Maź
Żona popychająca męża do kariery
Inny typ kobiety wyrachowanej prezentują żony popychające mężów do działań niemoralnych, a nawet zbrodni w imię kariery. Taka jest Lady Makbet, która przekonuje swego małżonka – tana Kawdoru, iż może zostać królem i powinien zabić goszczącego w zamku Makbetów Dunkana. Wspólnie dokonują mordu, jednak ostatecznie ponoszą klęskę – Lady Makbet umiera, a Makbet otoczony przez wrogów ginie. Wyrachowanie, ale też nadmierne ambicje (ale na pewno nie dobro pacjentów) kierują Emmą Bovary – tytułową...
Wyzwolona
Prócz kobiet porzucających dzieci z konieczności lub ze złej woli literatura pokazuje przykłady bohaterek, którym tradycyjna rola żony i matki odebrała wolność. Głównej postaci dramatu Henryka Ibsena, Norze, patriarchalne społeczeństwo nie pozwoliło dojrzeć i świadomie podjąć decyzji o założeniu rodziny i macierzyństwie. Rozpieszczana, spod opiekuńczych skrzydeł ojca przeszła wprost pod opiekę męża, i nadal traktowana jak dziecko, urodziła Torwaldowi potomstwo. Dopiero późniejszy bieg...
Żona starego męża
Dopuszcza się zdrady i żyje podwójnym życiem żona starego fabrykanta Lucy Zuckerowa z Ziemi obiecanej . Ma ona namiętny romans z ambitnym Polakiem Karolem Borowieckim. Ma nawet z nim dziecko, które mąż Lucy uważa za swoje i bardzo się nim cieszy. Obsypuje nawet żonę prezentami za narodziny potomka...Gdy zaczyna podejrzewać romans żony (czemu Borowiecki stanowczo zaprzecza), wysyła Lucy pociągiem do Berlina, kobieta nie ponosi kary... Inaczej jest w przypadku Anny Kareniny – tytułowej...
Umizgi do cudzych żon
Odrębny rozdział stanowią umizgi do cudzych żon. Basia ze śmiechem przyznaje Bogumiłowi, że kokietował ją nauczyciel. Kokietowana jest też żona Kazimierza– Marianna z Juryszek ( Boża podszewka Teresy Lubkiewicz-Urbanowicz, ekranizacja Izabelli Cywińskiej). Zaloty dwóch mężczyzn do Emmy Bovary ( Pani Bovary Flauberta) zostają uwieńczone sukcesem, zwłaszcza że żona nudnego lekarza, wychowana na romansach, głodna jest wrażeń. Potem jednak to ona przejmuje inicjatywę i uwodzi kochanka drogimi...
Zdrada
– Mości panowie!... Wielu spomiędzy was... zdziwi... albo zgoła przestraszy ten toast... ale... kto mi ufa i wierzy... kto prawdziwie chce dobra ojczyzny... kto wiernym mojego domu przyjacielem... ten go wzniesie ochotnie... i powtórzy za mną: Vivat Carolus Gustvus rex... od dziś dnia łaskawie nam panujący! – Vivat! – powtórzyli dwaj posłowie Loewenhaupt i Shitte oraz kilkunastu oficerów cudzoziemskiego autoramentu. – Lecz w sali zapanowało głuche milczenie. Pułkownicy i szlachta...
Zemsta na zbrodniarzu
O wiele poważniejsze sprawy rodzinne stają się przyczyną zemsty w największym dramacie wszech czasów – Hamlecie Williama Szekspira. Duch ojca Hamleta domaga się od syna zemsty na królobójcy. Hamlet wierzy jego słowom (stara się też sprawdzić ich wiarygodność), odwet pochłania wszystkie jego myśli, siły i energię. Nie jest w stanie skupić się na niczym innym, odrzuca nawet miłość ukochanej Ofelii, byle móc dokonać zemsty. W efekcie zgładzi króla Klaudiusza, którego słusznie podejrzewa o...
Żona – ucieleśnienie prozy życia
W przedstawiających relacje między mężem a żoną powieściach z życia wsi można doszukać się pewnej analogii: dla gospodarza z Taplar Handzia, bohaterka Konopielki , jest ucieleśnieniem prozy życia. To ktoś zwyczajny, kto po prostu jest obok, śpi, karmi, gotuje, pracuje w polu, nie wzbudza już ciekawości. Handzię można zobaczyć w najmniej podniecających sytuacjach, np. gdy ziewa, można ją porównać do krowy, można ją uderzyć. Podobnie traktuje żonę Antek Boryna z Chłopów Władysława...
maź
1. ‘gęsta, lepka substancja; smar’; 2. dialektalne mazia ‘smar’; od XV w.; ogsłow. < psłow. *mazь ‘to, co jest używane do mazania, smarowania, smar, smarowidło’ < psłow. *mazati; pierwotnie była to nazwa czynności ‘mazanie’, a wtórnie nastąpiło skonkretyzowanie do ‘tego, czym się maże’
Uosobienie zła i zepsucia
Dla wielu bohaterów (np. Baryłeczki ) prostytutka stanowi uosobienie zła i zepsucia. Niekiedy w dziełach literackich zostaje zresztą ukazana jako kobieta perwersyjna, wyzywająca wobec mężczyzn, rozbijająca rodziny, niekochająca własnych dzieci (jeśli je ma) i męża. Taką jest bohaterka filmowanej kilkakrotnie powieści Johna St einbecka Na wschód od Edenu – Cathy Ames. Od dzieciństwa piękna, zainteresowana seksem i uwodzeniem mężczyzn oraz skłonna do wyrządzania krzywdy innym, w okrutny...
