Magellan Ferdynand de
Urodził się w rodzinie szlacheckiej. Jako młodzieniec służył na dworze królowej Leonory jako paź. W 1505 zaciągnął się na służbę we flocie królewskiej. Szybko się wyróżnił i awansował, w 1512 otrzymał stopień kapitana i tytuł arystokratyczny. Walczył z Maurami w Afryce Północnej, gdzie odniósł ciężką ranę. Oskarżenie o zdradę przerwało jego karierę w Portugalii. Wyrzekł się ojczyzny i przeniósł na służbę do króla Hiszpanii Karola I. W 1518 uzyskał jego zgodę i fundusze na wyprawę drogą...
Mahomet
Urodzony w Mekce, pochodził z zubożałej rodziny kupieckiej. Po śmierci rodziców, od czwartego roku życia wychowywany przez wuja. W młodości prowadził życie koczownika, uczestniczył w karawanach handlowych. Dzięki poślubieniu zamożnej wdowy Chadidży i szczęściu w interesach został bogatym kupcem. Ok. 610 wycofał się z działalności handlowej i życia rodzinnego. Poddał się medytacjom na pustyni, gdzie miał doznać objawień. Ogłosił się prorokiem i zaczął głosić nową religię– islam. Z powodu...
Mandela Nelson Rolihlala
Syn wodza plemienia Thembu. Absolwent prawa uniwersytetu w Johannesburgu. Od 1944 członek, od 1952 zastępca przewodniczącego Afrykańskiego Kongresu Narodowego (ANC), organizacji dążącej do zniesienia systemu segregacji rasowej (apartheidu) i przyznania praw politycznych Afrykanom w RPA. Po zdelegalizowaniu i aresztowaniu przywódców ANC założył Włócznię Narodu, bojową organizację podziemną, próbował na jej czele wzniecić powstanie. Aresztowany w 1962, skazany na dożywocie w 1963 za...
Mao Zedong
Urodził się w rodzinie chłopskiej, ukończył studia pedagogiczne w Changsha. W 1921 współzałożyciel Komunistycznej Partii Chin (KPCh). W latach 1923–26 współpracował z rządzącą Partią Narodową (Kuomintang), w 1927 zorganizował partyzantkę komunistyczną. Wobec ofensywy wojsk rządowych przeprowadził swe oddziały w czasie tzw. długiego marszu 1934–35,z południa na północ kraju. W tym czasie stał się faktycznym przywódcą chińskich komunistów, formalnie I sekretarzem KC KPCh został w 1943.W...
Marek Aureliusz
Gruntownie wykształcony, studiował retorykę i filozofię,największy wpływ na jego poglądy wywarł stoicyzm. Został następcą tronu po adoptowaniu przez Antonina Piusa. W 147 podniesiony został do godności współrządcy. W 161 wstąpił na tron, na swojego współrządcę mianował Lucjusza Werusa. Prowadził wojny z Partami (162–166), odbijając zajętą w pierwszej fazie konfliktu Armenię. W 162 stłumił powstanie w Brytanii. W latach 166–180 prowadził wojny z germańskimi plemionami Kwadów i Markomanów...
Maria Teresa
Najstarsza córka cesarza Karola VI. Po śmierci ojca przejęła w 1740 władzę w krajach monarchii habsburskiej na mocy sankcji pragmatycznej. W latach 1740–48 toczyła wojnę sukcesyjną z Francją, Hiszpanią i Prusami o całość dziedzictwa Habsburgów. Utraciła Śląsk w czasie pierwszej wojny z Prusami 1740–42, bezskutecznie próbowała go odzyskać zbrojnie w latach 1744–45 i 1756–63. W 1745 uzyskała tron cesarstwa rzymsko-niemieckiego dla swego małżonka Franciszka, księcia lotaryńskiego....
Marks Karol
P ochodził z bogatej rodziny mieszczańskiej. Studiował prawo na uniwersytecie w Bonn, następnie prawo i filozofię w Berlinie. W 1841 obronił pracę doktorską na uniwersytecie w Jenie. W latach 1842–49 pracował jako dziennikarz. Po wydaleniu z Prus w 1843 za radykalną działalność polityczną, znalazł się na emigracji w Paryżu, od 1849 w Londynie. W 1844 poznał i nawiązał współpracę z F. Engelsem < Engels Fryderyk >. W 1847 został członkiem Związku Komunistów, w 1864 jednym z założycieli...
Mazowiecki Tadeusz
W latach 1946–55 członek Stowarzyszenia Pax. Inicjator utworzenia w 1956 i działacz Klubu Inteligencji Katolickiej. W 1958 założył i do 1981 był redaktorem naczelnym tygodnika „Więź”. W latach 1961–71 poseł na sejm. W 1975sprzeciwił się zmianom w konstytucji PRL, 1978–81 wykładowca w nielegalnym Towarzystwie Kursów Naukowych. Wspierał strajk w Stoczni Gdańskiej w 1980 jako ekspert przy Międzyzakładowym Komitecie Strajkowym. W latach 1981 i 1989 redaktor naczelny „Tygodnika Solidarność”. W...
Metternich Klemens von
Przedstawiciel arystokratycznej rodziny, otrzymał staranne wykształcenie. Od 1797 w austriackiej służbie dyplomatycznej, w latach 1801–03 był posłem w Dreźnie, 1803–06 w Berlinie, 1806–09 w Paryżu. Po klęsce Austrii w wojnie z Napoleonem w 1809 negocjował warunki pokoju w Schönbrunn. W latach 1809–48 minister spraw zagranicznych, od1821 kanclerz. W 1813 przyłączył Austrię do VI koalicji antyfrancuskiej. Przewodniczył obradom kongresu wiedeńskiego 1814–1815, był jednym z twórców ustalonego...
