Wakat
rzecz. m wolne stanowisko (zazwyczaj chodzi o miejsce pracy). W związku z wakatem (N. lp) na stanowisku dyrektora generalnego firmy, wszystkie obowiązki przejął dotychczasowy zastępca dyrektora ds. administracyjnych.
Waloryzacja
rzecz. ż, br. lm (ekon.) ustalenie wysokości kwot pieniężnych, które mają zostać wypłacone, np. w związku z wymianą pieniędzy lub dostosowaniem wypłacanych świadczeń do nowej rzeczywistości ekonomicznej (antonim, SPJ, dewaloryzacja). W czasie stabilizowania wartości złotówki na początku lat 90. i kształtowania się gospodarki rynkowej w Polsce, dokonano również waloryzacji (D., ident. w C. i Ms.) rent i emerytur, aby wypłacane pieniądze były adekwatne do rzeczywistych cen na...
Watażka
rzecz. m (odm. jak ż) w dawnej Polsce dowódca oddziału (watahy) kozaków, także przywódca grupy o charakterze rozbójniczym. (przen.) buntownik, siejący zamęt prymitywnymi metodami i korzystający z powstałego zamieszania. (w zn. 1.) Watażkowie (M. lm) kozaccy dali się we znaki mieszkańcom przygranicznych wiosek, raz za razem je plądrując. (w zn. 2.) O przywódcy jednej z partii mówi się często, że jest karierowiczem i watażką (N. lp), który populistycznymi hasłami...
Wegetarianizm
rzecz. m, br. lm sposób odżywiania, zakładający częściowe lub całkowite wyłączenie z diety pokarmów zwierzęcych (przede wszystkim mięsa). Dietetyk, podczas prelekcji o wegetarianizmie (Ms. lp) twierdził, że choć w wielu czasopismach ukazują się artykuły na temat wegetarianizmu (D. lp), tylko nieliczne są napisane kompetentnie. Dodał, że zmiana przyzwyczajeń żywieniowych wymaga czasu, a więc przechodzenie na wegetarianizm (B. lp) powinno odbywać się stopniowo....
Weksel
rzecz. m dokument, będący zobowiązaniem zapłacenia określonej sumy, w podanym terminie. Hrabia, chcąc ratować podupadający majątek, podpisał szereg długoterminowych weksli (D. lm), zobowiązując się do zapłaty dużych kwot osobom, które udzieliły mu wsparcia finansowego. Każdy weksel (M. lp, ident. w B. lp) wystawiony był na 5000 zł. Hrabia wkrótce bogato się ożenił, a żona wykupiła jego weksle (B. lm). KOMENTARZ Szczególnie popularną formą weksla jest tzw. weksel...
Weryfikacja
rzecz. ż skontrolowanie czegoś lub kogoś pod względem prawdziwości albo przydatności do pełnienia określonych funkcji lub zadań, kwalifikacja do jakiejś grupy, selekcja. Zakłady, w których od wielu lat pracuje pani Iza zostały zakupione przez nowego właściciela. Wszyscy pracownicy obawiają się weryfikacji (D. lp, ident. w C. i Ms. lp), którą może przeprowadzić nowy szef firmy. Nowy wynalazek, mający na celu unowocześnienie aparatury diagnostycznej musi teraz zostać dokładnie...
Weto
(a. veto ) rzecz. n oficjalny protest przeciwko czemuś, niezgoda na coś. W ONZ spodziewano się, że niektóre państwa zgłoszą swoje weto (B. lp) wobec kandydatury Sekretarza Generalnego, którą w końcu kandydat sam wycofał, ustosunkowując się do zgłoszonych wet (D.lm). Prezydent zawetował sejmową uchwałę dotyczącą obniżki ceł, uważając, że jest korzystna tylko dla jednej grupy producenckiej i dyskryminuje inne. Korzystając z prawa weta (D. lp) prezydent nie poparł uchwały....
Wibracja
rzecz. ż intensywne, szybkie drganie czegoś. falowanie dźwięku uzyskiwane w czasie gry na instrumentach smyczkowych lub podczas śpiewu. (w lm) wpływ zdarzeń, osób, który oddziałuje na psychikę człowieka, nazwa kojarzona też ze zjawiskami pozazmysłowymi. (w zn. 1.) Piotr długo pracował wiertarką i rozbolała go głowa, ojciec wytłumaczył mu, że to za sprawą szkodliwych wibracji (D. lm), które spowodowało to urządzenie. (w zn. 2.) Solista operowy skupił się na...
