rozpaczliwa próba
Rozpaczliwy
rozpalić kogoś do białości
‘roznamiętnić kogoś’; ‘rozbudzić w kimś silne emocje, złość, gniew, nienawiść’; ‘rozbudzić w kimś silne emocje, złość, gniew, nienawiść’; zwrot, rzem.; Nowa znajomość rozpali cię prawie do białości.
rozpamiętywać rany
‘wspominać ciągle minione już (przykre) wydarzenia, nie móc zapomnieć o przeszłości’; zwrot; Może Ojciec Święty – Niemiec zakończy naszą nienawiść do nich i wreszcie przestaną być rozpamiętywane zadane rany ponad 60 lat temu. – „Victor G.
rozpętać piekło
‘wywołać wojnę, kłótnię; spowodować szerzenie się zła wokół, uwolnić złe emocje’; zwrot, relig.; Zewsząd spotykał się z oskarżeniami o rozpętanie piekła w Iraku.; Złożyłam podanie, żeby się wynieśli i rozpętało się piekło.
rozpętać/wywołać burzę
‘wywołać awanturę, zamieszanie’; zwrot zjawisko atmos.; Na wyrozumiałość śledczych nie może liczyć była asystentka Cimoszewicza, która rozpętała burzę wokół jego oświadczeń majątkowych.; Wywołaliśmy wielką burzęw austriackich mediach.
Rozpierać
rozpraszać/rozwiać wątpliwości
‘upewnić, utwierdzić kogoś w czymś, wyjaśniając wszelkie wątpliwości i nieścisłości, przekonać kogoś do czegoś’; zwrot; Jan ma nadzieję zarobić na tym interesie mnóstwo pieniędzy. Muszę rozwiać jego wątpliwości. – Jęz.
rozproszyć/rozwiać czyjeś obawy
‘uspokoić kogoś, uciszyć uczucie niepewności i lęku; spowodować ustąpienie wszelkich obaw’; zwrot; Jan boi się sam wyjechać zagranicę. Muszę rozproszyć jego obawy. – Jęz.
rozpuścić jak dziadowski bicz
rozpuścić kogoś jak dziadowski bicz/być rozpuszczonym jak dziadowski bicz
‘rozpieszczać kogoś, pozwalać mu na wszystko’; zwrot. Nawiązanie do długiego bicza, który nosił dziad (żebrak) dla obrony przed psami; Ha! rozpuści się to do reszty jak dziadowski bicz! – „Trylogia”.
rozpuścić/rozpuszczać/rozsiewać/roznosić plotki
‘rozpowszechniać niesprawdzone lub kłamliwe pogłoski, wiadomości często szkodzące czyjejś opinii’; zwrot; Plotki nie są fałszywymi wiadomościami rozsiewanymi ze złej woli (…).; (…)ktoś rozpuścił po wsi plotkę, że dziecko, które urodzi się jest owocem kazirodztwa. – „Fakt”.
rozpuścić/rozpuszczać/rozsyłać/rozesłać wici
‘rozsyłać wiadomość’; zwrot, hist. Dawniej rozesłanie wici polegało na wezwaniu na wyprawę wojenną lub wiec przez rozsyłanie witek łozowych, pęku powrozów lub ognisk zapalonych na wzgórzach, też informowanie o niebezpieczeństwie; później: uniwersały królewskie wzywające pospolite ruszenie; Internet.
Rozrywka
Rozsądek
rozstawiać kogoś po kątach
‘przywołać do porządku, wprowadzać dyscyplinę’; ‘ubliżać komuś, wyzywać’; zwrot; Już podczas pierwszego treningu rozstawiał wszystkich po kątach.
roztaczać wokół siebie urok
‘zachwycać wszystkich swoim urokiem, czarem’; zwrot; Czujemy się atrakcyjni, roztaczamy urok i wysyłamy czytelny komunikat dla płci przeciwnej, zachęcając do kontaktu. – „Cogito”.
rozumieć się bez słów
‘rozumieć się doskonale, wyczuwać nawzajem swoje myśli’; zwrot; Po prostu intrygowały nas inne sprawy, rozumiałyśmy się bez słów. – „Cogito”.
rozwiać/rozwiewać nadzieję
‘pozbawiać/pozbawić kogoś nadziei, złudzeń; stracić wiarę w powodzenie czegoś’; zwrot; Nasze nadzieje rozwiały Holenderki, łatwo wygrywając z Koreą.
rozwinąć skrzydła (do lotu)
‘uzyskać możliwość działania, środki do zrobienia czegoś’; zwrot, przyr.; Absolwentka szkoły filmowej, zredukowana przez męża do roli kury domowej, nieoczekiwanie rozwija skrzydła.
róbta co chceta
róbta co chceta
‘rób, co chcesz, ciesz się nieograniczoną wolnością’; fraza wywodząca się od hasła Jurka Owsiaka; To dobra nazwa, jeśli tylko przyjmiemy, że chodzi o wolność według modelu „róbta co chceta” (…). – W. Łysiak
róg obfitości
‘symbol płodności, urodzajności, pełni, nadmiaru przynoszonego przez sady, winnice i pola uprawne ludziom’; wyr. rzecz. Z mitol. grec. od ułamanego rogu Amaltei; Kiedy Amalteja złamała sobie jeden róg, Dzeus wziął go w swe boskie ręce i pobłogosławił, tak że odtąd napełniał się on wszystkim, czego zapragnął ten, kto go posiadał. Tak powstał róg obfitości, zwany rogiem Amaltei. – J. Parandowski.
Równać się
równi i równiejsi
‘o braku sprawiedliwości, o przywilejach ukrywanych pod pozoremrówności; o pozornej sprawiedliwości i równości: gorsi i lepsi’; wyr. określ., liter.– „Folwark zwierzęcy” G. Orwella: „Wszystkie zwierzęta są sobie równe. Ale niektóre zwierzęta są równiejsze od innych.”; Kto zmajstrował tę „eurokonstytucję”, dzielących członków Unii po orwellowsku (na „równych” i „równiejszych”) . – W. Łysiak.
Równia
Równy
Różaniec
różnorakiego kalibru
‘zróżnicowane pod jakimś względem, różnorodne’; wyr. określ., milit.; Klasa siódma złożona była z dobrych chłopców, z serdecznych chłopców, głowy jednak były w niej rozmaite, różnorakiego kalibru, różnorakiej trwałości i pojemności. – K. Makuszyński, Szatan.
Różowy
Rubensowski
Rubikon
Ruja
ruja i porubstwo
ruja i porubstwo
‘coś zdrożnego, niemoralnego, gorszącego; rozwiązły, rozpustny, wyuzdany sposób życia kogoś, jakichś ludzi’; wyr. rzecz., hist. liter. Tego wyrażenia użył H. Sienkiewicz, odpowiadając na ankietę „Kuriera Teatralnego” w sprawie oceny repertuaru modernistycznego w 1903 r.
Ruszać
ruszać się jak mucha w smole
ruszać się jak mucha w smole
ruszać się/poruszać się jak mucha w smole
‘poruszać się wolno, ospale, robić coś powoli’; zwrot; Na dworze panował straszny upał, nieliczni przechodnie poruszali się jak muchy w smole. – „Przekrój”.
Ruszt
ruszyć głową
‘wymyślić coś, wpaść na pomysł’; zwrot; Zaraz widać, że wreszcie rząd ruszył głową i pomyślał o samotnych matkach. – „Ozon”.