Romantyzm

Romantyczna konspiracja

Romantyczną konspirację przedstawił Juliusz Słowacki w dramacie Kordian – spiskowcy spotykają się w podziemiach warszawskiej katedry św. Jana, wypowiadają umówione hasła, by rozpoznać „swoich” i uniknąć zdrady. Dyskutują o zabiciu cara– wielu ma wątpliwości, że zadania podejmuje się Kordian. Z kolei w Panu Tadeuszu Mickiewicz opisał działalność księdza Robaka – emisariusza, który w tajemnicy przed rosyjskimi władzami podgrzewa nastroje i przygotowuje szlachtę do wzniecenia powstania na...

Polska wojenna

A jednak w momentach ważnych, momentach klęsk i zwycięstw powracają heroiczne tony. Motyw ojczyzny pojawia się nie tylko w dramatach romantycznych i całej literaturze romantyzmu i pozytywizmu, traktującej o narodowych zwycięstwach ( Trylogia , Krzyżacy ) i powstaniach. Tony patriotyczne dostrzeżemy także w poezji w przededniu II wojny światowej (tyrtejski Bagnet na broń Broniewskiego) czy poezji dokumentującej codzienność bombardowań i walki (pieśni powstania warszawskiego, tom...

Żona w roli męża

Niekiedy żona występuje w roli męża – tak jest w Mickiewiczowskiej Grażynie.Gdy żona księcia Litawora dowiaduje się o knowaniach męża z Krzyżakami, prosi go o zerwanie z nimi układów. Gdy jednak to nic nie daje, spiskuje sama, czyniąc to, co jej zdaniem powinien zrobić mąż: posyła po kryjomu giermka obrażającego posłów krzyżackich i staje do walki z Zakonem. Przebrana w zbroję męża i nierozpoznana przez nikogo, jako Litawor wyprowadza żołnierzy do walki. Mąż odnajduje ją już martwą, jej...

Idealizowany obiekt marzeń emigrantów

P ocząwszy od epoki romantyzmu rozpoczyna się nurt emigracyjnej, idealizującej ojczyznę poezji i prozy. Powstają pełne nostalgii utwory Juliusza Słowackiego takie jak Hymn , w którym Polska pojawia się jako wytęskniony kraj, gdzie poeta chciałby zostać pochowany, kraj piękna i... fruwających nad polskim ugorem bocianów. Ten motyw pojawia się też w poezji Norwida, idealizującej Polskę jako kraj zamieszkany przez ludzi pobożnych, szlachetnych, serdecznych: Do kraju tego, gdzie kruszynę...

Szaleństwo kochanków romantycznych

Miłość romantyczna także w wielu aspektach przypomina szaleństwo. Szalona wydaje się Karusia, dziewczyna, która rozmawia z duchem zmarłego kochanka w balladzie Adama Mickiewicza Romantyczność . Podobnemu szaleństwu ulega Gustaw – Pustelnik, bohater IV części Dziadów . Wygląda jak szalona zjawa: jest zaniedbany, ma na sobie poszarpane ubranie, przeraża dzieci. Jego słowa też często wydają się bezsensowne. Kochanek Maryli nazywa np. gałąź przyjacielem – dzikim, bo wychowanym w lesie; wydaje...

Wspomnienia i marzenia z młodości

Na życiu niektórych bohaterów zaważą wspomnienia z młodości, romantyczne wyobrażenia o dawnych i niedoszłych kochankach, niekiedy dezorganizujące całe ich realne życie. Np. pani Barbara Niechcicowa przeżyje życie u boku swego męża Bogumiła ( Noce i dnie Marii Dąbrowskiej), rodząc mu dzieci i marząc o eleganckim adoratorze z młodości – sentymentalnym Józefie Toliboskim. Róża Żabczyńska, bohaterka Cudzoziemki Marii Kuncewiczowej, wciąż wspominać będzie jeden komplement wypowiedziany pod...

Dylematy buntowników i spiskowców

Bardzo poważne dylematy przeżywają bohaterowie romantyczni. Tragiczni mściciele, tacy jak Giaur czy Jacek Soplica, zwykle wybierają zemstę, zbrodnię, a potem pokutują za swoje winy. Muszą wybierać między konwencjonalną moralnością a koniecznością zemsty. Podobny dylemat, ale niewypływający już z krzywd osobistych, a konieczności walki za ojczyznę, ma np. Konrad Wallenrod. Musi on wybrać między etosem rycerskim a koniecznością zemsty na wrogach narodu – Krzyżakach. Wybiera złą sławę,...

Bilbia : Co nam zostało?

