Główną ideą oświecenia był krytycyzm wobec instytucji politycznych i społecznych, Kościoła i dotychczasowego systemu nauczania. Postawę tę wspierały prądy filozoficzne, a więc racjonalizm, który przywiązał szczególną wagę do roli rozumu w poznaniu...
Franciszek Maria Aronet (Wolter) - wypowiedział się w formie literackiej - "Kandyd". Głosił w swych utworach kult rozumu ukształtowanego empirycznie. Przyjmował postawę krytycyzmu i sceptycyzmu, był krytykiem tego nurtu oświecenia, który...
Klasycyzm - łączył się z postawą racjonalną. Nadawał literaturze cechy utylitarne i dydak-tyczne. Ośrodkami klasycyzmu były Włochy, Paryż i Warszawa. Przedstawicie-lami - Wolter, F. Bolański ("O wymowie i poezji"), I. Krasicki, J. Niemcewicz....
Klasycyzm. Znaczenie terminu - klasycyzm ujmuje charakterystyczne cechy antycznej sztuki literatury greckiej i rzymskiej, traktowanych jako doskonały wzór estetyczny, wzór pełnej i harmonijnej egzystencji człowieka. Drugie znaczenie określa...
Nowe myśli zapoczątkowali Francuzi, Anglicy, Holendrzy. Rozwój przypada na XVIII w. Jednym z pierwszych uczonych był Kartezjusz. W "Rozważaniach o metodzie" stwierdził, że najważniejszym czynnikiem jest rozum. Wszystko niezgodne z...
Krasicki w swoim dziele przedstawia życie w pewnym miasteczku: ...W mieście, którego nazwiska nie powiem Nic to albowiem do rzeczy nie przyda; W mieście, ponieważ zbiór pustek tak zowiem, W godnym siedlisku i chłopa, i Żyda; W mieście (gród,...
W przeciwieństwie do epoki renesansu ("Żywot człowieka poćciwego", "Dworzanin polski") w epoce oświecenia brak jest utworów, które bezpośrednio wskazywałyby ideał człowieka i obywatela. Cechy wzorowego Polaka oswieceniowi...
Sposobem przedstawienia wad społeczeństwa były dwa cykle "Satyr". Pierwszy został poprzedzony listem dedykacyjnym "Do Króla", w którym sądząc władcę, Krasicki z pozorną aprobatą przytacza argumenty przeciwników monarchy , by...
W okresie oświecenia rozwija się publicystyka. Powstają pierwsze czasopisma: "Monitor" (1765r.), "Zabawy przyjemne i pożyteczne", "Gazeta Narodowa i Obca". Na łamach "Monitora" redagował m.in. I. Krasicki. W...
KEN - pierwsza w Polsce świecka władza oświatowa, powołana 14.X.1773r. z inicjatywy działaczy skupionych wokół Stanisława Augusta Poniatowskiego. KEN zorganizowała trój-stopniowe nauczanie - szkoły elementarne, średnie, następnie Szkoła Główna...
Bajki Krasickiego są dla niego tym, czym dla Kochanowskiego fraszki. Mają one charakter dydaktyczny. Krasicki wyśmiewa ludzkie wady: głupotę i pychę. Służą mu do tego maski, czyli zwierzęta, pod których postaciami kryją się różne postawy...
Urodził się 31 marca 1596 r. w La Haye i zmarł 11 lutego 1650 r. w Sztokholmie - Rene Descartes [Kartezjusz]. Ten francuski filozof i matematyk uchodzi za ojca nowożytnej kultury umysłowej. We Francji podjął pierwszą próbę sformułowania nowej...
Karykaturalne, satyryczne sylwetki prezentowane są w utworach oświeceniowych głównie w celach dydaktycznych, mają ośmieszyć i wytknąć wszelkie wady pewnych postaw, które uważano za staroświeckie, sarmackie, szkodliwe dla narodu i integralności...