Mierosławski Ludwik
Uczył się w szkole kadetów w Kaliszu, walczył w powstaniu listopadowym 1830–31, był jednym z najmłodszych oficerów. Od 1831 na emigracji we Francji, działacz: masonerii, Młodej Polski, Zjednoczenia Emigracji Polskiej, od 1843 Towarzystwa Demokratycznego Polskiego (TDP). W 1845 TDP wyznaczyła go na wodza przyszłego powstania. Aresztowany w 1846 w zaborze pruskim, skazany na śmierć. W czasie procesu głośnego w całej Europie, propagował idee niepodległości i demokracji. Uwolniony z więzienia w...
Mieszko I
Po śmierci ojca Siemomysła ok. 960 odziedziczył Wielkopolskę, ziemię łęczycką i sieradzką, Kujawy, Mazowsze, być może Pomorze Gdańskie. W pierwszych latach panowania doznał niepowodzeń w walkach z najazdami Pomorzan i Wieletów. W 965 sprzymierzył się z Czechami i poślubił księżniczkę czeską Dobrawę. W 966 przyjął chrzest, jego państwo stało się częścią świata chrześcijańskiego i otworzyło na wpływy kultury zachodnioeuropejskiej. Wspierał tworzenie się organizacji kościelnej, pierwsze...
Mikołaj I Romanow
Na tronie zasiadł w 1825, po zrzeczeniu się praw do tronu starszego brata, Konstantego. Stłumił powstanie dekabrystów,które wybuchło w dniu objęcia przezeń panowania. Aby uniemożliwić następne, podjął działania, które miały wzmocnić monarchię i autorytet władcy W 1826 powołał do życia tajną policję polityczną (III Oddział), rozbudował biurokrację, zaostrzył cenzurę, ograniczył autonomię uniwersytetów, ograniczył dostęp chłopów do oświaty.W 1829 koronował się w Warszawie na króla polskiego....
Mikołaj II Romanow
Zasiadł na tronie w 1894 po śmierci ojca Aleksandra III. Kontynuator zachowawczej polityki, przeciwnik reform. Ulegał wpływom osób o podejrzanej reputacji, m.in. od 1906 G. Rasputina. Próbował stłumić rozwój niezależnego życia politycznego, represjonował działaczy powstałych nielegalnie partii i organizacji. Sprowokował przegraną wojnę z Japonią 1904–05. Odpowiedzialny za masakrę manifestantów w Petersburgu 1905 (tzw. krwawa niedziela). Jej następstwem była rewolucja 1905–07. Zmuszony do...
Mikołajczyk Stanisław
Urodził się w Westfalii, wychował w Wielkopolsce, gdzie rodzice prowadzili gospodarstwo rolne. Ukończył kurs Uniwersytetu Ludowego w Dalkach. Uczestnik powstania wielkopolskiego 1918–1919 i wojny polsko-bolszewickiej 1919–21. W latach 1922–31 działacz PSL „Piast”, 1931–39 Stronnictwa Ludowego, od 1933 we władzach naczelnych tej partii. Poseł na sejm1930–35, dążył do przeprowadzenia reformy rolnej, przeciwnik obozu sanacji. W 1937 zorganizował i kierował wielkim strajkiem chłopskim. Walczył...
Milošević Slobodan
Absolwent Wydziału Prawa Uniwersytetu Belgradzkiego.Od 1959 członek Związku Komunistów Serbii, od 1987 przewodniczący, zachował stanowisko w 1990 po jej transformacji w Socjalistyczną Partię Serbii. Od 1989 przewodniczący prezydium Serbii, doprowadził do zniesienia autonomii Kosowa i Wojwodiny. W latach 1990–2000 prezydent Serbii, od 1997 także Jugosławii (federacja Serbii i Czarnogóry). Zwolennik zachowania jedności Jugosławii, po ogłoszeniu niepodległości przez Słowenię 1990 i Chorwację...
Mościcki Ignacy
W 1891 ukończył studia na Wydziale Chemicznym Politechniki w Rydze. W czasie studiów zaangażował się w konspiracyjną działalność patriotyczną. Zagrożony aresztowaniem, wyjechał za granicę w 1892. Pracował jako robotnik w Londynie, w latach 1897–1912 prowadził badania na uniwersytecie we Fryburgu, gdzie dokonał wielu odkryć w dziedzinie elektrochemii i elektrofizyki. Opracował m.in. oryginalną technologię produkcji kwasu azotowego i nawozów sztucznych. Autor 40 patentów polskich i...
Mussolini Benito
Zaczynał działalność polityczną w partii socjalistycznej. W 1919 założył organizację faszystowską, którą przekształcił w 1921 w Narodową Partię Faszystowską. Inicjator marszu na Rzym w 1922, zakończonego obaleniem rządu i przejęciem władzy przez faszystów. Od 1922 premier Włoch, od 1925dyktator (duce). Zdelegalizował inne partie, prześladował przeciwników politycznych, wprowadził cenzurę. W 1929 podpisał z papieżem traktaty laterańskie przyznające suwerenność Watykanowi i normujące stosunki...
Mutsuhito
Na tronie zasiadł w 1867. Jego poprzednicy nie mieli realnego wpływu na władzę, która była w rękach szogunów. W latach 1867–68 doszło do rewolucji, w wyniku której obalono instytucję szogunatu i przywrócono władzę cesarzowi. Młody Mutsuhito przeniósł swą siedzibę z Kioto do Tokio,otoczył się gronem doradców, którzy w jego imieniu przeprowadzili reformę kraju. W 1871 zlikwidowano podział państwa na księstwa, zorganizowano biurokrację, nowy system podatkowy, szkolnictwo. Utworzono...