Wirtualny
przym. istniejący potencjalnie, wymyślony, ale możliwy, prawdopodobny. istniejący w postaci cyfrowej, jako informacja w komputerze. (w. zn. 1.) Szkice projektowe maszyn latających Leonarda da Vinci, które w XV i na początku XVI w. mogły być traktowane jako wyłącznie wirtualne (M. lm), stały się realne i zostały urzeczywistnione kilkaset lat później. (w zn. 2.) Wielu psychologów wskazuje na niebezpieczną sytuację, kiedy wirtualna (M. lp) rzeczywistość zaczyna...
Wiza
rzecz. ż dokument, zezwalający na przekroczenie granicy i czasowy pobyt w innym państwie. Pani Helena wyjeżdża do Japonii, dlatego złożyła specjalnie podanie do ambasady, aby otrzymać wizę (B. lp, ident. w D. lp) japońską z pozwoleniem na pracę. W wizie (Ms. lp, ident. w C. lp) będzie zamieszczona informacja o zawodzie pani Heleny, celu przybycia do Japonii i długości pobytu. Takich wiz (D. lm) w Polsce nie wydaje się wiele. KOMENTARZ Polacy aktualnie mogą jeździć...
Wizja
rzecz. ż objawienie, pozazmysłowe doświadczenie charakterystyczne dla niektórych przywódców religijnych, świętych lub proroków (często przedstawiana w literaturze), widzenie. śmiały, twórczy pomysł. oficjalna wizyta na miejscu zdarzenia. obraz telewizyjny nadawany ze studia, pot. obraz widoczny na ekranie telewizora. (w zn. 1.) Dzisiaj na lekcji języka polskiego uczniowie zajmowali się wizją (N. lp) Wernyhory przedstawioną w dramacie Wesele Stanisława...
Władza
rzecz. ż możliwość kierowania, zarządzania, rządzenia. instytucja kierująca jakimś sektorem w państwie. oddziaływanie na kogoś w sposób umożliwiający zapanowanie nad nim, moc. zdolność panowania nad poszczególnymi elementami ciała i umysłu. (w zn. 1.) Spodziewamy się, że trzech znanych przywódców wiodących partii będzie starało się sięgnąć po władzę (B. lp) przez wybory prezydenckie. Oczywiście, na tym etapie kampanii wszyscy kandydaci przyrzekają, że będą starali...
Województwo
rzecz. n (adm.) jednostka podziału terytorialnego w Polsce, wydzielony obszar kraju podległy administracyjnie władzom z siedzibą w mieście wojewódzkim, zarządzany przez wojewodę. W powojennej historii Polski kilkakrotnie zmieniano podział wojewódzki. Ostatnia zmiana w miała miejsce w 1999 r., kiedy zrezygnowano z 49 województw (D. lm) tworząc 16 większych. W każdym województwie (Ms. lp) mają siedzibę władze wojewódzkie i urzędy obsługujące sprawy mieszkańców województwa (D....
Wojna
rzecz. ż konflikt zbrojny między państwami, grupami etnicznymi, religijnymi, politycznymi itp. Dziadek Marcina opowiadał mu, jak w czasie II wojny (D. lp) światowej wyglądało życie w Warszawie. Dziadek na skutek działań wojennych musiał opuścić stolicę, gdyż jego dom został zniszczony. Wrócił tu dopiero po wojnie (Ms. lp, ident. w C. lp). Żadna z wcześniejszych wojen (D. lm) nie była tak okrutna i nie spowodowała aż tylu zniszczeń. KOMENTARZ Słowo wojna występuje...
Wolontariat
rzecz. m, br. lm praca ochotnicza, z reguły bez wynagrodzenia. W opiece nad dziećmi specjalnej troski bardzo ważna jest praca wolontariuszy. Wielu młodych ludzi, w ramach wolontariatu (D. lp) poświęca temu swój czas podczas wakacji.
