Słownik Frazeologiczny

włos komuś z głowy nie spadnie

włos komuś z głowy nie spadnie

‘ktoś jest całkowicie bezpieczny, nic mu się niestanie’; zwrot, bibl. (W przekł. J. Wujka Mt 10, 30: „Boć żadnemu z was włos z głowy nie spadnie.”); Nie bój się, włos ci z głowy nie spadnie. – EP; NIK kontroluje, prasa ujawnia afery, nadużycia, skandale i nikomu włos z głowy nie spada. – „Angora”.

Włosek

włosy stają komuś dęba

włosy stają komuś dęba

‘ktoś jest przerażony, czegoś się bardzo boi, obawia’; zwrot; (…) jak pomyślę, czego to mogą nauczyć studentów panowie Janik i Oleksy, to włosy dęba mi stają.

włosy zjeżyły się/stanęły komuś na głowie

‘coś kogoś zaskoczyło, poruszyło, wywołało zaniepokojenie; kogoś ogarnia wielki strach, przerażenie, gniew lub zdumienie’; zwrot, bibl. (Hi 4, 14-15: „Strach mnie ogarnął i drżenie, że wszystkie się kości zatrzęsły, tchnienie mi twarz owionęło, włosy się na mnie zjeżyły.”); I gdy tak rozmyślałem, nagle kątem oka zauważyłem jakiś ruch w zaroślach. Mógł być to pies lub jeż – byłem przecież w parku, zwierząt tu nie brakuje. A jednak włosy zjeżyły mi się na głowie, a serce stanęło w gardle. –...

włosy zjeżyły się/stanęły komuś na głowie

włożyć/wkładać w coś serce

‘przyłożyć się do czegoś, dokładać wszelkich starań’; zwrot; Przygotowali go w pocie czoła, a w pracę włożyli całe serce i wprost tytaniczny wysiłek.

Wniosek

Wobec

Woda

woda na czyjś młyn

woda na czyjś młyn

‘okoliczność sprzyjająca; coś, co sprzyja czyimś planom, coś komuś odpowiada, jest mu na rękę’; wyr. rzecz. rzem., derywacja od przysł. „Każdy na swój młyn wodę obraca”; Sprawa tajemniczych oświadczeń premiera to woda na młyn opozycji.

woda sodowa uderzyła komuś do głowy

woda sodowa uderzyła komuś do głowy

woda sodowa uderzyła komuś do głowy

‘ktoś staje się zarozumiały, nieprzystępny z powodu osiągniętych sukcesów, często też z błahych powodów’; zwrot; (…) to bezczelność samego laureata owych splendorów, któremu tak uderzyła woda sodowa do głowy, iż publicznie równał się z Witkacym, Gombrowiczem i Mrożkiem. – W. Łysiak

Wodze

Wodzić

wodzić kogoś za nos

wodzić kogoś za nos

‘kierować, rządzić kimś; narzucać komuś swoją wolę, podporządkowywać kogoś sobie’; zwrot. Nawiązanie do wodzenia niedźwiedzia na rzemieniu za nos po jarmarkach i odpustach dla rozrywki; W Irlandii od połowy lat 80.do śmierci w roku 1994 wodził za nos wszystkich (…). – „Wprost”.

wodzić po czymś/za kimś/za czymś oczami/oczyma/wzrokiem

wodzić po czymś/za kimś/za czymś oczami/oczyma/wzrokiem

‘patrzeć na kogoś, na coś ciągle, bez przerwy’; zwrot; Lech stał na skraju puszczy, wodził wzrokiem po rozciągającej się przed nim równinie i zamyślił się głęboko .

wodzić rej

wodzić rej

przewodzić, dyrygować, rządzić innymi; zajmować w czymś pierwsze miejsce’; zwrot; rej – z niem. (dziś tylko w zwrocie: w odzić rej i w wyr. wodzirej ); W tej zabawie rej wodziły przez kilka dekad komunistyczne Niemcy (…). – W. Łysiak

