Nadtlenki i ponadtlenki
Do innych połączeń tlenu z pierwiastkami zaliczamy: nadtlenki , w których tlen występuje na –I stopniu utlenienia, ponadtlenki , w których tlen występuje na –½ stopniu utlenienia. Niektóre metale aktywne podczas spalania w powietrzu tworzą nadtlenki i ponadtlenki, np.: Uwaga: tlenek potasu nie powstaje w wyniku bezpośredniej syntezy z pierwiastków Uwaga: tlenek sodu nie powstaje w wyniku bezpośredniej syntezy z pierwiastków
Najważniejsze właściwości chemiczne
wodór reaguje z tlenem dając wodę (przy stosunku objętościowym 1:2 powstaje mieszanina wybuchowa) z chlorem z siarką z azotem wodór jest reduktorem w wielu reakcjach chemicznych, np.:
Nakładanie dwóch orbitali typu px lub typu pz:
powstaje orbital molekularny typu π
Nakładanie dwóch orbitali typu py:
powstaje orbital molekularny typu σ
Nakładanie dwóch orbitali typu s:
powstaje orbital molekularny typu σ
Nakładanie dwóch orbitali: typu s i typu py:
powstaje orbital molekularny typu σ
Nazwy systematyczne wybranych kwasów
wzór kwasu nazwa kwasu anion reszty kwasowej nazwa soli pochodzącej od danego kwasu HNO 2 kwas azotowy(III) NO 2 – azotan(III) HNO 3 kwas azotowy(V) NO 3 – azotan(V) H 2 SO 4 kwas siarkowy(VI) SO 4 2– siarczan(VI) H 2 CO 3 kwas węglowy CO 3 2– węglan H 2 SO 3 kwas siarkowy(IV) SO 3 2– siarczan(IV) HCl kwas chlorowodorowy (solny) Cl –...
Nazwy wybranych ałunów i ich zastosowanie
ałun zastosowanie glinowo-potasowy do produkcji farb, klejów, garbowania skóry glinowo-sodowy do produkcji farb chromowo-potasowy do produkcji farb, garbowania skóry, w fotografii żelazowo-amonowy do produkcji farb Charakterystyczną cechą ałunów jest to, że są izomorficzne, czyli wykazują strukturalne podobieństwo a ich kryształy są barwne. Wszystkie ałuny w określonych warunkach krystalizują w tej samej postaci...
Niemetale
Niemetale to substancje występujące w temperaturze pokojowej w trzech stanach skupienia: jako ciała stałe, ciecze oraz gazy. Gazami są np. fluor, chlor, tlen, azot. Ciała stałe to np. siarka i jod; w stanie ciekłym, w temperaturze pokojowej, występuje jedynie brom. Właściwości fizyczne i chemiczne niemetali są bardzo zróżnicowane. Większość niemetali nie przewodzi prądu elektrycznego, wyjątkiem jest np. węgiel (grafit). Niemetale słabo przewodzą ciepło. Niemetale można znaleźć w skorupie...
Nomenklatura
Nazwy systematyczne amidów I-rzędowych tworzymy przez dodanie do nazwy odpowiedniego węglowodoru z łącznikiem -o- końcówki -amid dla węglowodorów alifatycznych i -karboksyamid dla aromatycznych. Nazwy amidów II i III-rzędowych tworzymy z nazw amidów I-rzędowych, wymieniając w kolejności alfabetycznej grupy węglowodorowe poprzedzone symbolem „N” i/lub uwzględniając – przy jednakowych podstawnikach – ich liczbę odzwierciedloną przedrostkiem di-.
Nomenklatura
Zgodnie z zasadami nazewnictwa systematycznego, nazwy chlorowcokwasów tworzymy dodając do nazwy systematycznej kwasu karboksylowego przedrostek, np. chloro-, bromo-, poprzedzony numerem atomu węgla wskazującym na położenie podstawnika w szkielecie węglowym.
Nomenklatura
Nazwy kwasów tworzy się, podając wyraz „kwas” oraz wyraz, którego rdzeń stanowi nazwa łacińska, oznaczająca ilość atomów węgla w cząsteczce oraz odpowiednia końcówka: w kwasach nasyconych: -owy (oic), w nienasyconych: -enowy (enoic) z uwzględnieniem liczby wiązań podwójnych, np. -dienowy – przy dwóch podwójnych wiązaniach, -trienowy – przy trzech, -tetraenowy – przy czterech itd., przed podaniem końcówki -enowy uwzględniającej liczbę wiązań podwójnych należy podać...
Nomenklatura
Nazwy systematyczne ketonów tworzy się poprzez dodanie końcówki -on do nazwy odpowiedniego węglowodoru. W razie potrzeby poprzedza się tę końcówkę numerem atomu węgla wchodzącego w skład grupy karbonylonowej. Atomy węgla w łańcuchu węglowym numeruje się w takiej kolejności, aby lokant grupy karbonylowej był jak najniższy. Nazwy ketonów o podstawnikach łańcuchowych tworzy się, podając lokant podstawionego atomu węgla, nazwę podstawnika, nazwę odpowiedniego węglowodoru łańcuchowego, lokant...