Kobieta zabawka
Nora, bohaterka dramatu Henryka Ibsena , traktowana jest przez męża– Torwalda jak zabawka służąca do rozweselania zajętego poważnymi sprawami małżonka, jak duża lalka, bawiąca się dziećmi – małymi lalkami, a nie matka, partnerka, dorosła kobieta. Każde wyjście z tej roli jest nieakceptowane. Dlatego Nora świetnie gra lalkę – piękną, wystrojoną, szczęśliwą, radosną, beztroską,rozszczebiotaną, której jedynym przewinieniem jest podjadanie słodyczy. Nikt nie wie, że Nora kryje wielką...
Żona w roli męża
Niekiedy żona występuje w roli męża – tak jest w Mickiewiczowskiej Grażynie.Gdy żona księcia Litawora dowiaduje się o knowaniach męża z Krzyżakami, prosi go o zerwanie z nimi układów. Gdy jednak to nic nie daje, spiskuje sama, czyniąc to, co jej zdaniem powinien zrobić mąż: posyła po kryjomu giermka obrażającego posłów krzyżackich i staje do walki z Zakonem. Przebrana w zbroję męża i nierozpoznana przez nikogo, jako Litawor wyprowadza żołnierzy do walki. Mąż odnajduje ją już martwą, jej...
Mąż rozdarty między dwiema kobietami
Klasyczny trójkąt małżeński tworzą Zenon Ziembiewicz, jego żona Elżbieta z Bieckich i córka kucharki Justyna Bogutówna. Co ciekawe, Elżbieta wie, że Zenon jeszcze za czasów narzeczeńskich miał romans z Justyną, którego efektem była ciąża usunięta za przyzwoleniem Ziembiewicza przez Bogutównę. Ten romans kładzie się cieniem na życiu małżeńskim i rodzinnym Ziembiewiczów. Zenon, a nawet Elżbieta czują się odpowiedzialni za Justynę: jej zdrowie, psychikę, stan majątkowy, pracę. Zenon nie...
Przyjaciel domu
Mianem przyjaciół domu, ale już nie ubogich odwiedzających czy biednych rezydentów, a równoprawnych partnerów można określić z całą pewnością żywo uczestniczącego w życiu Wołodyjowskich Zagłobę, jednego z bohaterów Trylogii Henryka Sienkiewicza, a także doktora Ranka z Domu lalki Henryka Ibsena, stałego gościa w domu Helmerów. Zagłoba najpierw towarzyszy zacnym kawalerom, takim jak Pan Michał czy Kmicic w ich biesiadach i walkach (z przewagą tych pierwszych), potem jako skuteczny swat...
Zdrada małżeńska
Przykładem nielojalności i naruszenia umowy pomiędzy ludźmi jest zdrada małżeńska. Zdradza żonę wielokrotnie bohater mitów greckich Zeus. Afrodyta zdradza męża – nudnego, kulawego, wiecznie brudnego i zajętego pracą w kuźni Hefajstosa. Mitologia to cała siatka zdrad... Zdrada jest też przyczyną wojny trojańskiej. Piękna Helena, porwana przez księcia trojańskiego Parysa, najbardziej pożądana kobieta grecka, zdradza z trojańskim księciem męża Menelaosa. Wraz z wojskami przybywa on upomnieć się...
Tyran domowy
Słowo tyran nie zawsze odnosi się do sposobu sprawowania władzy państwowej czy lokalnej. Teksty kultury przynoszą też wiele portretów tyranów domowych: mężów bądź żon, matek bądź ojców sprawujących w swych domach okrutną nieraz władzę absolutną. To oni ustanawiają panujące w swych domach prawa i domagają się bezwzględnego ich respektowania, za nieposłuszeństwo karzą niechęcią, biciem, wymówkami, a nieraz okrutnym traktowaniem dziecka bądź współmałżonka lub... wydziedziczeniem. Takim tyranem...
Żona dziecko
Przyjaciółka Basia jest jednocześnie kobietą dzieckiem, radosnym hajduczkiem, którego nikt nie traktuje poważnie i w którym pan Michał początkowo widzi tylko dziecko, a nie kobietę. Nad Baśką roztaczają więc opiekę Michał i Zagłoba, także w czasach, gdy jest już panią pułkownikową. Inne relacje obserwujemy w małżeństwie Helmerów z Domu lalki HenrykaIbsensa. Główna bohaterka dramatu, Nora, żona Torwalda, traktowana jest przez męża wyłącznie jak zabawka, dziecko podjadające słodkie...
