Kryzys wewnętrzny Kościoła katolickiego na przełomie XV i XVI wieku (zeświecczenie duchownych, rozbudowany system opłat na rzecz Kościoła – annaty, świętopietrze, dyspensy, zaniedbanie obowiązków duszpasterskich) pobudził dążenia do reformy tej instytucji. Reforma ta została przeprowadzona w XVI wieku i przybrała dwie formy – reformacji i kontrreformacji.
Reformację zapoczątkował w 1517 roku niemiecki mnich Marcin Luter, który w dniu 31 X wywiesił na drzwiach kościoła w Wittemberdze 95 tez mających stanowić punkty do dyskusji nad wewnętrzną reformą Kościoła. Niezwykle szybko poglądy Lutra znalazły wielu zwolenników zarówno wśród mieszczan, rycerstwa, jak i książąt niemieckich. Wobec nieustępliwej postawy Lutra, który nie chciał odwołać swych poglądów, w 1521 roku papież ekskomunikował go, na co Luter odpowiedział spaleniem bulli papieskiej. Rozwój protestantyzmu doprowadził do wybuchu wojny chłopskiej w Niemczech (1524-1525) oraz rozpętania się szeregu wojen religijnych, które trwały do 1555 roku.
Poglądy Marcina Lutra:
– Biblia jest jedynym źródłem wiary,
– pozostawienie dwóch sakramentów – chrztu i komunii pod dwiema postaciami (chleba i wina),
– sprawowanie liturgii w języku narodowym,
– odrzucenie kultu świętych, relikwii oraz kultu Matki Bożej,
– likwidacja zakonów,
– zniesienie celibatu,
– odrzucenie władzy papieża.
Handel odpustami w Niemczech– sztych z epoki