pies z kulawą nogą
pies z kulawą nogą
pies z kulawą nogą
‘nikt’; wyr. rzecz., przyr. (zwykle w połączeniu z zaprzeczonymi czas., np.: nie przyjść, nie zobaczyć, nie zadbać o coś, nie zainteresować się czymś, nie słyszeć o kimś, o czymś itp.); Kiedy przyjechałam dziś do domu, nie powitał mnie nawet pies z kulawą nogą. – K. Grochola.
Pieśń
Pietruszka
Piękny
pięta Achillesa
pięta Achillesa/achillesowa
‘czyjaś słaba strona, słaby punkt’; wyr. rzecz., mitol. ( Achilles – bohater „Iliady” Homera, syn Peleusa i Tetydy. Matka zanurzyła go jako dziecko w wodach Styksu, dzięki czemu ciało jego oprócz pięty, za którą go trzymała, stało się odporne na ciosy); Tych z dziurami na podeszwach jest więcej, życia achillesowa pięta . – „Blok” zespół O.S.T.R.; Jego piętą Achillesa jest matematyka, której nie znosi! – „Victor J”.
Piętka
‘tracić sprawność umysłową, postępować w sposób przeczący rozsądkowi, mylnie rozumować’; zwrot; w jęz. łowieckim gonić w piętkę to gonić zwierza w kierunku przeciwnym niż prowadzą tropy; (…) waćpan już zupełnie w piętkę gonisz! – H. Sienkiewicz, Trylogia.
piętno hańby
piętno hańby
‘zła opinia, którą ktoś jest obciążony’; wyr. rzecz., kary; (…) ciężar moralny i piętno hańby pozostały. – „Angora”.
Pigułka
‘nieprzyjemność, przykrość, rzecz przykra’; wyr. rzecz., medyc.; Dodał jeszcze z kamienną twarzą, że „przecież mamy czas”, co dla Jechanurowa musiało być gorzką pigułką do przełknięcia.
Pijany
pijany jak bela
pijany jak bela
‘pijany do nieprzytomności, bardzo nietrzeźwy, zataczający się’; wyr. określ. Bela ‘ociosany pień drzewa; zwój materiału’. Porównanie do toczącej się beli sukna przetaczanej z miejsca na miejsce; (…) a dzisiejszy prezydent Polski – pijany jak bela nad grobami polskich męczenników (…). – W. Łysiak
pilnować kogoś jak cerber
‘strzec, pilnować kogoś bardzo uważnie, pilnie, czujnie’; zwrot, mitol. ( Cerber – mityczny, wielogłowy pies strzegący wejścia do Hadesu, niewpuszczający żywych i nie wypuszczający umarłych); Byłam tym wszystkim bardzo zmęczona, pilnował mnie jak cerber, nie pozwolił się z nikim spotykać. – „Cogito”.
pilnować/strzec kogoś jak źrenicy oka/jak oka w głowie
Piłat
Piłeczka
‘przekazać, przekazywać jakąś sprawę, problem z powrotem do nadawcy’; zwrot, sport.; Ten zaś zwalił winę na wykonawcę, który odbił piłeczkę z powrotem do architekta (…). – „Ozon”; Kto ma to robić, szkoła, rodzina – wszyscy odbijamy piłeczkę. – TVP 2.
Piołun
‘bardzo gorzki; także o słowach: cyniczny, urągliwy, szyderczy’; wyr. określ., przyr. piołun to posp. w Polsce nazwa chwastu, z którego wyrabia się gorzką nalewkę – piołunówkę; stosowany był też kiedyś jako przyprawa oraz w medycynie; w większych ilościach trujący;
Pionek
‘być narzędziem w czyichś rękach, wykonywać podrzędne czynności i czyjeś polecenia’; zwrot pochodzący z gry w warcaby i szachy z pionkami i figurami; Mimo to Kaczyński nie wszedł do rządu (…). Bał się, że będzie tylko pionkiem.
piorunujący efekt
‘bardzo silne wrażenie, nieoczekiwany skutek’; wyr. rzecz.; Ta mieszanka dała na wsi piorunujący efekt. – TVP 2.
Piórko
‘bardzo lekki’; wyr. określ.; Lekka jak piórko, zwinna jak sarna . – „Angora”; Maszyna, która waży prawie 200 kg, w rękach 22-letniego chłopaka wydaje się lekka jak piórko. – „Nowy Dzień”.
Pióro
‘mieć dar pisania, łatwo i sprawnie pisać teksty, przelewać myśli na papier’; zwrot, kult.; Można się tu wykazać lekkim piórem. – „Cogito”.