XVIII w. to czas bujnego rozwoju powieści. Swoje początki znajduje ona w takich formach wypowiedzi jak pamiętnik, dziennik. Jest podstawowym nowożytnym gatunkiem epickim. Powieść cechuje rozwinięta, wielowątkowa fabuła, narracyjność - świat...
W czasach renesansu i baroku powstają sceny magnackie. Ich zalążkiem były przedstawienia prezentowane na rynkach miejskich w średniowieczu. Teatr zaczyna jednak rozwijać się dopiero w czasach oświecenia. 19 listopada 1765 r. powstaje pierwszy...
Komedia ta była z założenia komedią krytykującą postawy, tak polityczne jak i obyczajowe; powstała na zmówienie obozu patriotycznego w czasie Sejmu Czteroletniego (przerwa w obradach); jej celem było wpłynięcie na postawę posłów, aby przyjęli...
J. U. Niemcewicz w komedii "Powrót posła" umieszcza wątek polityczny. Ukazuje ściera-nie się poglądów stronnictwa reformatorskiego (Podkomorzy, Walery) i konserwatystów (Starosta Gadulski). Proponowane jest zniesienie liberum veto,...
F. S. Jezierski był człowiekiem Kuźnicy Kołłątajowskiej i uważany był za najdzielniejszego spośród całej dwunastki. Żył 1740-91. Nazywano go "wulkanem gromów kuźnicy". Jednym z największych jego dzieł jest "Katechizm o tajemnicach...
Oświeceniowy dydaktyzm przejawiał się w twórczości wielu znanych i cenionych pisarzy i poetów tej epoki, by wymienić takich twórców, jak Krasicki, Naruszewicz, Trembecki czy Niemcewicz. Ignacy Krasicki starał się wpływać na moralność i...
Ignacy Krasicki, poza tym że przyjął święcenia kapłańskie, był również wielkim poetą, prozaikiem, publicystą i komediopisarzem; potem jako wybitny twórca związał się dworem Stanisława Augusta Poniatowskiego; ważna cecha jego twórczości: pisał...
Ignacy Krasicki jest autorem 22 satyr i 3 poeamtów heroikomicznych, posługuje się w nich komizmem by uwydatnić przywary ludzkiego charakteru, podleganie obcym wpływom, ułomność systemu państwowego. Krasicki nigdy nie piętnuje poszczegónych osób....
Krasicki często zajmuje się krytyką zachowań szlachty; najwyraźniej widać to w jego satyrach krytykuje wiele aspektów sprawy: marnotrawstwo, lenistwo, hazard, lekkomyślność, zachwycenie cudzoziemszczyzną, konserwatyzm szlachecki (w tym sarmatyzm),...
Termin wywodzi się z kultury niemieckiej, jest nazwą epoki w dziejach historii kultury, której rozwój przypada na wiek XVIII (Europa Zachodnia). Jej koniec wiąże się z wybuchem rewolucji francuskiej w roku 1789. Traktowany jest jako pierwsza epoka...
O ile poprzednia epoka wywodziła swą nazwę od klejnotu, o tyle kolejna zaczerpnęła ją od światła. Ówcześni ludzie mówili o swej epoce jako o "wieku rozumu" (w Anglii), "wieku filozofów" (we Francji) czy "wieku...
"Książę poetów" jego utwory, nie rezygnując z aktualności, wyrażały postawę nieco sceptycznego obserwatora, który nawet angażując się w określone sprawy, nie tracił intelektualnej niezależności. Jego utwory nie są gorzkie, gorzkie są...
Jakie rodzaje i gatunki literackie występują w literaturze II połowy XVII wieku: ich źródła, czemu zawdzięczają swą popularność? W oświeceniu bardzo rozwinęły się gatunki literackie, które nadawały się do celów dydaktycznych, a to wymuszone...
W literaturze polskiego oświecenia rozwinęły się trzy prądy literackie: klasycyzm, sentymentalizm i rokoko. Główne przesłanki myślowe znalazły swe odzwierciedlenie w nurtach klasycznym i sentymentalnym. Oświeceniowy klasycyzm, nawiązujący do...
