosyjskiej 1792, otrzymał Order Virtuti Militari. W 1795 rozpoczął karierę na carskim dworze w Petersburgu. Od 1801 jeden z głównych doradców cara Aleksandra I Romanowa , w latach 1804–06 minister spraw zagranicznych Rosji. W latach 1803–24 kurator wileński, organizator...
Rousseau Jean-Jacques
Urodził się w Szwajcarii, po stracie rodziców wychowywany przez dalszą rodzinę. W 1728 opuścił dom, dużo podróżował i wędrował, w 1742 przybył do Paryża. Został na krótko jednym z autorów Wielkiej encyklopedii francuskiej . W 1755 wydał pierwszą ze swych wielkich prac: O początku i zasadach nierówności między ludźmi . W 1761 opublikował powieść Nowa Heloiza , stając się twórcą sentymentalizmu w literaturze i prekursorem romantyzmu. Następne prace: Umowa społeczna (1762), Emil, czyli o...
Otton I Wielki
Po śmierci ojca, Henryka I Ptasznika, koronowany w 936 na króla Rzeszy niemieckiej. W pierwszych miesiącach panowania stłumił bunt nieprzychylnych mu książąt. W 950 podporządkował Czechy, w latach 951–971 zdobył ziemie północnych i środkowych Włoch, w 955 pokonał Węgrów nad rzeką Lech, kończąc ich najazdy na kraje niemieckie. Zwycięstwa militarne wzmocniły jego pozycję w Rzeszy i pozwoliły na koronację cesarską w 962, pierwszą od czasów Karola I Wielkiego . Równocześnie jego syn, Otton II,...
Bolesław I Chrobry
Syn Mieszka I i Dobrawy, księżniczki czeskiej.Po śmierci ojca w 992 pokonał i wygnał przyrodnich braci, zjednoczył ziemie księstwa polskiego. W 997zorganizował misję chrystianizacyjną Wojciecha do Prusów; po śmierci misjonarza zabiegał o jego kanonizację. Na zjeździe gnieźnieńskim w 1000 uzyskał zgodę cesarza Ottona III (wcześniej zgodę wyraził papież)na utworzenie organizacji kościelnej z arcybiskupstwem w Gnieźnie i biskupstwami w Gdańsku, Wrocławiu i Kołobrzegu. Wzmocnił władzę...
Klejstenes
Urodzony i wychowany w rodzinie arystokratycznej Alkmeonidów. Pełnił urząd archonta w czasie tyranii Hippiasza. Później w niełasce władcy, wraz z całym rodem zesłany na wygnanie. Po obaleniu tyrana powrócił ok. 510 do Aten, stał się przywódcą jednego z obozów politycznych. Przeprowadził reformę ustroju Aten w 508–507. Złamał przewagę arystokracji i zwiększył rolę ludu w rządzeniu polis. Dokonał nowego podziału okręgów wyborczych, poszerzył radę czterystu do pięciuset (po 50 obywatel z...
Zygmunt I Stary
Od 1498 rządził księstwem głogowskim, od 1501opawskim, w 1504 mianowany namiestnikiem Śląska i Łużyc przez brata Władysława, króla czeskiego i węgierskiego. Koronowany na króla polskiego i wielkiego księcia litewskiego w 1506. Rządy oparł na magnaterii, respektował jednak prawa i przywileje szlachty, w 1518 przyznał jej pełną jurysdykcję nad chłopami. W 1526 stłumił bunt mieszczan w Gdańsku. Przyłączył Mazowsze do Korony w 1529. W latach 1526–28 dokonał reformy finansów, wprowadzając system...
Henryk IV
Wybrany na króla w 1056, jeszcze za życia ojca, który umarł w tym samym roku. Regencję sprawowała początkowo matka, a od 1062 arcybiskup Kolonii Annon, który go porwał. W latach 1073–75 stłumił powstanie Sasów.W 1075 popadł w konflikt z papieżem Grzegorzem VII , sprzeciwił się próbie przejęcia przez niego prawa do nadawania inwestytury biskupom i głoszonej teorii o nadrzędności władzy duchowej nad świecką (papocezaryzm). W 1076 został zdetronizowany przez synod biskupów w Wormacji i...
Piłsudski Józef Klemens
Pochodził z rodziny szlacheckiej, od 1886 studiował na uniwersytecie w Charkowie. W 1887 skazany na pięć lat zesłania na Syberii. Od 1892 członek PPS, od 1895 jej faktyczny przywódca.Rzecznik walki zbrojnej o niepodległość Polski, nadał polskiemu socjalizmowi charakter narodowy. Po rozłamie PPS w 1906 stanął na czele Frakcji Rewolucyjnej. Twórca i organizator ZWCz (1908), ruchu strzeleckiego w Galicji i POW (1914). W 1914 utworzył Legiony Polskie, walczył na froncie rosyjskim. W 1917 po...