Pirat
‘jeździć szybko i niebezpiecznie’; zwrot; Jak pirat jeździł też minister rolnictwa Jaroslav Palas. – „Wprost”.
pirat drogowy
‘ktoś, kto jeździ samochodem szybko, niebezpiecznie, nie przestrzegając przepisów drogowych’; wyr. rzecz.; I nie wiadomo, czy śmiać się, czy płakać, gdy znajdują się teraz świadkowie twierdzący, że pływaczka nie zachowała się jak pirat drogowy. – „Wprost”.
Pisany
Pismo
Piszczeć
Piwo
‘drobnostka, szczegół, coś nieistotnego, niegodnego uwagi; coś łatwego’; wyr. rzecz.; Ale było to „małe piwo” przy burzy, która się rozpętała A.D. 1994(…). – W. Łysiak
piwo/wódka/alkohol leje się gdzieś strumieniami
‘alkohol pity jest gdzieś w wielkich ilościach, gdzieś jest dużo alkoholu’; zwrot, zabawa; W pubach nadal piwo leje się strumieniami.
Piwonia
Plac
Plaga
‘coś bardzo dokuczliwego, uciążliwego, trudnego do zniesienia’;wyr. rzecz., bibl. (Wj: Faraon nie chciał wypuścić Izraelitów z Egiptu, potrzebnych mu jako siła robocza. Wobec tego Bóg za pośrednictwem Mojżesza spuścił na Egipt kolejno 10 plag: woda z Nilu zamieniona w krew, żaby, komary, muchy, zaraza na bydło, wrzody, grad, szarańcza, ciemności i śmierć pierworodnych. Po ostatniej Izraelici otrzymali zezwolenie na wyjście z Egiptu.); W tej chwili jawi się on jak plagie gipskie, ale...
plagi egipskie
‘coś bardzo dokuczliwego, uciążliwego, trudnego do zniesienia’;wyr. rzecz., bibl. (Wj: Faraon nie chciał wypuścić Izraelitów z Egiptu, potrzebnych mu jako siła robocza. Wobec tego Bóg za pośrednictwem Mojżesza spuścił na Egipt kolejno 10 plag: woda z Nilu zamieniona w krew, żaby, komary, muchy, zaraza na bydło, wrzody, grad, szarańcza, ciemności i śmierć pierworodnych. Po ostatniej Izraelici otrzymali zezwolenie na wyjście z Egiptu.); W tej chwili jawi się on jak plagie gipskie, ale...
Plama
‘coś nieznanego, świadomie nieopisanego; fakty z przeszłości, fragmenty historii jakiegoś narodu skrzętnie przemilczane, tuszowane ze względów polit.; miejsca, zjawiska, wydarzenia niezbadane’; wyr. rzecz. (najczęściej w l. mn.); (…) zostało jeszcze trochę miejsca/zostało kilka białych plam – T. Różewicz.
Plan
‘przeszkodzić komuś w czymś, uniemożliwić komuś realizację zamierzeń’; zwrot.
Planeta
‘kosmita, ufoludek; osoba nieodnajdująca się w ziemskich realiach’; wyr. rzecz.; Tak pojmowana religijność byłaby religijnością trochę magiczną, traktującą duchownych jak istoty z innej planety.
platoniczna miłość
‘uczucie oparte na związku duchowym, pozbawione pierwiastków zmysłowych, sfery erotycznej’; wyr. rzecz., filozof. (poch. od imienia starożyt. grec.filozofa Platona i filozofii platońskiej M. Ficina z XV w.); P latoniczne miłości istnieją może w książkach i filmach, ale w życiu są skazane raczej na porażkę. – „Angora”.
pleść duby smalone
pleść duby smalone
pleść duby smalone
‘opowiadać brednie, bzdury’; zwrot, rzem., stp. – nawiązuje do czynności wyplatania sprzętów domowych z gałązek różnych drzew, ale niemożna tego było robić z twardych, nieelastycznych gałązek dębu (ros. dub); trzeba je było do tego celu opalać nad ogniem, tj. smalić. Jednak efekty tych działań były niewspółmierne do włożonego wysiłku; Ale że tego rodzaju duby smalone plecie z mównicy Sejmu osoba odpowiedzialna za przyszłość mojego kraju – tego w żadens posób pojąć nie mogę.
pleść głupstwa
‘wygadywać bzdury, mówić bez sensu’; zwrot; czasownik pleść miał dawniej dwa znaczenia: dosł. ‘wyplatać koszyki, płoty, też robić na drutach’, przen. ‘mówić byle co’; z takiego „plecenia” powstała ‘plotka’; Niektórzy spośród nich plotą głupstwa z powodu nieznajomości prawa inni z tego samego powodu robią głupstwa (…). – „Angora”.