Renesans
Renesansowe i barokowe obrazy nędzy chłopskiej
Utwory średniowieczne, a także renesansowe, takie jak Pieśń świętojańska o Sobótce czy inne teksty Jana Kochanowskiego tuszują krzywdę chłopów.Odważnym utworem poruszającym temat biedy wśród włościan jest Mikołaja Reja. Utwór ten pokazuje stosunki panujące na wsi: „Ksiądz pana wini, pan księdza,/A nam prostym zewsząd nędza”. Chłopi ukazani zostają jako warstwa ciemiężona zarówno przez duchowieństwo, jak i szlachtę. Straszliwe warunki pracy w polu opisuje Szymon Szymonowic w sielance...
Renesansowe i romantyczne przyjacielskie biesiady
Przyjacielskie biesiady niezwiązane z uroczystościami dworskimi, lecz przyjmowaniem bliskich w domu, opisuje Jan Kochanowski w pieśniach. Nawiązuje w ten sposób do tradycji horacjańskiej i epikurejskiej. Sławi uczty przy dzbanie wina, wiejskich rarytasach, w otoczeniu przyjaciół. Co ważne, podkreśla jednak, że zabawa nigdy się nie uda, gdy goście nie mają czystego sumienia: Ale kogo gryzie mól zakryty, Nie idzie mu w smak obiad obfity; Żadna go pieśń, żadny głos nie ruszy, Wszystko idzie...
RENESANS
Renesans : Ważni bohaterowie literaccy
Patriota – obywatel, który kocha swoją ojczyznę i jej dobro stawia ponad swoje prywatne sprawy i nie żałuje dla jej dobra ani sił, ani pieniędzy. Takiego wzorowego bohatera wpisał w swoje Kazania sejmowe Piotr Skarga. Twórca renesansowy – to człowiek wszechstronny, który nie ogranicza się do jednej dziedziny. Zna języki, ma solidne wykształcenie, a do tego jest np. utalentowanym poetą. Do tego opisu pasują biografie Jana Kochanowskiego oraz Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Wzorowy...
Renesans : Literatura powszechna
• Dekameron (Giovanni Boccaccio) – jest to zbiór 100 nowel– opowieści, które snuło przez 10 dni 10 osób (siedem kobiet i trzech mężczyzn), którzy uciekli z miasta przed szalejącą tam zarazą. Tematyka tych opowieści to mieszanka miłości (duchowej i cielesnej), zdrad, ekscesów zakonników, mnichów,a także sposobów na zdobycie kochanki. • Hamlet (William Szekspir) – Hamlet jest księciem duńskim;jego stryj zamordował mu ojca i poślubił jego matkę. Jest też narzeczonym Ofelii, którą...
Wbrew tradycji czy nie?
Innym istotnym pytaniem zadawanym często przez poetów jest pytanie o tradycję. Negują ją futuryści czy poeci Awangardy Krakowskiej, postulującej całkowite odświeżenie języka poetyckiego. Zresztą i romantycy odświeżyli język w stosunku do klasyków, mimo buntu romantyków przeciw klasykom żywili oni jednak szacunek dla literatury poprzednich wieków. Z kolei ewidentny zwrot ku tradycji proponowali poeci renesansowi, tacy jak Kochanowski, pojmujący swą twórczość jako rywalizację z przodkami i...
Renesans : Wielkie dzieła
Gatunki literackie renesansu
pochodzące z antyku : — dialog, — fraszka, — pieśń, — sielanka, — tragedia, — tren; pochodzące ze średniowiecza : — kazanie, — kronika, — misterium, — sonet.
Bilbia : Co nam zostało?
Nawiązania do tematów i bohaterów biblijnych, jak i do samej księgi są obecne w każdej następnej epoce literackiej. • Średniowiecze – z tradycją biblijną związane są takie gatunki,jak misterium, jasełka, kazania, pieśni. Ważne są pierwsze tłumaczenia Biblii ( Psałterz floriański , Psałterz puławski ). • Renesans – tłumaczenia psalmów, które wykorzystywano jako modlitwy (Jan Kochanowski, Mikołaj Rej, Mikołaj Sęp-Szarzyński). Postacie biblijne przywołuje w swoich Kazaniach...
