za górami, za lasami
za górami, za lasami
‘bardzo daleko, nie wiadomo gdzie’; wyr. określ.; początek wielu bajek; (…) Pogoń jest daleko za górami, za lasami od piłkarskiej Europy.
za i przeciw
za i przeciw
‘plusy i minusy, korzyści i niekorzyści’; wyr. rzecz.; (…) weź kilka głębokich oddechów, wróć i ponownie rozpatrz za i przeciw. – „Cogito”.
za nic w świecie
za nic w świecie/za żadne skarby świata
‘w żadnym wypadku, nigdy, absolutnie nie, na pewno nie’; wyr. określ.; Za nic w świecie przed Kubą nie przyznałaby się, że Patryk niewiele ją obchodził, że chciała, by chłopiec po prostu poczuł się zazdrosny. – „Victor G”.
za pięć dwunasta
za pięć dwunasta
‘w ostatniej chwili, tuż przed ostatecznym terminem czegoś’; wyr. określ.; Czy ty zawsze musisz wszystko robić na za pięć dwunasta? – „Victor G”.
za psie pieniądze/za psi pieniądz
za wszelką/każdą cenę
‘nie zważając na żadne okoliczności, wszelkimi sposobami, bez względu na skutki’; wyr. określ., ekon.; Socjologowie i psychologowie podkreślają, że młodzi za wszelką cenę chcą zaistnieć. – „Cogito”; Wszak wygrywa się za każdą cenę, bo „zwycięzcy nikt nie będzie pytał, czy mówi prawdę”. – „Angora”.
za wysokie/za niskie progi
‘ktoś uważa swój albo czyjś dom za coś lepszego,gorszego od innych’; fraza, skróc. przysł. „Za wysokie progi na czyjeś nogi”; Chcemy pokazać, że dla nas nie ma za wysokich progów.
Zaatakować
‘energicznie, gwałtownie, agresywnie wystąpić przeciwko komuś’; zwrot; Cimoszewicz ostro zaatakował sejmowych śledczych.
Zabawa
‘wspaniała, niesamowita, nadzwyczajna zabawa’; wyr. rzecz.; odlot, odlotowy – z jęz. narkomanów; (…) Ty powinnaś zachować minimum zdrowego rozsądku i dystans wobec ludzi, którzy nie oczekując nic lub niewiele, w zamian proponują ci proste rozwiązanie problemów czy odlotową zabawę. – „Cogito”.
Zabawka
‘nie zgodzić się na coś, manifestacyjnie z czegoś zrezygnować’; zwrot, zabawa; (…) albo będzie tak, jak chcą, albo zabiorą swoje zabawki i pójdą z tego podwórka. – „Fakt”.
zabić głód
‘najeść się, zaspokoić głód’; zwrot; (…) zawsze można zabić głód chlebem, którego jest pod dostatkiem. – „Victor J”.
zabić komuś klina
‘zaintrygować kogoś czymś, podsunąć powód do zastanowienia’; zwrot, rzem.
zabiegać o czyjeś względy
‘starać się, czynić zabiegi o czyjąś przychylność, życzliwość’; zwrot; Kreml wyraźnie rozkoszuje się tym, że zaledwie rok po rewolucji Kijów znów musi zabiegać o względy Moskwy
Zabłocki
zabrać głos
‘wypowiadać się w jakiejś sprawie, brać udział w dyskusji’; zwrot; W tej bulwersującej Kościół sprawie zabierają też głos katoliccy hierarchowie w kraju. – „Angora”.
zabrać zabawki (i iść z podwórka)
‘nie zgodzić się na coś, manifestacyjnie z czegoś zrezygnować’; zwrot, zabawa; (…) albo będzie tak, jak chcą, albo zabiorą swoje zabawki i pójdą z tego podwórka. – „Fakt”.
zachodzić w głowę
‘zastanawiać się głęboko nad czymś, starać się coś zrozumieć, głowić się’; zwrot; Gościa nie było. W głowę zachodzę. Wypadł po drodze? – L. Staff.
Zachować
zachować klasę
‘znać zasady dobrego wychowania i w żadnej sytuacji o nich nie zapominać’; zwrot; (…) czuł, że w Mediolanie – stolicy światowej mody – wypada zachować klasę. – „Ozon”.
zachować twarz
‘zachować postawę moralną i szacunek u innych, nie wyrzec się swoich przekonań, nie skompromitować się’; zwrot; We współczesnym świecie bardzo trudno jest zachować twarz. – Internet.
zachować twarz/wyjść z twarzą
zachować zimną krew
zachować/mieć zimną krew
zachować/mieć zimną krew
‘być spokojnym, opanowanym, robić coś bez emocji, rozsądnie, z wyrachowaniem’; zwrot, przyr.; Rząd Ariela Szarona zachował zimną krew. – „Polityka”.