Nawiązania do tematów i bohaterów biblijnych, jak i do samej księgi są obecne w każdej następnej epoce literackiej. • Średniowiecze – z tradycją biblijną związane są takie gatunki,jak misterium, jasełka, kazania, pieśni. Ważne są pierwsze tłumaczenia Biblii ( Psałterz floriański , Psałterz puławski ). • Renesans – tłumaczenia psalmów, które wykorzystywano jako modlitwy (Jan Kochanowski, Mikołaj Rej, Mikołaj Sęp-Szarzyński). Postacie biblijne przywołuje w swoich Kazaniach...

Renesansowe i romantyczne przyjacielskie biesiady

Przyjacielskie biesiady niezwiązane z uroczystościami dworskimi, lecz przyjmowaniem bliskich w domu, opisuje Jan Kochanowski w pieśniach. Nawiązuje w ten sposób do tradycji horacjańskiej i epikurejskiej. Sławi uczty przy dzbanie wina, wiejskich rarytasach, w otoczeniu przyjaciół. Co ważne, podkreśla jednak, że zabawa nigdy się nie uda, gdy goście nie mają czystego sumienia: Ale kogo gryzie mól zakryty, Nie idzie mu w smak obiad obfity; Żadna go pieśń, żadny głos nie ruszy, Wszystko idzie...

Marzenia o miłości romantycznej i nieudolne naśladowanie jej w życiu

Lektury romansów i miłosnych dramatów kształtują nowy typ czytelników i czytelniczek– złaknionych niezwykłych przeżyć, gorących uczuć i namiętności. Naczytał się Cierpień młodego Werter a Gustaw z Dziadów Adama Mickiewicza i naśladuje doświadczenie swego bohatera w życiu. Obwinia nawet „książki zbójeckie” zaswe nieszczęścia. Z kolei Emma Bovary, tytułowa postać z powieści Flauberta, na podstawie lektury romansów spodziewa się w małżeństwie niezwykłych uniesień miłosnych, których w nim nie...

Miłość – gra

U Witolda Gombrowicza miłości nie ma – albo inaczej: istnieje jako szereg powtarzalnych gestów i póz, jako konwencja społeczna lub jako czysty erotyzm. Bywa też manipulacją, grą prowadzoną przez osoby trzecie, by skojarzyć parę (tak dzieje się w Pornografii ). W Ferdydurke Józio opisuje romantyczne chwile, eksponując pustotę i konwencjonalność gestów: I przytula się, a ja się do niej tulę... znikąd pomocy! Na tych łąkach i polach pośród nieśmiałej trawy tylko my tylko we dwoje – ona ze...

Samobójstwo zakochanych

Najczęściej oczywiście zabijają się lub podejmują samobójcze próby zakochani. Nieszczęśliwi, bo ich miłość nie została odwzajemniona, nieszczęśliwi, bo jakiś zakaz czy społeczna przepaść dzieli ich od ukochanej istoty. Nieszczęśliwi, bo śmierć zabrała istotę im najbliższą. Nieszczęśliwi, bo zostali zdradzeni. Już w mitologii greckiej i dramacie antycznym popełniano samobójstwa – niektóre z miłości. Orfeusz, który schodzi do Hadesu za Eurydyką, nie popełnia wprawdzie samobójstwa, ale igra ze...

Portrety lokalnych tyranów w służbie cara

Literatura romantyzmu prezentuje też lokalnych tyranów, przedstawicieli władzy carskiej, którzy na swym terenie są panami życia i śmierci. Taki jest przedstawiony w III części Dziadów Senator – Nowosilcow, prześladujący polską młodzież i powodujący fale straszliwych represji wobec spiskowców na Litwie. To z jego inicjatywy na Syberię jadą kibitki wiozące niejednokrotnie małych chłopców. To z jego inicjatywy w więzieniu siedzą bohaterowie, których poznajemy w celi klasztoru Bazylianów,...

Samotność

Aż zobaczyli ilu ich, poczuli siłę i czas, I z pieśnią, że już blisko świt szli ulicami miast; Zwalali pomniki i rwali bruk – Ten z nami! Ten przeciw nam! Kto sam – ten nasz najgorszy wróg! A śpiewak właśnie był sam. Patrzył na równy tłumów marsz Milczał wsłuchany w kroków huk, A mury rosły, rosły, rosły, Łańcuch kołysał się u nóg. (Jacek Kaczmarski, Mury ) Samotność – cóż po ludziach, czym śpiewak dla ludzi? Gdzie człowiek, co z mej pieśni całą myśl wysłucha, Obejmie okiem...

Pytanie o konwencję

Pojawia się wreszcie w poezji pytanie o konwencję, o to, jak pisać... Czesław Miłosz pisze o tęsknocie do „formy bardziej pojemnej”, pośredniej między poezją i prozą. Autor Traktatu poetyckiego , wypowiadając się na temat kwestii formalnej poezji, podążał za najwybitniejszymi poetami romantyzmu: np. Słowacki chciał, aby język był „giętki”. Pytanie o konwencję dotyczy też jednak innych kwestii, np. problemu obecności brzydoty w poezji. Broni jej bytu w sztuce Mickiewicz w Odzie do młodości...

