Niewolnicy byli własnością zarówno osób prywatnych, jak i instytucji, np. państwa. W starożytnym Rzymie rozwój niewolnictwa nastąpił w okresie wielkich podbojów w III wieku p.n.e.
Nikt nie miał prawa ingerować w stosunki pomiędzy panem a niewolnikiem. Ten pierwszy mógł karać niewolnika w dowolny sposób, a nawet go zabić. Sytuacja ta zmieniła się na skutek braku niewolników dopiero w czasach cesarstwa, kiedy to cesarze z dynastii Antoninów (Hadrian, Antoninus Pius) zakazali np. samowolnego zabijania niewolników przez ich właścicieli. Położenie niewolników było zależne od wykonywanej przez nich pracy. Najciężej pracowali i w najgorszych warunkach przebywali niewolnicy pracujący w gospodarstwach rolnych (część z nich była stale skuta), w kamieniołomach i kopalniach. W lepszych warunkach żyli niewolnicy pracujący w domu swego właściciela, np. jako fryzjerzy, nauczyciele czy muzycy.
W starożytnym Rzymie dużą popularnością cieszyły się zmagania gladiatorów, czyli zapaśników i wojowników walczących między sobą. Gladiatorzy rekrutowali się głównie spośród niewolników, jeńców wojennych i ludzi skazanych na śmierć. Złe warunki życia oraz okrutne traktowanie doprowadziło do wybuchu kilku powstań niewolników. Pierwszym z wielkich powstań niewolników było tzw. powstanie sycylijskie w latach 137-132 p.n.e. Największe powstanie niewolników trwało w latach 73-71 p.n.e. – było to tzw. powstanie Spartakusa. Wojska niewolników zostały rozbite przez armię rzymską, a 6 tysięcy niewolników, którzy dostali się do niewoli, zostało ukrzyżowanych wzdłuż drogi wiodącej z Kapui do Rzymu.
Mozaika przedstawiająca walczących gladiatorów