Renesans : Zapamiętaj tych pisarzy
Jan Dantyszek (1485-1548) – autor łacińskich wierszy, najchętniej sięgał po krótkie formy – epigramaty. Napisał wiele epitafiów i epitalamiów (czyli utworów nagrobnych i weselnych). W połowie życia odkrył powołanie kapłańskie, a z czasem pełnił nawet funkcje biskupie. Łukasz Górnicki (1527-1603) – wykształcony we Włoszech, przeniósł ideały dobrego dworzanina do Polski. Jego bohater (z książki Dworzanin polski) jest przeciwstawny wzorowi parenetycznemu ziemianina Reja. Klemens...
Renesans : Zapamiętaj te pojęcia
• Antropocentryzm – z łac. antropos – człowiek, centrum – środek; pogląd, według którego w centrum zainteresowania stawia się człowieka. Był podstawowym założeniem renesansowego humanizmu. • Harmonia – uważana przez ludzi renesansu za jedną z najwyższych wartości. Do harmonii dążono i w życiu,i w sztuce. • Humanizm – z łac. humanus – ludzki; ruch umysłowy, który koncentrował swoją uwagę na człowieku i jego sprawach. • Irenizm – tendencja dążąca do uzyskania pokoju...
Renesansowa biesiada
Radość wspólnego biesiadowania przy winie sławi Jan Kochanowski w Pieśniach . Nawiązuje w nich do idei epikurejskich, ale podkreśla też, że pełną radość daje nie tylko wino, ale i dobre towarzystwo, i czyste sumienie. Nie widać jednak w utworach Jana z Czarnolasu zagrożenia pijaństwem. We fraszce O doktorze Hiszpanie opisana zostaje zabawna sytuacja z doktorem, który „szedł spać trzeźwo, a wstanie pijany”, przyniesiono mu bowiem do łóżka alkohol.
Renesans : Co nam zostało?
• Wiele materiałów dających pojęcie o ówczesnej obyczajowości, życiu dworskim, rozrywkach i zabawach wiejskich, wydarzeniach historycznych, życiu ziemiańskim, ówczesnych prawach, obyczajach, szkole i urzędach. • Wciąż aktualny epikureizm i hasło carpe diem . • Bliska jest, choć w modyfikowanych przez wieki formach, idea antropocentryzmu. • Wciąż będący przedmiotem pożądania kult nauki i chęć osiągnięcia harmonii, a więc znalezienia w życiu „złotego środka”.
Renesans : Nazwa epoki i ramy czasowe
Odrodzenie i renesans to dwie równoprawne nazwy epoki, która wskrzesza ideały antyku, tłumaczy literaturę tamtego czasu, interesuje się jego historią, a ówczesnych uczonych uważa za autorytety. Ideały te miałyby posłużyć do odrodzenia takiego widzenia świata, w którego centrum stoi człowiek. W Polsce odrodzenie obejmuje okres od końca XV w. do końca XVI w. Historycznym momentem zamykającym epokę jest 1584 r. (data śmierci Jana Kochanowskiego).
Zaduma renesansowego twórcy
Mimo swej optymistycznej filozofii życia również renesansowy twórca Jan Kochanowski wspomina o śmierci i przemijaniu. W swej fraszce zaznacza: Zacność, uroda, moc, pieniądze, sława, Wszystko to minie jako polna trawa; Naśmiawszy się nam i naszym porządkom, Wemkną nas w mieszek, jako czynią łątkom. (Jan Kochanowski, O żywocie ludzkim ) Wszystkie nasze zabiegi zostają więc porównane do niewiele znaczącego teatralnego przedstawienia, po którym kukiełki (łątki) chowa się do worka...
