smutna rzeczywistość
‘przygnębiający, smutny, ponury obraz teraźniejszości, otaczającego nas świata’; wyr. rzecz.; Tak wygląda smutna rzeczywistość naszego kraju.
Smycz
snuć plany
‘planować, projektować coś w myślach’; zwrot; Winiarski snuje plany także na bardzo odległą przyszłość.
sobie a muzom
‘wyłącznie dla siebie, dla własnej przyjemności’; wyr. określ., liter.; Wypowiedzenie znane już w liter. grec. i rzym., występujące m.in. w pismach Platona, Cycerona i św. Hieronima, w Polsce popularne za sprawą utworu J. Kochanowskiego „Muza”; (…) człowiek tworzący piórem nigdy nie pisze wyłącznie „sobie a muzom” lub tylko dla własnych wnuków (…). – W. Łysiak ; (…) przeglądam wszystkie te komentarze i dochodzę do wniosku, że wszyscy piszą sobie a muzom (…). – Internet.
Socjalizm
socjalizm z ludzką twarzą
socjalizm z ludzką twarzą
‘zreformowany ustrój socjalistyczny’; wyr. rzecz., polit. Frazeologizm pochodzi z czasów prób zreformowania socjalizmu w Czechosłowacji w 1968 r.
Soczewica
Soczewka
Sodoma
Sodoma i Gomora
Sodoma i Gomora
‘wielkie zamieszanie, chaos; siedlisko rozpusty, występku, grzechu i niemoralności’; wyr. rzecz., bibl. (Rdz 18, 24-25: „A wtedy Pan spuścił na Sodomę i Gomorę deszcz siarki i ognia od Pana z nieba.” Bóg spalił miasta za grzech zwane później sodomskimi); Stawiają czoła opiniotwórczej potędze imperium Zła, niczym sprawiedliwi w Sodomie i Gomorze. – W. Łysiak.
Sokoli
sokoli wzrok
sokoli/orli wzrok
‘bardzo dobry wzrok’; wyr. rzecz., przyr.; BD; Każdy zna powiedzenie „mieć orli wzrok”. – TV Puls.
Sos
sowita zapłata
‘hojne, szczodre wynagrodzenie za coś’; wyr. rzecz.; (…) raz za razem wyłudza od swych wrogów sowitą zapłatę w postaci żywności i paliw. – „Ozon”.
Sójka
sól ziemi
sól ziemi
‘najbardziej wartościowi ludzie, grupy ludzi, jednostki w jakimś zespole, wybrani, wybrańcy’; wyr. rzecz., bibl. (Mt 5, 13: „Wy jesteście solą ziemi (…).”); Pracowity, zaradny, „sól naszej ziemi” – tak o kandydacie na prezydenta mówią karty tarota. – Internet; Lubię Stare kobiety/brzydkie kobiety/złe kobiety/są solą ziemi – T. Różewicz.
spać jak kamień
‘spać bardzo mocno, głębokim snem’; zwrot; Po całym dniu nerwówki zasnąłem jak kamień i obudziłem się dopiero przed południem. – Internet; wybacz że śpię jak kamień/a ty bezsenne spędzasz noce – J. Trznadel.
spać jak suseł
spać jak suseł
‘spać mocno’; zwrot, przyr. Zwrot pochodzi od obyczajów susłów, które okresowo zapadają w sen. Można tu odwołać się do „Alicji w krainie czarów” L. Carrolla, z której pochodzi scena: Przed domem stał pod drzewem stół nakryty do podwieczorku, a Zając Marcowy i Kapelusznik popijali przy nim herbatkę. Pomiędzy nimi siedział Suseł, pogrążony we śnie, oni zaś traktowali go jak poduszkę, opierając się na nim łokciami i rozmawiając ponad jego głową.
spać jak zabity
spać jak zabity
‘spać mocno’; zwrot (por. spać jak suseł ); Śpi jak zabity. – K. Grochola.
spać jak zając pod miedzą
spać jak zając pod miedzą
‘spać bardzo czujnie’; zwrot, przyr. Zające słyną z ostrożności i płochliwości, są bardzo czujne, w każdej chwili gotowe do ucieczki.
spać spokojnie
‘niczym się nie martwić, nie mieć problemów’; zwrot; Dygnitarze PRL mogli spać spokojnie przez następne 10 lat. – „Ozon”.
Spalić
Spalić się
spalić się ze wstydu
spalić się ze wstydu
‘zawstydzić się, bardzo się wstydzić’; zwrot; Boją się, że jakim ktoś zwróci uwagę, to spalą się ze wstydu . – Radio Zet.
spaliło coś na panewce
Spartański
spartańskie warunki
spartańskie warunki
‘skromne, proste, surowe warunki, brak wygód’; wyr. rzecz.,hist. starożyt. Wyrażenie pochodzi od starożyt. Sparty i jej mieszkańców – Spartan, którzy unikali zbytnich wygód i zbytku, słynęli ze skromnych wymagań, prostoty obyczajów i surowej dyscypliny wewnętrznej, byli też bardzo wytrzymali na bóli nieulękli w obliczu niebezpieczeństwa, bowiem od najmłodszych lat czas poświęcali głównie na ćwiczenia wojskowe, wojna była dla nich świętem, a śmierć na polu bitwy – najwyższą chwałą; Mama...
spartańskie wychowanie
‘surowe, proste wychowanie’; wyr. rzecz., hist. starożyt. (por. spartańskie warunki ).
spaść (jak) z nieba
spaść (jak) z nieba
‘o kimś lub o czymś: zjawić się, pojawić nieoczekiwanie, w samą porę’; zwrot, relig.; To wszystko tak nagle spadło z nieba. – TVN.
Spełznąć
spełznąć na niczym
‘nie dać żadnych wyników, rezultatów, nie dojść do skutku, zostać zmarnowanym’; zwrot; Plany pruskiego powiernictwa spełzły na niczym. – „Wprost”.
Spędzać
spędzać komuś sen z powiek
spędzać komuś sen z powiek
‘niepokoić, dręczyć kogoś; nie dawać komuś spokoju, być przedmiotem zmartwień, powodować bezsenność’; zwrot; Dla mnie na przykład takim problemem, który musi spędzać sen z powiek (…), jest spadające tempo wzrostu PKB. – „Angora”.
Spiec
spiec raka
spiec raka/być czerwonym jak rak
‘dostać silnych rumieńców, zaczerwienić się nagle, gwałtownie; zawstydzić się’; zwrot, kulin. Aluzja do zmiany ubarwienia raka po sparzeniu go wrzątkiem, po ugotowaniu; Spiekli raka (tyt.)