Miłość romantyczna

Gustaw kochał swą wybrankę miłością romantyczną. Był przekonany o wspólnocie dusz łączącej go z ukochaną. Była to więź silniejsza niż wszelkie zobowiązania,niż małżeństwo, niż moralność. Kobieta jednak wyszła za innego. Podobnie Werter z Cierpień młodego Wertera Goethego uważał, że dusze jego i Lotty są sobie przeznaczone, wszak razem doznawali tylu wspaniałych wzruszeń przy lekturze. Ponieważ nie mógł dalej żyć bez wybranki swego serca, która została żoną innego, popełnił samobójstwo......

Romantyzm : Zapamiętaj tych pisarzy

Aleksander Fredro (1793-1876) – autor komedii obyczajowych z życia szlachty, głównie prowincjonalnej. Pisał też wiersze, poematy, aforyzmy. Debiutował w 1817 r., jednak pozostał obok problemów romantyzmu. Naraziło go to na ostre ataki ze strony Seweryna Goszczyńskiego i Leszka Dunina Borkowskiego, w wyniku których przestał pisać na 18 lat. Do utworów wprowadzał akcenty humorystyczne, elementy komiki ludowego teatru. Jego komedie weszły na stałe do repertuarów teatralnych. Zygmunt...

Miłość romantyczna i zakazana na wesoło

Miłość romantycznych kochanków i miłość zakazana znalazła w literaturze wiele parodii i naśladownictw. Parodią romantycznego kochanka jest wiecznie wzdychający i smętny Albin ze Ślubów panieńskich Aleksandra Fredry zakochany w Klarze, z kolei Gucio, noszący imię romantycznego Gustawa, okazuje się wesołym, beztroskim, nieodpowiedzialnym nicponiem i hulaką. Parodią romantycznego kochanka jest też Papkin z Zemsty .

Romantyzm : Literatura powszechna

• Cierpienia młodego Wertera (Johann Wolfgang Goethe) – biblia romantyków, która wykreowała nowy model bohatera (czyli bohatera werterowskiego), a nawet styl życia. Nadwrażliwy Werter nie umie poradzić sobie z uczuciem do Loty, przeżywa ból świata (niem. Weltschmerz), ucieka od rzeczywistości– najpierw w zachwyt przyrodą i literaturą, a potem w samobójstwo. • Eugeniusz Oniegin (Aleksander Puszkin) – poemat dygresyjny pokazujący szczegóły życia rosyjskiej arystokracji na wsi i w...

Romantyzm : Ważni bohaterowie literaccy

Gustaw-Konrad – z Dziadów Adama Mickiewicza; w młodości nieszczęśliwie zakochany, został odrzucony. Popełnia samobójstwo, ale nadal żyje. Na ścianie więzienia zapisuje swoją przemianę w Konrada. Buntuje się przeciwko Bogu, bo sam chce pełnić rząd dusz. Kordian – tytułowy bohater dramatu Juliusza Słowackiego; kocha straszą od siebie Laurę, która śmieje się z jego uczucia. Po próbie samobójczej podróżuje po Europie, a punktem zwrotnym w jego życiu jest monolog na Mont Blanc, gdy...

Gatunki literackie romantyzmu

ballada dramat romantyczny poemat dygresyjny powieść epistolarna powieść poetycka Wykorzystywano też gatunki klasyczne - odę i pieśń.

Marzenie o miłości romantycznej

Marzyli o miłości – wzniosłej i idealnej, niekiedy niedostępnej, bohaterowie romantyczni. Płacili za to strasznie – samobójstwami, szaleństwem. Gustaw z IV części Dziadów Adama Mickiewicza (w zależności od interpretacji albo upiór, albo żywy człowiek) zabił się lub oszalał. Marzenia tego bohatera o idealnej miłości w dużej mierze pochodziły z książek. I owe „książki zbójeckie” Gustaw przeklął, nie mogąc odnaleźć się w niespełniającej jego oczekiwań rzeczywistości. Zresztą i Kordian...

Romantyzm : Co nam zostało?

• Ballada jako gatunek, w uwspółcześnionej formie u Leśmiana. • Inna nazwa Młodej Polski to neoromantyzm, bo cała epoka nawiązuje do romantyzmu; podobny jest etos artysty, jednakże w Młodej Polsce jest już wyzwolony z pełnienia misji społecznej. • Nastrój, elementy świata baśniowego w literaturze Młodej Polski. • Dramat modernistyczny czerpie w dramatu romantycznego,zwłaszcza z utworów Słowackiego. • Poezja Norwida została odkryta i oceniona w okresie Młodej Polski. • Romantyzm jest ważnym...