Nomenklatura
Nazwy aldehydów tworzy się, podając nazwę węglowodoru (z określoną liczbą atomów węgla) oraz końcówkę - al . Dla aldehydów o rozgałęzionym łańcuchu nazwy tworzy się, podając lokant podstawionego atomu węgla, nazwę podstawnika, nazwę węglowodoru oraz końcówkę - al . Numerację łańcucha należy rozpocząć od atomu węgla wchodzącego w skład grupy aldehydowej, czyli jej pozycja określa początek łańcucha węglowego, np.:
Nomenklatura
Nazwy eterów tworzy się poprzez podanie wyrazu „eter” oraz nazw podstawników połączonych z atomem tlenu (w kolejności alfabetycznej). Nazwy eterów można też tworzyć z użyciem przedrostka oksy-. Należy wybrać najdłuższy łańcuch związany z atomem tlenu (łańcuch główny) i podać jego nazwę w formie mianownika, a drugi łańcuch węglowy połączony z atomem tlenu potraktować jako podstawnik. Nazwę tego podstawnika tworzy się z nazwy węglowodoru (o tej samej liczbie atomów węgla w cząsteczce),...
Nomenklatura
Nazwy systematyczne ałunów tworzy się, podając nazwę reszty kwasowej, czyli siarczan(VI), a następnie – w kolejności alfabetycznej – nazwy jonów metali wchodzących w skład cząsteczki soli; w dalszej kolejności podajemy wyraz „woda” poprzedzony myślnikiem, a na końcu – zawartość wody hydratacyjnej w cząsteczce ałunu. Nazwy ałunów to zwykle nazwy zwyczajowe, złożone ze słowa „ałun” oraz nazw metali, wchodzących w skład soli, połączonych łącznikiem. Jako pierwszą podaje się nazwę metalu...
Nomenklatura
Nazwy kwasów tworzy się, podając wyraz kwas oraz nazwę węglowodoru (uwzględniając zasady obowiązujące np. dla nienasyconych związków) o odpowiedniej sumarycznej liczbie atomów węgla w cząsteczce z końcówką -owy. W przypadku kwasów zawierających w cząsteczce dwie grupy funkcyjne, przed końcówką -owy pojawia się odpowiednia krotność w postaci -di oraz lokant grupy karboksylowej. Jeśli w cząsteczce kwasu obecne są podstawniki, to wymienia się je na początku nazwy w kolejności alfabetycznej...
Nomenklatura
Zgodnie z zasadami nomenklatury nazwy systematyczne aminokwasów tworzy się od nazw odpowiednich kwasów karboksylowych z przedrostkiem amino- i wskazaniem lokantu atomu węgla, przy którym znajduje się grupa aminowa, licząc od atomu węgla grupy karboksylowej. Nazwy pozostałych grup wymienia się w kolejności alfabetycznej.
Nomenklatura
Nazwy systematyczne tlenków tworzy się zazwyczaj w oparciu o stopień utlenienia pierwiastka. Obok wyrazu tlenek pojawia się nazwa metalu bądź niemetalu w dopełniaczu. Stopień utlenienia zapisujemy w nawiasie na końcu nazwy (cyfra rzymska). Stopień utlenienia opuszczamy, jeżeli pierwiastek występuje tylko na jednym, określonym stopniu utlenienia.
Nomenklatura
Zgodnie z ogólnie przyjętą umową wzory strukturalne peptydów przedstawia się, umieszczając wzór aminokwasu z wolną grupą aminową po lewej stronie (grupa N-terminalna), a aminokwasu z wolną grupą karboksylową na końcu szeregu, po prawej stronie (grupa C-terminalna). W nazewnictwie peptydów temu aminokwasowi, który angażuje swoją grupę karboksylową w tworzenie wiązania peptydowego, dodaje się do rdzenia nazwy końcówkę -ylo lub -ilo, nazwa aminokwasu z wolną grupą karboksylową pozostaje...
Nomenklatura
Zgodnie z zasadami nazewnictwa systematycznego nazwy hydroksykwasów tworzymy, dodając przedrostek hydroksy - do nazwy systematycznej kwasu karboksylowego. Zgodnie z zasadami nomenklatury nazwy polihydroksykwasów tworzy się podając za określeniem „kwas” lokalizację atomów węgla związanych z grupami hydroksylowymi, krotność grup hydroksylowych, wyraz „hydroksy” oraz węglowodorową nazwę kwasu. W przypadku polihydroksykwasów bardzo często zamiast nazw systematycznych stosuje się nazwy zwyczajowe.
Nomenklatura
Nazwy systematyczne węglowodorów aromatycznych tworzy się poprzez dodanie nazwy podstawnika z łącznikiem -o- do nazwy węglowodoru aromatycznego, np.: Jeśli w pierścieniu aromatycznym występuje więcej niż jeden podstawnik, konieczne staje się wprowadzenie numeracji atomów węgla w pierścieniu. Numerację atomów węgla prowadzi się w taki sposób, aby atomy węgla połączone z podstawnikami miały jak najniższe lokanty (przy 2 różnych podstawnikach ich kolejność alfabetyczna narzuca numerację...