Grzegorz VII
W młodości wstąpił do zakonu benedyktyńskiego na Awentynie, następnie przebywał w klasztorze w Cluny.Doradzał pięciu biskupom Rzymu. Wybrany na papieża w 1073 dzięki poparciu ludu rzymskiego, bez uzgodnienia kandydatury z królem niemieckim. Na synodach w 1074 i 1074 potwierdził wcześniej ogłoszone dekrety o zakazie symonii i nakazie celibatu. Autor notatki zwanej Dictatus papae, nie ujętej w formę urzędowego dokumentu, zawierającej postulaty zwierzchności władzy papieskiej nad cesarską,...
Laden Osama bin
Urodził się w jednej z najbogatszych rodzin w Arabii Saudyjskiej, prowadził udane inwestycje finansowe.W latach 1979–89 wspierał walkę mudżahedinów z wojskami radzieckimi w Afganistanie, korzystając z amerykańskiej pomocy. W 1988 założyciel i przywódca tajnej organizacji Al-Kaida(Baza). W 1991 ogłosił „świętą wojnę” (dżihad) ze światem Zachodu, Izraelem i Stanami Zjednoczonymi. Zorganizował zamachy bombowe na WTC w Nowym Jorku (1993), na amerykańskich żołnierzy w Arabii Saudyjskiej: w...
Włodzimierz Wielki
Po podziale w 970 Rusi Kijowskiej między synów przez księcia Świętosława, jako najmłodszy z braciotrzymał Nowogród. Po śmierci ojca w 972 został wygnany przez najstarszego Jaropełka. Kilka lat spędził na emigracji. Wrócił i stanął na czele opozycji, pokonał i zabił Jaropełka, w 980 władał już całą Rusią Kijowską. Prowadził politykę ekspansji terytorialnej i wzmacniania władzy książęcej. Zjednoczył plemiona wschodniosłowiańskie, wytyczył zachodnie i wschodnie granice państwa.W 981 zdobył...
Jaruzelski Wojciech
Potomek z rodziny szlacheckiej, w 1941 zesłany z rodzicami na Syberię. Od 1943 w armii generała Z. Berlinga, przeszedł cały jej szlak bojowy. Po wojnie pozostał w armii; ważniejsze awanse: 1956 generał brygady, 1968 generał broni, 1973 generał armii, 1960–65 szef Głównego Zarządu Politycznego, 1965–68 szef Sztabu Generalnego. Członek PPR od 1947, od 1948 w PZPR, członek KC w latach 1964–89, Biura Politycznego 1971–89, 1981–89 I sekretarz KC PZPR. W latach 1968–83 minister obrony narodowej,...
Konstantyn Wielki
Młodość spędził na dworze cesarza Dioklecjana. W 305jego ojciec Konstancjusz został władcą zachodniej części cesarstwa. Po jego śmierci w 306 został obwołany przez wojsko cesarzem.Walczył z innymi pretendentami do tronu, ostatniego z nich, Maksencjusza, pokonał w 312 w bitwie u Mostu Mulwijskiego. W 313 wspólnie z Licyniuszem, władcą wschodniej części cesarstwa, wydał edykt mediolański, który wprowadzał tolerancję i wolność religijną, obejmującą także chrześcijaństwo. W 324 pokonał...
Marek Aureliusz
Gruntownie wykształcony, studiował retorykę i filozofię,największy wpływ na jego poglądy wywarł stoicyzm. Został następcą tronu po adoptowaniu przez Antonina Piusa. W 147 podniesiony został do godności współrządcy. W 161 wstąpił na tron, na swojego współrządcę mianował Lucjusza Werusa. Prowadził wojny z Partami (162–166), odbijając zajętą w pierwszej fazie konfliktu Armenię. W 162 stłumił powstanie w Brytanii. W latach 166–180 prowadził wojny z germańskimi plemionami Kwadów i Markomanów...
Leon XIII
Nuncjusz apostolski w Brukseli od 1843, w Belgii obserwował proces industrializacji, przemiany społeczne z nim związane oraz kształtowanie się parlamentaryzmu.Od 1846 biskup Perugii, od 1853 kardynał, od 1878 papież. Tak jak jego poprzednik Pius IX, po zlikwidowaniu Państwa Kościelnego w 1871 żył jako „więzień Watykanu”. Prowadził z dużym rozmachem działalność dyplomatyczną. Nakłonił kanclerza O. von Bismarcka < Bismarck Otto von > do zakończenia polityki antykościelnej w Niemczech (...
Aleksander III Wielki
Uczeń Arystotelesa, dowodził macedońską jazdą w zwycięskiej bitwie pod Cheroneą w 338, stoczoną z koalicją polis greckich, pod przewodnictwem Aten. Przejął władzę w 336 po ojcu, Filipie II, twórcy potęgi Macedonii. W 335 zdusił bunt polis greckich, próbujących zrzucić hegemonię macedońską; zburzył Teby. W latach 334–327 po wygranych bitwach nad Granikiem (334), pod Issos (333), Gaugamelą (331) i Hydaspes (327) podbił ziemie imperium perskiego z Egiptem,Persją i Mezopotamią. Zwycięstwa...
