zamienił stryjek siekierkę na kijek
zamienił stryjek siekierkę na kijek
zamienił stryjek siekierkę na kijek
‘o niekorzystnej zamianie, o zamianie na gorsze’; fraza, przysł.; To rodzi obawę, że zamieniając Moskwę na Brukselę – „zamienił stryjek siekierkę na kijek”. – W. Łysiak.
Zamknąć
zamknąć jakiś rozdział życia
zamknąć jakiś rozdział życia
zamknąć jakiś rozdział życia
‘zakończyć jakiś etap w życiu’; zwrot; Przeżyłam z Tobą wiele cudownych lat. Znalazłam mnóstwo porad, odprężałam się, czytając opowiadania, dowiedziałam się wiele o moich rówieśnikach, o ich problemach. Po prostu ciężko zakończyć ten rozdział życia! – „Victor G”.
zamknąć komuś usta/gębę
zamknąć komuś usta/gębę
‘zmusić kogoś do milczenia, niesprzeciwiania się; zapłacić komuś, aby milczał, nie buntował się’; zwrot, bibl. (Ps 106, 42: „Pobożni widzą to i radują się, a wszelka niegodziwość musi zamknąć swe usta.”).
zamknąć się na cztery spusty
‘zamknąć dokładnie, szczelnie’; zwrot, techn.; spust ‘zamek, zasuwa, rygiel’; EP; Obeszliśmy dom dookoła – wszystko było pozamykane na cztery spusty. – Internet.
zamknięty na siedem pieczęci
zamknięty na siedem pieczęci
‘coś, co jest tajemnicze, zagadkowe, niejasne’; wyr. rzecz., bibl. (Ap 5,1: „I ujrzałem na prawej dłoni Zasiadającego na tronie księgę zapisaną wewnątrz i na odwrocie opieczętowaną siedmiu pieczęciami.”); Wydobył z kieszeni notes, zamknięty siedmioma pieczęciami tajemnicy, i począł go przeglądać z niebywałym pośpiechem. – K. Makuszyński, Szatan.
zamykać/zamknąć/zatrzasnąć komuś drzwi przed nosem
‘nie wpuścić kogoś do środka, nie zgadzać się na czyjeś wejście’; zwrot; Spojrzała na niego z niechęcią i niewiele myśląc zamknęła mu drzwi przed nosem. – „Cogito”.
zamykać/zamknąć/zatrzasnąć komuś drzwi przed nosem
zapalić fajkę pokoju
zapalić fajkę pokoju
‘dążyć do pojednania, zgody, do zawarcia ugody, pokoju’; zwrot, kult. duch. W tradycji indiańskiej wspólne wypalenie fajki oznaczało rozejm, pokój, zgodę; Czasem pod domem rozlegał się wrzask, kiedy – mimo mocowania się z kundlem – kundel okazywał się mocniejszy, wyrywał pajdę. Połknąwszy ją, zapalał fajkę pokoju, zlizując resztę masła z gębusi. – M. Wańkowicz, Ziele.
Zapał
Zaparte
‘konsekwentnie i zdecydowanie trwać przy swoim, bardzo się upierać’; zwrot; (…) podkreślał jego niebywałą skłonność do kłamstwa, to, że potrafił łgać w żywe oczy, dosłownie iść w zaparte. – W. Łysiak; Nie mam chwili słabości. Bo ja poszedłem w zaparte. – „Nowy Dzień”.
Zapaść się
chcieć się stać niewidzialnym, nieobecnym,zniknąć skądś w danej chwili’; zwrot; Czy masz czasem ochotę zapaść się pod ziemię z powodu szkoły? – „Victor J”; Wszyscy patrzyli na mnie jak na wariatkę. (…) Myślałam,że zapadnę się pod ziemię! – „13”; Dopiero, gdy skończyłam, koleżanka powiedziała mi, że mam rozpięty rozporek. Chciałam zapaść się pod ziemię. – „13”.
zapaść się pod ziemię/pod podłogę
zapaść się pod ziemię/podłogę
zapaść się pod ziemię/podłogę
chcieć się stać niewidzialnym, nieobecnym,zniknąć skądś w danej chwili’; zwrot; Czy masz czasem ochotę zapaść się pod ziemię z powodu szkoły? – „Victor J”; Wszyscy patrzyli na mnie jak na wariatkę. (…) Myślałam,że zapadnę się pod ziemię! – „13”; Dopiero, gdy skończyłam, koleżanka powiedziała mi, że mam rozpięty rozporek. Chciałam zapaść się pod ziemię. – „13”.
