Pierwotna religia rzymska miała charakter bezosobowy i cechowała się praktycznością. Rzymianie wierzyli, iż każda najmniejsza czynność ma swego boskiego opiekuna. Wszystkie owe bóstwa były bezosobowe i nie miały określonej płci.
Największą czcią cieszyły się bóstwa związane z uprawą roli oraz bóstwa opiekujące się domem (many – duchy przodków, lary – opiekunowie domu, penaty – opiekunowie spiżarni). Bóstwom tym nie wznoszono świątyń. Dopiero pod wpływem Etrusków wykształcił się kult ogólnopaństwowy i wtedy także Rzymianie zaczęli budować świątynie. W III wieku p.n.e. nastąpił proces hellenizacji (np. oficjalne uznanie 12 najwyższych bogów i utożsamienie ich z bogami olimpijskimi) oraz orientalizacji (np. wprowadzenie kultu małoazjatyckiej bogini Kybele) religii rzymskiej. Kult bogów wschodnich rozpowszechnił się w Rzymie zwłaszcza w okresie wczesnego cesarstwa. Do najbardziej czczonych bogów zaliczyć można: egipską boginię Izydę i irańskiego boga Mitrę. Podboje i rozszerzenie granic imperium wpłynęły również na zmiany w religii rzymskiej.
Nastąpiło bowiem przenikanie do oficjalnego kultu państwa rzymskiego wierzeń podbitych ludów. Szczególną rolę odegrały tu wierzenia Celtów. Celtycka bogini Epona, która uważana była za Matkę Ziemię, zdobyła wyznawców wśród wielu ludów imperium. Jej kult był niezwykle popularny w rzymskiej armii. W wielu wypadkach bóstwom podbitych terenów Rzymianie zmieniali jedynie imię, pozostawiając niezmienione formy kultu.
Malowidło ścienne przedstawiające boga Mitrę
Warto pamiętać
W imperium rzymskim wszyscy obywatele zobowiązani byli do składania ofiar przed posągiem cesarza. Było to traktowane jako dowód lojalności wobec państwa. Z obowiązku tego zwolnieni byli jedynie Żydzi, którzy składanie takich ofiar uważali za bałwochwalstwo. Pierwszym władcą Rzymu, którego obwołano bogiem, był Juliusz Cezar. Oktawian August zgadzał się na oddawanie mu czci jako bogu w prowincjach. W samym Rzymie uchodził on za boskiego syna. Od czasów Augusta prawie wszyscy władcy, których uznano za dobrych, dostąpili deifikacji.
Pojęcia
pontifex maximus – najwyższy kapłan starożytnego Rzymu. Jego obowiązkiem było np. odprawianie modłów w pierwszym dniu każdego miesiąca na Kapitolu oraz składanie tam ofiar w intencji państwa
westalki – kapłanki, które strzegły świętego ognia w świątyni Westy w Rzymie. Cieszyły się one wielkim szacunkiem i poważaniem. Świątynia Westy symbolizowała państwo rzymskie, a wygaśnięcie świętego ognia uważano za bardzo zły znak. Westalka, która doprowadziła do wygaśnięcia świętego ognia, podlegała karze chłosty, którą wymierzał pontifex maximus. Karą za złamanie przez westalkę ślubu czystości było zamurowanie jej żywcem w grobowcu
Literatura
M. Jaczynowska: Religie świata rzymskiego. Warszawa 1987.
L. Winniczuk: Ludzie, zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu. Część II.Warszawa 1983.
A. Krawczuk: Mitologia starożytnej Italii. Warszawa 1984.
Daty
III wiek p.n.e. - początek procesu hellenizacji
Oś czasu
300 p.n.e. - umowna data powstania hinduizmu
183/182 p.n.e. - śmierć Hannibala