Ofiara dla ukochanego
Przykład poświęcenia dla ukochanego odnajdujemy w Pustelni parmeńskiej Stendhala. Piękna córka naczelnika więzienia zakochuje się w więźniu i, by go ocalić i zorganizować mu ucieczkę, decyduje się na poślubienie niekochanego człowieka. Zamieszanie wokół jej zaręczyn pozwala odwrócić uwagę ojca od jej faktycznych planów ułatwienia więźniowi ucieczki. Miłość tych dwojga, ze względu na złożone przez dziewczynę śluby, nie będzie mogła zaowocować małżeństwem (dziewczyna ślubowała, że wyjdzie...
Żona w roli męża
W Grażynie Mickiewicz przedstawił piękną i dzielną postać żony litewskiego księcia Litawora, który sprzymierzył się z Krzyżakami. Przeciwna układom z Zakonem Grażyna, gdy jej protesty nie dają efektu, zaczyna działać podstępnie i samowolnie – odsyła posłów krzyżackich przez giermka, urażając ich dumę. Potem przebrana w zbroję Litawora wyprowadza wojska do walki. Nikt nie orientuje się, że wódz i mężny rycerz to nie Litawor, lecz kobieta. Zwłaszcza że Grażyna wcale nie jest słaba,...
Małżeństwo dla pieniędzy
Inny typ wyrachowania prezentują kobiety, które pragną wyjść za mąż dla pieniędzy, a ślub traktują jako przepustkę do kariery, bogactwa, władzy bądź po prostu gwarancję spokojnej przyszłości. Jako drogę do bogactwa, władzy i kariery traktuje swój ślub z Kirkorem tytułowa bohaterka dramatu Juliusza Słowackiego, uboga dziewczyna Balladyna. By korzystnie rozwiązać problem, nie cofnie się przed niczym, nawet przed zabójstwem niezdecydowanej wprawdzie, ale stojącej jednak na drodze do szczęścia...
Histeryczna
Matki tyranki bywają despotyczne, ale i nierzadko nadopiekuńcze (jak pani Dulska wobec Zbyszka). Niekiedy symulują nagłą słabość czy histerię, by osiągnąć swoje cele. Nigdy jednak Dulska nie daje się wyprowadzić z równowagi na tyle, by chociażby zapomnieć o pieniądzach. Na ogół panuje nad swymi emocjami, przelicza, kalkuluje, a histeryzuje raczej na pokaz. Do odrębnej grupy należą nadopiekuńcze matki histeryczki, u których emocje niejednokrotnie biorą górę nad rozsądkiem i uniemożliwiają...
Marzenia o innym życiu i miłości
Marzenia o innym, lepszym życiu były też udziałem Emmy Bovary, bohaterki powieści Gustawa Flauberta. Naczytawszy się romansów, spodziewała się życia jak z romansu: wspaniałych przeżyć, cudownej miłości – tego właśnie oczekiwała od małżeństwa, tymczasem znalazła w nim tylko nudę i szarość. By spełniać marze nia o miłości i życiu w luksusie, zaciągała długi, zdradzała męża i popychała Karola do robienia kariery. Wszystkie jej plany spaliły na panewce: Karol nie został wielkim lekarzem,...
Żona tyranka
Literatura przynosi też obrazy żon będących prawdziwymi jędzami i tyrankami.Z pewnością należy do nich pani Aniela Dulska – bohaterka komedii Gabrieli Zapolskiej. Ta nietolerancyjna mieszczka trzęsie domem – organizuje życie męża, dzieci i służby oraz lokatorów. Mąż jest dla niej podnóżkiem, niegodnym uwagi ani szacunku, biernym i milczącym. Być może tak mu wygodnie – jak oceniają dzieci, mama rozpycha się łokciami za ojca... Dulska traktuje też Felicjana jak maszynkę do zarabiania...
Kobieta znudzona mężem
Klasyczny trójkąt małżeński spotykamy w Żabusi Gabrieli Zapolskiej. Tytułowa bohaterka, uchodząca za idealną żonę, matkę, córkę i gospodynię, przedmiot uwielbienia bezkrytycznego małżonka – Raka, zdradza go. W dodatku z cudzym narzeczonym. Karol Bovary – nudny, zakochany w żonie prowincjonalny lekarz bez ambicji nie spełnia oczekiwań pragnącej niezwykłych przeżyć, marzącej o luksusie, romansach i cudownym życiu Emmy ( Pani Bovary ). Naczytawszy się romantycznych lektur Emma liczyła, że...
Kokietki mężatki
Do mężatek kokietek należy Juliasiewiczowa z Moralności pani Dulskiej – krewna pani Anieli. Farbuje włosy na rudo i nosi szeleszczące halki, czym budzi niesmak i zgorszenie oszczędnej i niestrojącej się „pod spodem” Dulskiej, która uważa, że dla własnego męża nie warto być atrakcyjną, a eleganckie kobiety są niemoralne. Stosunek Juliasiewiczowej do Zbyszka Dulskiego jest co najmniej dwuznaczny: to umizguje się do znacznie młodszego krewnego, to wymaga szacunku należnego starszej i występuje...