Renesans : Literatura polska
• Dworzanin polski (Łukasz Górnicki) – ze spotkania i rozmów dworzan Zygmunta Augusta w willi biskupa Maciejowskiego w Prądniku pod Krakowem w 1549 r. wyłonił się obraz idealnego, wzorcowego dworzanina. Powinien być doskonale wykształcony (znać nie tylko łacinę, ale też język niemiecki, angielski, włoski i hiszpański), umieć posługiwać się w przemówieniach retoryką oraz grać na lutni i śpiewać. Konieczne są też wytworne maniery, posługiwanie się bronią,a także wierność, męstwo i dbanie o...
Renesans : Najważniejsze motywy i tematy
Filozofia życia człowieka – życie w zgodzie z rytmem natury ( Żywot człowieka poczciwego Reja), walka z pokusami, a życie widziane jako coś kruchego i tajemniczego (Mikołaj Sęp-Szarzyński), ale też załamanie się harmonijnej wizji świata, gdy umiera ktoś kochany, i powolne godzenie się ze światem ( Treny Kochanowskiego). Miłość – Mikołaj Sęp-Szarzyński uważa, że „i nie miłować ciężko, i miłować nędzna pociecha”. Jan Kochanowski pisze miłosne fraszki i pieśni, choć chyba najbardziej...
Treny dramatem człowieka i artysty.
Dlaczego „Treny” to nie tylko dramat człowieka, lecz także artysty-filozofa? „Treny” to zbiór utworów żałobnych Jana Kochanowskiego poświęconych jego córce. Poeta jako pierwszy w literaturze polskiej głównym bohaterem cyklu uczynił dziecko –...
Analizując celowo wybrane utwory literackie (teksty kultury)z dwóch, trzech epok przedstaw różne sposoby kreacji Boga. W swej wypowiedzi uwzględnij kontekst historyczny i kulturowy
Człowiek od wieków docieka faktu istnienia Boga. Bóg i zaświaty to sprawy, które nas bardzo zajmują. Pytamy,o nie dociekamy,nawet próbujemy bronić swoich racji w tych kwestiach. W życiu ziemskim nie uzyskamy jednak na te sprawy...
Różne oblicza wsi w renesansie
Wieś stała się tematem literackim już w literaturze antycznej. Od samego początku można też wyodrębnić dwa różne spojrzenia na wieś i tematykę wiejską. Już w mitologii znany był motyw Arkadii krainy wiecznej szczęśliwości, gdzie ludzie żyli...
Luter, kontreformacja i inne
Przyczyny odkryć geograficznych- ekonomiczne: ujemny bilans handlu ze wschodem, możliwość zdobywania niewolników, dopływ mieszczan Europy; przyczyny społeczne: pozbawienie źródeł utrzymania rycerstwa portugalskiego i hiszpańskiego, wielcy władcy...
Porównanie przedstawienia Boga, świata i człowieka w "Hymnie" Kochanowskiego i w "Świętym Boże" Kasprowicza.
Stwórca i jego dzieło. Analizując Hymn Jana Kochanowskiego fragment hymnu Święty Boże Jana Kasprowicza, porównaj sposoby przedstawienia Boga, świata i człowieka. W niniejszej interpretacji porównawczej, postaram się skonfrontować ze sobą Hymn...
Kilka pojęć historycznych
Diadem-ozdobna opaska z tkaniny lub szlachetnego materiału; symbol władzy królewskiej. Prawo zwyczajowe-prawo oparte na zwyczajach panujących w danej społeczności. Prawo pisane-prawo ustanowione przez państwo mające formę pisanego dokumentu....
Porównaj różnorodne ujęcia świata i człowieka w kulturze epoki renesansu
Renesans to epoka przypadają ca na wiek XVI. Nastąpił wtedy wzrost zainteresowania człowiekiem i jego sprawami. Miejsce średniowiecznego teocentryzmu zajął antropocentryzm, który głosił, że „wszystkich rzeczy miarą jest człowiek” i podkreślał jego...
Wobec świata, Boga i człowieka - różne oblicza artysty renesansowego.
Twórcy epoki renesansu starali się zerwać z bezpośrednio minioną przeszłością – średniowieczem, toteż kultura, jaką zdołali wytworzyć była wielce odmienną od swej poprzedniczki. Pełen swój wyraz Odrodzenie znalazło w ówczesnej sztuce oraz...