Wotum
(a. votum ) lp. nieodm. oficjalne wyrażenie opinii na temat jakiegoś organu państwowego (najczęściej głos parlamentu wyrażony w stosunku do rządu: wotum nieufności, wotum zaufania, zob. komentarz). w religii katolickiej przedmiot składany na ołtarzu w formie podziękowania za udzielone łaski lub w intencji prośby o wsparcie przez Boga. (w zn. 1.) Partia opozycyjna zgłosiła wniosek w sprawie wotum nieufności do rządu. Bezpośrednim powodem było stanowisko rządu wobec...
Wójt
rzecz. m osoba zarządzająca gminą wiejską. (hist.) w dawnej Polsce osoba stojąca na czele miasta lub gminy miejskiej. Wójtowie (M. lm) kilkudziesięciu gmin spotkali się na dorocznym zjeździe. W czasie spotkania podkreślano, że w wielu polskich gminach widoczna jest dobra praca wójtów (D. lm, ident. w B. lm), którzy starają się m.in. o utrzymanie czystości na terenie gminy i sprawny dojazd dzieci do szkół.
Wybory
rzecz. m (w lm) czas wybierania władz przez obywateli. (w lp) selekcja i wskazanie możliwości, przedmiotu, sytuacji itp., także duży asortyment. (w zn. 1.) W czasie wyborów (D. lm) do Sejmu w całym kraju odbywały się liczne spotkania z kandydatami na posłów, którzy przekonywali wyborców do swoich programów wyborczych. Wyborom (C. lm) towarzyszyła intensywna kampania. (w zn. 2.) Zakupy u jubilera to czas trudnych wyborów (D. lm). Wybór (M. lp, ident. w B. lp)...
Wychowanie
rzecz. n, br. lm całościowy proces przygotowania człowieka do życia w społeczeństwie. umiejętność odpowiedniego zachowania się, ogłada. (w zn. 1.) Popularne są różne teorie wychowawcze, od wychowywania dzieci w skrajnej surowości, po tzw. bezstresowe wychowanie (M., ident. w B. lp), kiedy młodemu człowiekowi stawia się bardzo mało ograniczeń i zakazów. (w zn. 2.) Pani Eliza była oburzona po spotkaniu z ekipą remontującą jej dom. – Ich szef nie odebrał żadnego, nawet...
Wyimaginowany
przym. będący wytworem czyjejś wyobraźni, nierealny, wymyślony. Nie potrafił odnaleźć się w rzeczywistości, więc żył w wyimaginowanym (Ms. lp) świecie.
Wypowiedź
rzecz. ż przedstawienie swojego zdania, opinii, także pisemne. Premier zażądał wyjaśnień w związku z wypowiedzią (N. lp) ministra gospodarki na temat ograniczenia inwestycji zagranicznego kapitału w Polsce. Wypowiedzi (B. lm, ident. w M. i D. lm) ministra z ostatnich dwóch tygodni szef rządu określił jako nieodpowiedzialne i niezgodne z ogólnie przyjętą polityką rządu. Nauczycielka j. polskiego pochwaliła wypracowanie Pawła mówiąc, że jego pisemne wypowiedzi (M. lm, ident. w...
Wyrazy złożone
wyrazy składające się z członu, w którym zawarte jest podstawowe znaczenie, oraz dodatkowego członu, który to znaczenie rozwija pogłębia.
Wysublimowany
im. czas. w użyciu przym. szczególny, specjalny, wyrafinowany. Dziadek Wojciech słynął w całej rodzinie z wysublimowanego (D. lp) gustu artystycznego. Nigdy nie opuszczał żadnej premiery w operze, koncertu w filharmonii czy wystawy, a na tematy dotyczące skomplikowanych zagadnień związanych z historią malarstwa mógł mówić godzinami. KOMENTARZ Słowo wysublimowany używane jest zwykle dla określenia wysokiego poziomu artystycznego lub intelektualnego, stąd:...
Wywiad
rzecz. wypowiedź udzielona dla prasy, radia lub telewizji. tajna służba wojskowa gromadząca informacje o wrogu, szpiegostwo. (soc.) metoda zdobywania informacji na temat ludzi i środowiska, w jakim funkcjonują. (med.) uzyskiwanie informacji od osoby chorej na temat jej dolegliwości i dotychczasowego sposobu leczenia. (w zn. 1.) W kraju wybuchła sensacja w związku z wywiadem (N. lp), jakiego udzieliła znana aktorka na temat sposobu zdobywania ról w serialach...