ROMANTYZM

Dwa pokolenia twórców romantycznych

I POKOLENIE (debiut ok 1820r.) II POKOLENIE (debiut ok. 1840r.) • Fryderyk Chopin • Zygmunt Krasiński • Adam Mickiewicz • Maurycy Mochnacki • Juliusz Słowacki • Józef Ignacy Kraszewski • Teofil Lenartowicz • Stanisław Moniuszko • Cyprian Kamil Norwid  

Romantyzm : Zapamiętaj te pojęcia

• Bajronizm – postawa bohaterów utworów George’a Byrona. Cechuje ją bunt, samotna walka, która kończy się klęską, wewnętrzne konflikty, które prowadzą do łamania zasad społecznych, a nawet do morderstw. Bohater bajroniczny – w przeciwieństwie do werterycznego – jest aktywny, próbuje przeciwstawiać się sytuacjom i siłom, które go jednak przerastają. Bohaterem tego typu jest w polskim romantyzmie Konrad Wallenrod. • Frenetyzm – mroczny, ale jednocześnie gorący, entuzjastyczny i...

Poeta – niezwykły kreator, arcymistrz

Literatura romantyzmu przypisywała poecie boskość, kreacyjność, niemal zrównywała twórcę z Bogiem. Ten motyw spotykamy w Improwizacji w Dziadów cz. III oraz w wierszu Arcymistrz Adama Mickiewicza, w którym Bóg ukazany został jako najdoskonalszy artysta. Motyw poety geniusza pojawia się też w twórczości symbolistów francuskich czy poetów młodopolskich.

Romantyzm : Literatura polska

• Ballady Adama Mickiewicza – ballady pełne ludowej magii,napisane w latach 1819-1821, pochodzą z pierwszego tomu poety Ballady i romanse. — Lilie – kobieta, która zamordowała męża, chce ukryć ten czyn przed innymi i przed sobą – chciałaby o tym zapomnieć i ponownie wyjść za mąż. Jednak pojawia się duch byłego męża i na wieczność potępia żonę i swoich braci,którzy chcieliby go zastąpić. — Powrót taty – przejmujący obraz dzieci modlących się o powrót ojca. Ich prośby zostają...

Polska Chrystusem narodów, Polska Winkelriedem narodów

Motyw Polski poświęcającej się za inne narody świata pojawia się w mesjanistycznej twórczości romantyków. W cz. III Dziadów Polska zostaje nazwana Chrystusem narodów. Podobnie jak Chrystus, cierpi za inne narody, katami są zaborcy. Ta ofiara ma jednak głęboki sens. Polska cierpi, Polska jest narodem wybranym, ale odkupieni zostaną wszyscy. Z kolei w Kordianie Juliusza Słowackiego szczególna rola Polski, która ponosi ofiarę, zostaje streszczona w metaforycznym haśle „Polska – Winkelriedem...

Romantyzm : Nazwa epoki i ramy czasowe

Nazwa wywodzi się od łacińskiego słowa romanus , czyli rzymski.W średniowieczu określenia „romański” używano w odniesieniu do języków m.in. Celtów i Galów, którzy zamieszkiwali prowincje rzymskie. „Romancami” zwano ich niezwykłe legendy i baśnie, a ponieważ ich kultura i twórczość fascynowała twórców XIX-wiecznych, więc nazwano ich romantykami, a całą epokę– romantyzmem. W Europie romantyzm zawiera się pomiędzy Wielką Rewolucją Francuską (1789) a Wiosną Ludów (1848). W Polsce epokę...

Cechy i idee literatury romantycznej

Baśniowość. Dążenie do wolności; pochwała buntu i walk narodowowyzwoleńczych. Kult młodości. Ludowość Metafizyka Obecność bohatera romantycznego Odrzucenie racjonalizmu - zamiast niego wiara w przeczucia Orientalizm Przekonanie, że jednostka jest ważniejsza niż zbiorowość Synkretyzm

Najważniejsze motywy i tematy romantyczne

Mesjanizm – w ujęciu jednostkowym i narodowym. Literatura propagowała mit jednostki, która spełnia swoją misję, poświęcając swoje cierpienie za innych. W końcu cechami mesjasza są tytanizm i prometeizm. W takim rozumieniu mesjaszem był Konrad z Dziadów i Konrad Wallenrod. Bardzo modne było w tych czasach traktowanie niewoli Polski jako misji kraju wybranego, aby odkupić świat. Miłość romantyczna – jest osią życia bohatera romantycznego, ale wskazuje też na niesprawiedliwości...