dogadać się jak Polak z Polakiem
‘porozumieć się dla wspólnego dobra, w interesie wszystkich Polaków’; zwrot. hist. współcz. Są to słowa Lecha Wałęsy wypowiedziane 31 sierpnia 1980 r. tuż przed podpisaniem porozumienia strajkujących robotników Trójmiasta z delegacją rządową. Powtórzył te słowa w zmienionej postaci Mieczysław Jagielski reprezentujący władze komunistyczne: „Rozmawialiśmy tak, jak Polacy ze sobą powinni rozmawiać. Jak rozmawia Polak z Polakiem”. Podstawą tej wypowiedzi jest zwrot: pomówić/pogadać jak człowiek...
Dogodzić
‘nikt nie jest w stanie zaspokoić różnych, nie raz sprzecznych, oczekiwań, żądań ludzi’; przysł.; Inżynier dwoi się i troi, ale jeszcze się taki nie narodził, co by wszystkim dogodził. – S. Bąba.
Doić
‘wykorzystywać kogoś bez skrupułów, nie mieć dla kogoś litości’; zwrot, przyr.; Trzeba w końcu przypilnować nieuczciwych właścicieli stacji, żeby spuścili z tonu i nie wykorzystywali sytuacji, żeby doić biednych kierowców.
doić kogoś
‘wykorzystywać kogoś bez skrupułów, nie mieć dla kogoś litości’; zwrot, przyr.; Trzeba w końcu przypilnować nieuczciwych właścicieli stacji, żeby spuścili z tonu i nie wykorzystywali sytuacji, żeby doić biednych kierowców.
dojna krowa
‘stałe źródło bardzo dobrych i łatwych zysków, złoty interes’; wyr. rzecz., przyr.
Dojrzałość
dojść do głosu
‘uzyskać przewagę w jakiejś sprawie; mieć możliwość wypowiedzenia się w jakiejś sprawie’; zwrot; W tej sytuacji doszły do głosu różne niechęci, animozje, które nie ułatwiają porozumiewania się.
dojść/trafić po nitce do kłębka
dojść/trafić po nitce do kłębka
‘dotrzeć do ujawnienia czegoś, jakiejś tajemnicy, wyjaśniając kolejne zagadki, fakty’; wyr. określ. W mitol. kłębek nici wręczony przez Ariadnę Tezeuszowi, który go rozwijał, kiedy znalazł się w Labiryncie, dzięki czemu mógł wrócić do wyjścia; Ciekawe co było dalej, czy policja doszła po nitce do kłębka. – Radio Zet.
dokładny jak szwajcarski zegarek
dokładny jak szwajcarski zegarek
‘bardzo dokładny, precyzyjny’; wyr. określ.; Dokładny jak szwajcarski zegarek, solidny jak niemiecka autostrada, uśmiechnięty i opalony jak Włoch.
dolać/dolewać oliwy do ognia
‘podsycić, podsycać czyjś gniew, czyjeś oburzenie; jeszcze bardziej zaostrzyć jakąś sytuację, zwiększyć natężenie jakiegoś konfliktu’; zwrot; tłum. łac. sentencji oleum camino; Oliwy do ognia dolała prokurator Danuta Drösler (…).
dolewać oliwy do ognia
Dolina
‘ziemia, świat doczesny jako miejsce ludzkiej niedoli’; wyr.rzecz., bibl. Zapewne nawiązanie do doliny Józefata, wg ST (Jl 3, 2-16) miejsce sądu ostatecznego. Wyrażenie używane też w wariancie padół łez, ziemski padół (Ps 83, 7); Każdy musi przejść przez tę dolinę płaczu, aby osiągnąć zbawienie. – TV Trwam.
dolina łez/płaczu
dolina łez/płaczu
dolina łez/płaczu
‘ziemia, świat doczesny jako miejsce ludzkiej niedoli’; wyr.rzecz., bibl. Zapewne nawiązanie do doliny Józefata, wg ST (Jl 3, 2-16) miejsce sądu ostatecznego. Wyrażenie używane też w wariancie padół łez, ziemski padół (Ps 83, 7); Każdy musi przejść przez tę dolinę płaczu, aby osiągnąć zbawienie. – TV Trwam.