zachowywać się jak słoń w składzie porcelany
‘niezgrabnie się poruszać, potrącając lub przewracając różne rzeczy’; ‘postępować niezręcznie w kontaktach z ludźmi’; zwrot. Jedna ze starszych wersji tego porównania (1904 r.) brzmi: zachowywać się jak święty słoń wprowadzony do sklepu z porcelaną . Czy ktoś kiedyś wprowadzał słonie do sklepu? Chyba nie, bo np. w jęz ang. w podobnym porównaniu słonia zastępuje byk. Chodzi więc o wyolbrzymienie przeciwieństw: z jednej strony wielkie i ciężkie zwierzę, a z drugiej – krucha porcelana....
zachowywać się nie fair
‘zachowywać się nie w porządku, niezgodnie z obowiązującymi zasadami’; zwrot, zapoż. z ang.; Jeśli koledzy zachowają się nie fair, albo będą cię szantażować, radzimy porozmawiać z rodzicami, pedagogiem szkolnym, albo wychowawcą. – „Victor J”.
zachowywać/zachować dystans
‘nie dopuścić do poufałości, odnosić się do kogoś, czegoś z rezerwą’; zwrot, sport.; Zachowywał dystans, tworząc niewidoczny mur, o który można było sobie rozbić nos (…) . – „Angora”.
Zachwyt
‘bardzo się czymś zachwycić, zostać olśnionym’; zwrot; A na dyskotekę – [załóż] oczywiście szałowe kolczyki i wisiorek z kolorowymi szkiełkami.(…) Dziewczyny padną z zachwytu. – „Victor J”.
Zaciekle
zacierać ręce
‘okazywać zadowolenie, radość, cieszyć się z czegoś, trąc dłonie o siebie wewnętrznymi stronami’; zwrot, gest; Tym łatwiej – zaciera ręce Mila.
Zaciskać
zaciskać/zacisnąć zęby
zaciskać/zacisnąć zęby
‘zawziąć się, mimo trudności dalej robić swoje’; ‘nic nie mówić’; zwrot; Zaciskała zęby, grała w opasce na nodze i zapewniała, że nie czuje bólu.; Szybko jednak oprzytomniał, zacisnął zęby i… bez entuzjazmu przywitał się z żoną.; Jeżeli sobie nie radzicie z problemami (…), po prostu zaciśnijcie zęby i kroczcie przez życie dalej. – „13”.
zacisnąć/zaciskać pasa
zacisnąć/zaciskać pasa
‘żyć skromnie, ograniczyć/ograniczać swoje wydatki (zwłaszcza na jedzenie), oszczędzać’; zwrot.
Zacisze
‘miejsce ustronne, pielesze domowe, dom’; wyr. rzecz.; (…) w domowym zaciszu opowiadamy świństewka, ale na forum publicznym nie umiemy mówić o miłości i erotyce. – „Cogito”.
zaczęła się kołomyja
‘powstało zamieszanie, powstał chaos, bałagan’; zwrot nawiązujący do nazwy miasta nad Prutem, od którego pochodzi nazwa tańca; I zaczęła się kołomyja. – „Fakt”.
Zaczynać
zaczynać od zera
zaczynać od zera
‘zaczynać od początku, od podstaw’; zwrot, public.; Trójmiasto to mieszanina odwagi i buntu przesiedlonych ze Wschodu, mieszkańców Gdańska oraz Sopotu (…), którzy nie bali się zaczynać od zera na nieznanym (…) . – „Wprost”.
zaczynają się/zaczną się/zaczęły się schody
‘w pewnym momencie pojawiają się jakieś przeszkody utrudniające czyjeś działanie; czyjaś sytuacja staje się skomplikowana’; fraza, hist. A.Ch.L. De Lasalle (XVIII/XIX w.), dowódca lekkiej kawalerii franc., wjeżdżając konno na 1. piętro pałacu Cezarinich w Perugii, powiedział: „Koniec żartów, panowie, zaczynają się schody”. Powiedzenie to spopularyzował w Polsce gen. B. Wieniawa-Długoszowski (XIX/XX w.), który używał go przy wyjściu z przyjęcia lub lokalu nocnego w formie: „Żarty się...
Zaćmienie
‘chwilowa niezdolność racjonalnego myślenia, przejściowe przytępienie umysłu’; wyr. rzecz.; Niestety, ma człowiek te zaćmienia umysłu nie tylko przy tablicy.
zaćmienie umysłu
zaćmienie umysłu
‘chwilowa niezdolność racjonalnego myślenia, przejściowe przytępienie umysłu’; wyr. rzecz.; Niestety, ma człowiek te zaćmienia umysłu nie tylko przy tablicy.