ruszyć/ruszać z kopyta
‘zacząć działać szybko, nagle, gwałtownie’; zwrot, jazda konna. Tu kopyto w znaczeniu ‘część nogi konia’; Rozmowy o rządzie ruszają z kopyta. – Radio Zet.
ryba psuje się od głowy
‘demoralizacja, rozkład w państwie, jakiejś instytucji, organizacji rozpoczyna się od władzy’; przysł. wplecione w wypowiedzenie; przyr.; Ujawnione afery pokazują, że ryba psuje się od głowy – Radio Zet; Ryby psuły się, rzecz prosta, od głów (…). – W. Łysiak.
ryba psuje się od głowy
Rycerski
Rycerz
rycerz na białym koniu
rycerz na białym koniu
rycerz na białym koniu
‘ideał, wzorzec walecznego i uczciwego mężczyzny’; wyr. rzecz.; Pielęgnujący swój wizerunek rycerza na białym koniu marszałek zapowiadał, że jeśli okaże się, iż ma coś na sumieniu, zakończy przed czasem kampanię.
Rychło
rychło w czas
Rydz
Ryj
Rykoszet
Rynek
rynek pracy
rynek pracy
‘podaż i popyt na pracowników’; wyr. rzecz.; Dzięki temu wykształceni specjaliści szybciej trafiliby na rynek pracy (…).
Rytm
Ryzyko
rząd dusz
rząd dusz
‘władza nad ludźmi, przywództwo’; wyr. rzecz., liter. – A. Mickiewicz, „Dziady” cz. III: „Daj mi rząd dusz!”; (…) już w drugim i trzecim pokoleniu sprawują rząd dusz w mediach i w sferze kultury. – W. Łysiak 1; Cały czas toczyła się walka o rząd dusz na lewicy. – TV Puls.
rządzić się jak szara gęś
rządzić się jak szara gęś
‘rządzić się, nie licząc się z nikim ani z niczym, narzucać wszystkim swoją wolę, postępować samowolnie, komenderować kimś, nie oglądać się na innych’; podobnie szarogęsić się – ‘wprowadzać gdzieś własne porządki, nie licząc się z innymi i często nadużywając swoich kompetencji’; zwrot, przyr. Porównanie oparte jest na trafnej obserwacji przyrody – wbrew stereotypom gęsi są inteligentnymi ptakami, ich niezwykła ruchliwość umysłu jest przyczyną, dla której gęsi domowe tak często sprawiają...
Rzeka
Rzep
Rzepka
Rzeź
rzeź niewiniątek
‘pogrom na egzaminie, sprawdzian, którego większość uczestników nie zdała, wysoka przegrana sportowa’; wyr. rzecz., bibl. (Król Herod, usłyszawszy od Mędrców przybyłych ze Wschodu, że narodził się przyszły król żydowski, kazał pozabijać wszystkich nowo narodzonych chłopców. Jezus uniknął śmierci, gdyż anioł, który ukazał się we śnie Józefowi, kazał mu uciec z rodziną do Egiptu Mt 2, 1-17); Internet.
Rzęsa
rzęsiste brawa
‘oklaski o dużym natężeniu’; wyr. rzecz., teatr.; Rozległy się salwy śmiechu i rzęsiste brawa. – „Angora”.
rzęsisty deszcz
‘obfity deszcz, duże opady’; wyr. rzecz., przyr.; Był to deszcz rzęsisty, ulewny, ludzie uciekali albo ukrywali się po bramach (…).
rzucać grochem o ścianę
rzucać grochem o ścianę
rzucać grochem o ścianę
‘bezskutecznie próbować kogoś przekonać, tłumaczyć coś komuś bez rezultatu, bezskutecznie upominać się o coś, na darmo przekonywać, pouczać kogoś’; zwrot, obycz. O. Kolberg opisuje dawny zwyczaj wigilijny, polegający na rzucaniu grochem na ścianę i wypowiadaniu zaklęcia: „wilku, wilku, chodź do grochu; jak nie przyjdziesz, to nie przychodź aż do siego roku”. Wilk nie przychodził na wigilijną wieczerzę; rzucanie grochem o ścianę było więc czynnością daremną, pozbawioną sensu; Upominanie się...
rzucać kłody pod nogi
rzucać na kogoś kalumnie
‘wydawać o kimś fałszywe, kłamliwe opinie, rzucać oszczerstwa’; zwrot; zapoż. z łac.; Takie usilne „sugestie” są równie częste jak kalumnie rzucane expressis verbis. – W. Łysiak
rzucać perły między świnie/wieprze
rzucać perły między wieprze/świnie
rzucać się/rzucić się/skakać/skoczyć na głęboką wodę
‘porwać się, odważyć się na coś, zaryzykować, zdać się tylko na własne siły’; zwrot, przyr.; Najlepiej rzucę się na głęboką wodę . – TV Siedem; Powinienem rzucić się od razu na głęboką wodę . – „Victor J”; Nie śpiesz się ze skakaniem na głęboką wodę. Na to przyjdzie jeszcze czas. Za to trenuj skoki przez ortograficzne płotki . – „Victor J”.
rzucać słowa na wiatr
rzucać słowa na wiatr
‘nie przywiązywać wagi do tego, co się komuś mówi; mówić, obiecywać w sposób nieodpowiedzialny’; zwrot (często w formie zaprzeczonej, por. nie rzucać słów na wiatr ), bibl. (1 Kor 14, 9: „Tak też i wy: jeśli pod wpływem daru języków nie wypowiadacie zrozumiałych słów, któż pojmie to, co mówicie? Na wiatr będziecie mówili.”).
rzucać/miotać perły między/przed wieprze/świnie
‘dawać komuś coś (cennego), czego ten nie umie docenić, ocenić właściwie’; zwrot, bibl. (MT 7, 6: „Nie dawajcie psom tego, co święte, i nie rzucajcie swych pereł przed świnie, by ich nie podeptały nogami, i obróciwszy się, nie poszarpały was samych.”).
rzucać/rzucić kogoś na głęboką wodę
‘pozostawić kogoś, być pozostawionym własnym siłom’; zwrot (często w stronie biernej); Był chyba zbyt wcześnie rzucony na głęboką wodę . – Internet.
rzucać/rzucić na coś światło
‘przyczynić się do wyjaśnienia czegoś, rozjaśniać jakąś sprawę’; zwrot; Wydarzenia odcinka dwudziestego mogą rzucić nowe światło na coś, co w odcinku pierwszym wydawało się nieistotnym detalem (…).