Dołek
‘być w sytuacji trudnej, kryzysowej’; być w stanie depresyjnym, żyć w smutku, przygnębieniu’; zwrot; LPR jest w dołku – po dziennikarzach przyznali to niektórzy z jej liderów.
dom boży
dom na skale
dom na skale
‘dom oparty na mocnych fundamentach, życie ludzkie oparte na zasadach etycznych’; wyr. rzecz., bibl. (Mt 7, 24: „Każdego więc, kto tych słów moich słucha i wypełnia je, można porównać z człowiekiem roztropnym, który dom swój zbudował na skale.”); Dom na skale (tyt.) – „Prodoks”.
dom publiczny
‘dom, w którym uprawia się nierząd’; wyr. rzecz.; Za czasów PRL-unie mówiło się o domach publicznych, udawano, że problem nie istnieje. – Internet.
dom wariatów
dom wariatów
‘szpital dla osób psychicznie chorych’; ‘o chaosie, zamieszaniu’; wyr. rzecz.; Nieraz wydaje mi się, że jestem w domu wariatów. Tak niemożna dłużej żyć. – Internet.
dom zbudowany na piasku
dom zbudowany na piasku
‘coś nietrwałego, ulotnego, co nie ma trwałych podstaw’; wyr. rzecz., bibl. (Mt 7, 26: „Każdego zaś, kto tych słów moich słucha, a nie wypełnia ich, można porównać z człowiekiem, który dom swój zbudował na piasku.”);
Domek
‘planować coś nierealnego, nietrwałego’;zwrot, gra w karty; A ty oczy masz uparte, /ty budujesz domek z kart. – A. Osiecka; Trzeba wszystko od nowa/zaczynać kleić okruchy/zawsze stawiać domki z kart – J. Iwaszkiewicz.
domowe pielesze
domowe pielesze
‘dom rodzinny, ognisko domowe, zacisze domowe’; wyr.rzecz., przyr., stp. pielesz ‘jaskinia, legowisko dzikiego zwierza’; Obecnie 90 proc. skazanych domowych bandytów odbywa karę w domowych pieleszach (…).
domowe zacisze
domowe zacisze
‘miejsce ustronne, pielesze domowe, dom’; wyr. rzecz.; (…) w domowym zaciszu opowiadamy świństewka, ale na forum publicznym nie umiemy mówić o miłości i erotyce. – „Cogito”.
Domowy
Dopiec
‘mocno komuś dokuczyć, sprawić dużą przykrość’; zwrot, tortury – w średniowieczu, aby wydobyć od podejrzanego zeznania „dopiekano” go różnymi narzędziami; Jęz.
dopiec do żywego
‘mocno komuś dokuczyć, sprawić dużą przykrość’; zwrot, tortury – w średniowieczu, aby wydobyć od podejrzanego zeznania „dopiekano” go różnymi narzędziami; Jęz.
dorwać się do władzy
‘osiągnąć władzę, otrzymać możliwość rządzenia po przezwyciężeniu wielu trudności’; zwrot, polit.; W tych oskarżeniach nie ma konkretów, ale wyłania się z nich obraz ludzi, którzy mimo szczytnych ideałów, głoszonych rok temu podczas rewolucji, dorwali się do władzy (…).
dostać cynk
‘otrzymać ważną informację, ostrzeżenie’; zwrot (występuje także z czas.: dać, dawać ‘przekazać poufną wiadomość’), zapoż. z niem., wyraz wzięty z gry w kości; Co ciekawsze, jak wychodziliśmy, już byli dziennikarze, dostali cynk.
dostać czapę
‘dostać karę śmierci’; zwrot, gw. więz.; Za to wszystko, co zrobił musiał dostać czapę. – Internet.
dostać kogoś w łapy
złapać kogoś, aby go ukarać, aby się na nim zemścić’; zwrot; Twój potężny wróg prędzej czy później dostanie cię w łapy. – Jęz.
dostać kosza
‘dostać znak, że czyjeś starania o względy zostały odrzucone’; zwrot (por. dać komuś kosza ); Robert nie przyjmuje do wiadomości, że dostał kosza. – TVP 2.
dostać małpiego rozumu
‘zgłupieć, oszaleć, wpaść w szał, zachowywać się w sposób agresywny, nieobliczalny, groźny dla otoczenia’; zwrot.
dostać ochrzan od kogoś
‘zostać przez kogoś zwymyślanym za coś, otrzymać reprymendę’; zwrot, pot.; A w domu dostałem ochrzan od rodziców i babci, że naraziłem zwierzątko na stres, a rodzinę na wstyd. – „Victor J”.
dostać się gdzieś w cuglach/wygrać w cuglach
‘dostać się gdzieś łatwo, bezwysiłku; pokonać kogoś bez problemu’; zwrot, jazda konna; zapoż. z niem. cugle ‘część uprzęży konia, wodze’; Dostał się do świetnego liceum w cuglach, bo (…) w swojej miejscowości był najlepszym gimnazjalistą. – „Victor G”.
dostać się kuchennymi drzwiami
dostać się kuchennymi drzwiami
‘załatwić coś potajemnie, dostać się gdzieś po cichu, nieoficjalnie’; zwrot; Pokonałyśmy je w eliminacjach, a one i tak dostały się,tyle że… kuchennymi drzwiami.