Wojna

wojna na górze

‘walka (zazwyczaj słowna, na argumenty) na najwyższym szczeblu władzy, bez udziału przeciętnego obywatela’; wyr. rzecz., hist. współcz. Wyrażenie wprowadzone do polityki przez Lecha Wałęsę.; Fatalnie się stało, że wojna na górze doprowadziła do rozbicia obozu „pomarańczowych” już teraz (…).

wojna nerwów

wojna nerwów

‘bardzo stresująca sytuacja, w której ludzie toczą jakieś spory, rywalizują ze sobą, prowadzą wobec siebie jakąś grę, są narażeni na wzajemne ataki’; wyr. rzecz., milit.; Miałam dosyć tej ciągłej wojny nerwów, musiałam od tego odpocząć . – Internet; Między Ministrem Sprawiedliwości i Pałacem Prezydenckim rozpoczęła się wojna nerwów i gra na czas .

Wojtek

Wola

wolna chata

‘mieszkanie, w którym chwilowo nie ma domowników (przeważnie rodziców) i można z niego korzystać, najczęściej urządzając imprezy’; wyr. rzecz.,młodz.; Na początku było jak zawsze: imprezy, kluby, akademiki, wolne chaty (…). –„Angora”; Koleżanki z zazdrością mówiły, że mam ekstra, bo starych nie ma, chata wolna. – „Angora”.

wolna konkurencja

‘gospodarka oparta na wolnym rynku, bez ingerencji administracji’; wyr. rzecz., ekon.; (…) w 2009 roku zapanuje wolna konkurencja.

wolna konkurencja

wolna miłość

‘niezalegalizowany związek kobiety i mężczyzny, życie bez ślubu’; wyr.rzecz.; (…) „wolna miłość” (…) zrównała już wszystkie warstwy społeczne. – W. Łysiak

wolna trybuna

‘publiczne miejsce swobodnych, niczym nieskrępowanych wypowiedzi; salon niezależnych’; wyr. rzecz., polit.; Tu wypowiadają się szczerze. Mur ten to jakaś „wolna trybuna”, jakiś „salon niezależnych” .

wolna trybuna

Wolny

wolny rynek

‘handel, w którym ceny nie są kontrolowane ani sztucznie ustalane’; wyr. rzecz., ekon.; Końcówka PRL-u to była szarość czysta i beznadziejna, więc wyjście z tego PRL-owskiego szlifu, który uczył do dupizmu i tumiwisizmu, w świat wolnego rynku miało dodatkowy posmak – totalnego lęku o przyszłość. – Rok 1989, czas, kiedy stawiano okrągłe stoły, burzono mury, tkano aksamitne rewolucje. – „Cogito”.

wolny związek

‘niezalegalizowany związek dwojga ludzi, konkubinat, życie bez ślubu’; wyr. rzecz.; Dziś wychwala on wolne związki. – „Fakt”.

wolny związek

Wołać

wołać/krzyczeć wielkim głosem

‘nawoływać do czegoś usilnie, głośno; domagać się czegoś, protestować przeciw czemuś’; zwrot, bibl. (Rdz 27, 34: „A usłyszawszy Ezaw słowa ojca swego, zawołał wielkim głosem”; przekł. J. Wujka.).

Wołowy

Worek

Wół

Wóz

wóz albo przewóz

‘tak albo tak, to albo to, wybór jednej z dwóch możliwości’; fraza, zawod., stp. przewóz ‘nazwa służebności związanej z transportem’; też ‘miejsce na rzece z promem’; ‘chodziło więc o wybór transportu’ – wozem albo promem; No właśnie, trzeba wreszcie zadecydować – wóz albo przewóz . – TVN.

Wózek

wpadać w panikę

‘nagle przerazić się, przestraszyć się, wpaść w popłoch (często bez powodu)’; zwrot, mitol. (por. bać się panicznie, paniczny strach); Tylko nie wpadaj w panikę i nie podejrzewaj każdego kolesia. – „Ozon”.

wpadać/popadać w euforię

‘bardzo się z czegoś cieszyć, przeżywać bardzo silnie emocje’; zwrot; Nie popadam w euforię, bo można grać jeszcze lepiej (…). – SE; Amerykanki przeciwnie – nawet gdy popełniły fatalny błąd, wpadały w euforię, jakby to one zdobyły punkt. – „Nowy Dzień”.