W latach 30. XI wieku państwo polskie przeżyło gwałtowny i głęboki kryzys, którego przyczynami były głównie niezadowolenie różnych grup społeczeństwa spowodowane wzrostem ciężarów feudalnych oraz zagrożenie zewnętrzne ze strony sąsiadów Polski.
W 1031 roku nastąpił jednoczesny najazd na ziemie polskie ze strony Niemiec i Rusi. Mieszko II został pozbawiony tronu i musiał uchodzić z kraju. Od państwa polskiego odpadły: Milsko i Łużyce (Niemcy), Morawy (Czechy), Grody Czerwieńskie (Ruś) i Słowacja (Węgry). W 1032 roku Mieszko II odzyskał władzę w kraju, ale musiał zgodzić się na uznanie zwierzchności cesarza niemieckiego, rezygnację z korony i podział kraju na trzy dzielnice, w których rządy mieli sprawować: Mieszko II, jego brat Otto i bratanek Bolesława Chrobrego – Dytryk. Władzę po śmierci Mieszka II objął jego syn Kazimierz, który został jednak szybko usunięty z tronu na skutek buntu możnych. W 1037 roku doszło na ziemiach polskich do wybuchu powstania antyfeudalnego oraz antychrześcijańskiego. Jego skutkiem było zniszczenie organizacji kościelnej, ogromne zniszczenia materialne oraz osłabienie militarne kraju, co pozwoliło w 1039 roku władcy Czech Brzetysławowi najechać i spustoszyć Wielkopolskę oraz zająć Śląsk.
Modlitwy księżnej Gertrudy z Kodeksu Gertrudy, XI wiek
Mieszko II przyjmuje hołd Pomorzan, Franciszek Smuglewicz