Reformacja dotarła do Polski już około 1520 roku. Geneza reformacji w Polsce była podobna jak w Europie Zachodniej (niski poziom wykształcenia i zeświecczenie kleru, przywileje duchowieństwa, dziesięcina opłacana przez szlachtę umniejszała jej dochody), choć czynniki powodujące wystąpienia reformacyjne nie miały na ziemiach polskich tak ostrego charakteru.
| Wyznanie | Tereny występowania |
| luteranizm | Prusy Królewskie, Prusy Książęce, Śląsk, Wielkopolska |
| kalwinizm | Małopolska, Litwa |
| bracia polscy | Wielkopolska, Małopolska |
| bracia czescy | Wielkopolska |
Luteranizm szerzył się głównie w miastach wśród mieszczan.Kalwinizm zyskał wyznawców wśród szlachty. W latach 1562-1565 doszło do rozłamu w zborze kalwińskim na zbór większy (kalwinizm) i zbór mniejszy (arianizm).
Rzeczpospolita Obojga Narodów nazywana była „państwem bez stosów” ze względu na wprowadzenie w państwie tolerancji religijnej. W styczniu 1573 roku szlachta opracowała i podpisała na sejmie akt konfederacji warszawskiej, która wprowadzała wieczny pokój pomiędzy różniącymi się w wierze. Tolerancja religijna została także zapisana w artykułach henrykowskich.
W 1577 roku biskupi polscy na synodzie w Piotrkowie przyjęli uchwały soboru trydenckiego i rozpoczęli działania kontrreformacyjne. W 1658 roku sejm uchwalił wygnanie arian z Rzeczypospolitej, zaś w 1668 roku pod karą banicji– zakaz porzucania wiary katolickiej. Najwybitniejszymi działaczami kontrreformacyjnymi w Polsce byli jezuita Piotr Skarga oraz kardynał Stanisław Hozjusz.
Kazanie Piotra Skargi, Jan Matejko