Henryk I Brodaty
Po śmierci ojca, Bolesława I Wysokiego, objął w 1201panowanie w dzielnicy śląskiej. Dążył do utrzymania zasady senioratu i zjednoczenia ziem polskich na drodze ekspansji i układów. W latach 1210–11 odzyskał z rąk niemieckich ziemię lubuską i zdobył część Łużyc. W 1217 zawarł układ o przeżycie z Władysławem Laskonogim i Leszkiem Białym. Ciężko ranny w zamachu w Gąsawie w 1227. Przejął rządy w Krakowie w 1228, w wyniku podstępu trafił do niewoli Konrada I Mazowieckiego w 1229i został zmuszony...
Marks Karol
P ochodził z bogatej rodziny mieszczańskiej. Studiował prawo na uniwersytecie w Bonn, następnie prawo i filozofię w Berlinie. W 1841 obronił pracę doktorską na uniwersytecie w Jenie. W latach 1842–49 pracował jako dziennikarz. Po wydaleniu z Prus w 1843 za radykalną działalność polityczną, znalazł się na emigracji w Paryżu, od 1849 w Londynie. W 1844 poznał i nawiązał współpracę z F. Engelsem < Engels Fryderyk >. W 1847 został członkiem Związku Komunistów, w 1864 jednym z założycieli...
Korfanty Wojciech
Pochodził z górniczej rodziny, w czasie studiów na Uniwersytecie Wrocławskim został członkiem organizacji narodowej „Zet”. Od 1901 działacz Ligi Narodowej i redaktor „Górnoślązaka”. W latach 1903–11 i 1918 poseł do parlamentu Rzeszy, 1904–18 na sejm pruski. Walczył o prawa narodowe Polaków na Górnym Śląsku. W 1918 członek Naczelnej Rady Ludowej oraz Komisarz Plebiscytowy. Jeden z przywódców powstań śląskich w 1919 i 1920. Inicjator i dyktator III powstania śląskiego po przegranym...
Adenauer Konrad
Działacz Katolickiej Partii Centrum w okresie republiki weimarskiej. W latach 1917–33 nadburmistrz Kolonii, 1920–33 przewodniczący pruskiej Rady Państwa, usunięty z funkcji przez nazistów, w 1944 aresztowany przez władze hitlerowskie. Od 1945 ponownie nadburmistrz Kolonii. W 1945 współtwórca Unii Chrześcijańsko-Demokratycznej (CDU), w latach 1950–66 jej przewodniczący. W 1949 wybrany na kanclerza Republiki Federalnej Niemiec (RFN), funkcję pełnił do 1963, po reelekcjach w 1953 i 1957. W...
Franco Bahamonde Francisco
Potomek rodu, którego męscy przedstawiciele byli oficerami nieprzerwanie od XVIII w. Ukończył Akademię Wojskową w Toledo, w latach 1912–26 walczył w Maroku. W 1926 awansowany na generała, w latach 1928–31 komendant Akademii Wojskowej w Saragossie, 1935–38 szef Sztabu Generalnego. Po zwycięstwie w wyborach Frontu Ludowego w 1936 przeniesiony na Wyspy Kanaryjskie. Jeden z organizatorów puczu wojskowego i przywódca obozu nacjonalistycznego w wojnie domowej 1936–39, od 1936 szef państwa i...
Kuroń Jacek
Urodzony w rodzinie inteligenckiej we Lwowie. Od wczesnej młodości zafascynowany marksizmem, aktywista ZMP. Ukończył pedagogikę na Uniwersytecie Warszawskim.Organizator tzw. drużyn walterowskich w ZHP. W latach 1953i 1956–64 członek PZPR. Autor (razem z K. Modzelewskim) Listu otwartego do członków PZPR , za który został wyrzucony z partii i więziony w latach 1964–67. W związku z tzw. wydarzeniami marcowymi w 1968 ponownie w więzieniu do 1971. Współautor tzw. Listu 59 z 1975, w którym...
Mazowiecki Tadeusz
W latach 1946–55 członek Stowarzyszenia Pax. Inicjator utworzenia w 1956 i działacz Klubu Inteligencji Katolickiej. W 1958 założył i do 1981 był redaktorem naczelnym tygodnika „Więź”. W latach 1961–71 poseł na sejm. W 1975sprzeciwił się zmianom w konstytucji PRL, 1978–81 wykładowca w nielegalnym Towarzystwie Kursów Naukowych. Wspierał strajk w Stoczni Gdańskiej w 1980 jako ekspert przy Międzyzakładowym Komitecie Strajkowym. W latach 1981 i 1989 redaktor naczelny „Tygodnika Solidarność”. W...