Zapatrzyć się
‘nie móc oderwać od kogoś oczu; naśladować kogoś; wielbić kogoś’; zwrot; Jasiek kocha Nelly, a ona jest w niego zapatrzona
zapatrzyć się w kogoś/być w kogoś zapatrzonym
‘nie móc oderwać od kogoś oczu; naśladować kogoś; wielbić kogoś’; zwrot; Jasiek kocha Nelly, a ona jest w niego zapatrzona
zapędzić kogoś w kozi róg
zapędzić kogoś w kozi róg
‘wykazać swoją bezwzględną przewagę nad kimś, postawić go w trudnej sytuacji’; zwrot; Lekarz ostrzegał was, żebyście nie dali się zapędzić w kozi róg. – TVN; Dlaczego daliście się PiS-owi zapędzić w kozi róg?
zapędzić kogoś w ślepy zaułek
zapędzić/zagnać kogoś w ślepy zaułek
‘doprowadzić kogoś do sytuacji bez wyjścia, bez perspektyw’; zwrot;
zapiąć coś na ostatni guzik
zapiąć coś na ostatni guzik
‘przygotować coś niezwykle starannie, precyzyjnie wykończyć’; zwrot, moda; Chcę pracować dzień i noc, aby w piątek wszystko było zapięte na ostatni guzik. – TVP 3.
zapisać coś na plus/minus
‘zapamiętać coś na czyjąś korzyść/niekorzyść; uznać coś za czyjąś zaletę/wadę’; zwrot, ekon.; J ej oddanie zwierzętom trzeba zapisać na plus. – Internet.
zapisać coś na plus/minus
zapłacić słony rachunek
‘zapłacić za coś dużo, uregulować dużą należność’; zwrot.
zapłacić za coś wysoką cenę
‘zapłacić za coś bardzo dużo, bardzo wysoką cenę’; ‘ponieść wysoką karę’; zwrot, który może być użyty w znaczeniu dosłownym ‘zapłacić wysoką cenę za jakiś towar’ i przenośnym ‘ponieść wysoką karę za coś, za jakiś postępek, za jakieś działanie, przedsięwzięcie’; ekon.; Zarówno Wy, jak i ja zapłaciliśmy za to wysoką cenę wielu lat więzienia, strachu i niepokoju najbliższych. – „Fakt”.
Zapłata
‘hojne, szczodre wynagrodzenie za coś’; wyr. rzecz.; (…) raz za razem wyłudza od swych wrogów sowitą zapłatę w postaci żywności i paliw. – „Ozon”.
zapomniał/nie pamięta wół, jak cielęciem był
zapomniał/nie pamięta wół, jak cielęciem był
‘człowiek starszy nie pamięta, jak postępował, będąc młodym’; fraza; Zapomniał wół, jak cielęciem był (tyt.)
Zapomnieć
zapomnieć o całym/bożym świecie
zapomnieć o całym/bożym świecie
‘być kimś, czymś tak pochłoniętym, zafascynowanym, że zapomnieć o wszystkim; koncentrować się tylko na kimś, na czymś’; zwrot; Tak byłyśmy pochłonięte rozmową, że zapomniałyśmy o całym świecie.
Zapuścić
zapuścić korzenie
zapuścić/zapuszczać korzenie
‘zadomowić się, zamieszkać na stałe’; o uczuciu – ‘utrwalić się’; ‘umocnić się’; zwrot, przyr.; Nienawiść zapuściła korzenie w jego sercu – Jęz.; A Rasiak już zapuszcza korzenie (tyt.).
zapuścić/zapuszczać kurtynę milczenia
‘nie mówić o czymś, pomijać coś milczeniem, puścić, puszczać coś w niepamięć; okryć, okrywać coś tajemnicą’; zwrot, teatr.; (…) pojawiło się egzekwowane jako nakaz moralny żądanie, by na stalinowską przeszłość bohaterów zapuścić kurtynę milczenia. – W. Łysiak
zapuścić/zarzucić na coś zasłonę (milczenia)
‘zostawić coś bez wyjaśnienia,przejść nad czymś do porządku dziennego’; zwrot, teatr.; Na całą historię zapuszczono zasłonę i sprawa zakończyła się. – Internet.
Zapytanie
zarabiać/dorabiać sobie na boku
‘zarabiać dodatkowo, poza głównym miejscem pracy, często nielegalnie’; zwrot; Funkcjonariusze przestaną też uciekać na zwolnienia,żeby dorabiać na boku. – „Nowy Dzień”.