Ignacy Krasicki był jednym z pierwszych organizatorów życia kulturalnego. Współpracował z ośrodkiem królewskim nad tworzeniem sceny narodowej, należał do najaktywniejszych publicystów "Monitora". Uprawiał wiele gatunków literackich,...
Mianem pierwszej polskiej powieści nowożytnej określa się "Przypadki Mikołaja Doświadczyńskiego", której autorem był Ignacy Krasicki. Można powiedzieć, iż od powyższego utworu rozpoczyna się w Polsce rozwój tego gatunku. Nowa powieść...
Stanisław Staszic ur. się w Pile w 1755r, a zmarł w 1826. Pochodził z mieszczańskiej, średniozamożnej rodziny. Został dobrze wykształcony. Po zakończeniu nauki przyjął święcenia kapłańskie. Bardzo jednak interesowały go sprawy kraju. Dał temu...
Literatura polskiego oświecenia zawiera portrety Sarmatów, czyli ludzi zacofanych, poddanych krytyce, ośmieszonych satyrą oraz ludzi światłych, których pisarze wychwalali i podawali za wzór. Przykładem Sarmaty jest "Imć Pan Staruszkiewicz" z...
Kontrreformacja - prąd powstały w Kościele wobec zagrożenia reformacją. Do walki z re-formacją w 1531r. został powołany zakon jezuitów. Zadaniem jego była edukacja w duchu katolickim oraz cenzurowanie ksiąg. Kościół, dbając o nieskażenie dogmatów,...
Najwybitniejszym pisarzem i poet polskiego o?wiecenia był Ignacy Krasicki. Urodził się w Dubiecku, w 1735r., jako potomek szlacheckiego rodu. Przeznaczony przez rodziców do stanu duchownego, po ukończeniu kolegium jezuickiego został księdzem. W...
"Monachomachia czyli wojna mnichów" jest poematem heroikomicznym. Krasicki był biskupem, dlatego dostrzegał złe postępowanie mnichów. Najbardziej niepokoiły go zakony żebrackie, żyjące z jałmużny ludzi. Do nich należały zakony karmelitów i...
Jan Jakub Rousseau : -wyjaśnienie pojęć obowiązujących w systemie demokratycznym, -definicja państwa - "wyrazu woli zbiorowej" organizującej się w celu osiągnięcia określonych wartości etycznych, -prawo - "wyraz woli...
Świadomość bohaterów. Podkomorzy: światły, wykształcony, patriota, zwolennik reform, rozumie sytuację kraju, zagrożonego upadkiem, krytyczny wobec przeszłości, pogoni za naśladowaniem obcych wzorów życia (francuszczyzna); Starosta:...
Krasicki mówi, że "satyra prawdę mówi, względów się wyrzeka, wielbi urząd, czci króla, lecz sądzi człowieka". W satyrze pt. "Do króla" Krasicki posłużył się ironią. Utwór wydaje się być atakiem na króla, lecz jest oskarżeniem przeciwnej mu...
Czołowym twórcą sentymentalizmu był Jean Jaques Rousseau (1712-1778). Głosił on powrót do natury oznaczający aprobatę podstawowych uczuć ludzkich nie skażonych cywilizacyjnym zepsuciem. Jego utworem, który zyskał największą popularność jest "Nowa...
W Polsce oświecenie zaczęło się około roku 1740, kiedy to założono Collegium Nobilum. Właściwy rozwój przypada na lata 1764-1795. W 1747 roku Załuscy założyli bibliotekę publiczną. W 1749 Stanisław Leszczyński napisał dzieło pt. "Głos...
Julian Ursyn Niemcewicz (1758-1841) ur. się w Skokach pod Brześciem Litewskim. Od roku 1770 uczył się w Szkole Rycerskiej. W 1777r Julian kończy szkołę i zostaje adiutantem K. Czartoryskiego. Funkcję tę pełnił przez 6 lat. Dużo przebywał za...