Nomenklatura
Tworząc nazwy systematyczne wodorotlenków, należy podać słowo „wodorotlenek” oraz nazwę metalu wchodzącego w skład wodorotlenku w formie dopełniacza. Kiedy metal może występować na więcej niż jednym stopniu utlenienia, należy za nazwą metalu, w nawiasie podać stopień utlenienia metalu w tym wodorotlenku. wzór nazwa NaOH wodorotlenek sodu Mg(OH) 2 wodorotlenek magnezu Al(OH) 3 wodorotlenek glinu Fe(OH) 3 wodorotlenek...
Nomenklatura
Nazwy estrów pochodzą od nazw kwasów i alkoholi tworzących dany ester. Są więc dwuczłonowe, podobnie jak nazwy soli. Pierwszą część nazwy estru tworzymy od nazw zwyczajowych lub systematycznych kwasów, dodając do rdzenia tej nazwy końcówkę -an lub -ian . Drugą część nazwy estru stanowi nazwa rodnika węglowodorowego, pochodzącego z cząsteczki alkoholu.
Nomenklatura
Nazwy wybranych alkinów zestawiono w tabeli. wzór sumaryczny nazwa wzór sumaryczny nazwa C 2 H 2 etyn C 8 H 14 oktyn C 3 H 4 propyn C 9 H 16 nonyn C 4 H 6 butyn C 10 H 18 decyn C 5 H 8 pentyn C 11 H 20 undecyn C 6 H 10 heksyn C 12 H 22 dodecyn C 7 H 12 heptyn C 15 H 28 pentadecyn Nazwy systematyczne alkinów tworzy się, zamieniając w...
Nomenklatura
Nazwy systematyczne wybranych n-alkanów (o nierozgałęzionych łańcuchach) zestawiono w poniższej tabeli. wzór sumaryczny nazwa wzór sumaryczny nazwa CH 4 metan C 8 H 18 oktan C 2 H 6 etan C 9 H 20 nonan C 3 H 8 propan C 10 H 22 dekan C 4 H 10 butan C 11 H 24 undekan C 5 H 12 pentan C 12 H 26 dodekan C 6 H 14 heksan C 15 H 32 pentadekan C...
Nomenklatura
Tworząc nazwy alkoholi, należy pamiętać o następujących regułach: numerację atomów węgla w łańcuchu węglowym należy prowadzić tak, aby grupa–OH znalazła się w głównym łańcuchu przy atomie o najmniejszym wskaźniku liczbowym, czyli pozycja grupy funkcyjnej wyznacza początek łańcucha, nazywając alkohole podaje się: nazwę węglowodoru stanowiącego łańcuch główny, poprzedzoną nazwami podstawników (wymienionych w kolejności alfabetycznej) wraz z lokantami, łącznik -,...
Nomenklatura
Przykładowe nazwy systematyczne alkenów zestawiono w poniższej tabeli. wzór sumaryczny nazwa wzór sumaryczny nazwa C 2 H 4 eten C 9 H 18 nonen C 3 H 6 propen C 10 H 20 decen C 4 H 8 buten C 11 H 22 undecen C 5 H 10 penten C 12 H 24 dodecen C 6 H 12 heksen C 15 H 30 pentadecen C 7 H 14 hepten C 20 H 40 ejkozen C 8 H 16 okten C 30...
Nukleotyd
Nukleotyd to produkt estryfikacji nukleozydu kwasem fosforowym(V). W D-rybozie estryfikacji mogą ulegać wolne grupy –OH przy C-2, C-3 i/lub C-5, a w D-2-deoksyrybozie przy C-3 i/lub C-5. Nazwy nukleotydów tworzy się od nazw odpowiednich nukleozydów, pamiętając, że są to estry kwasu fosforowego(V), np. adenozyno-5-monofosforan(V), urydyno-5-monofosforan(V). Do nukleotydu mogą przyłączać się następne cząsteczki kwasu fosforowego(V). Wiązania te są wiązaniami typu...
Nukleozyd
Nukleozyd to produkt połączenia cukru i zasady azotowej. W zależności od rodzaju aldopentozy (ryboza lub deoksyryboza) wyróżniamy odpowiednio rybonukleozydy lub deoksyrybonukleozydy. Aldopentoza łączy się z zasadą wiązaniem β-N-glikozydowym. Wiązanie to występuje między atomem węgla C-1 cukru a atomem azotu N-1 zasady pirymidynowej lub N-9 zasady purynowej. Wiązanie β-N-glikozydowe jest trwałe w środowisku zasadowym. Nazwy nukleozydów purynowych tworzy się, zastępując...
Nuklidy
To jądra poszczególnych izotopów (mają taką samą liczbę atomową Z i masową A). Atomy o jednakowej liczbie atomowej Z, a różnej liczbie masowej A, to izotopy tego samego pierwiastka. Izotopy tego samego pierwiastka mają zbliżone właściwości chemiczne, a różne właściwości fizyczne.