Żona
Żona anioł
Nie brak też w naszej literaturze żon aniołów. Jedną z nich jest niewątpliwie bohaterka Rodziny Połanieckich Henryka Sienkiewicza – Marynia Pławicka, potem Połaniecka. Nie zawsze dobrze traktowana przez męża Stacha, kocha go i wszelkie winy za niepowodzenia w małżeństwie przypisuje sobie. Jest Stachowi posłuszna, zawsze usprawiedliwia go i ostatecznie zyskuje jego miłość, gdy rodzi mu dziecko – męskiego potomka... Ten model kobiecości naiwnej, skłonnej do obwiniania się, pokornej, mocno...
Wyrachowana kobieta w żałobie
Wyrachowaną kobietą w żałobie jest w Lalce Krzeszowska – baronowa wprawdzie,zachowująca się jednak niekiedy jak żebraczka. Dobrze grając rolę zbolałej matki i opuszczonej żony, wykorzystywanej i krzywdzonej biednej kobiety, Krzeszowska stara się wzbudzić współczucie i uchronić przed niepotrzebnymi wydatkami, np.płaceniem podwyższonego czynszu. Wielokrotnie podkreśla, że przepłaca za lokal w kamienicy, w której króluje rozpusta. Przypomina też nieustannie, że zajmuje mieszkanie, w którym...
Żona popychająca męża do kariery
Inny typ kobiety wyrachowanej prezentują żony popychające mężów do działań niemoralnych, a nawet zbrodni w imię kariery. Taka jest Lady Makbet, która przekonuje swego małżonka – tana Kawdoru, iż może zostać królem i powinien zabić goszczącego w zamku Makbetów Dunkana. Wspólnie dokonują mordu, jednak ostatecznie ponoszą klęskę – Lady Makbet umiera, a Makbet otoczony przez wrogów ginie. Wyrachowanie, ale też nadmierne ambicje (ale na pewno nie dobro pacjentów) kierują Emmą Bovary – tytułową...
Żona starego męża
Dopuszcza się zdrady i żyje podwójnym życiem żona starego fabrykanta Lucy Zuckerowa z Ziemi obiecanej . Ma ona namiętny romans z ambitnym Polakiem Karolem Borowieckim. Ma nawet z nim dziecko, które mąż Lucy uważa za swoje i bardzo się nim cieszy. Obsypuje nawet żonę prezentami za narodziny potomka...Gdy zaczyna podejrzewać romans żony (czemu Borowiecki stanowczo zaprzecza), wysyła Lucy pociągiem do Berlina, kobieta nie ponosi kary... Inaczej jest w przypadku Anny Kareniny – tytułowej...
Rozrzutne żony
Jako nierozsądna, skłonna do wielkich wydatków kobieta ukazana zostaje żona modna z satyry Ignacego Krasickiego pod takim właśnie tytułem. Mąż, który skarży się na nią koledze, ma wielkie wydatki na dom, jego przebudowę i urządzenie, nową służbę, przyjęcia dla gości... W dodatku powstają straty w wyniku zapalenia się obejść gospodarskich od fajerwerków. Wielkie wydatki chętnie czyniłaby też bohaterka Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej,żona Benedykta Korczyńskiego, Emilia, lubiąca żyć na...
Umizgi do cudzych żon
Odrębny rozdział stanowią umizgi do cudzych żon. Basia ze śmiechem przyznaje Bogumiłowi, że kokietował ją nauczyciel. Kokietowana jest też żona Kazimierza– Marianna z Juryszek ( Boża podszewka Teresy Lubkiewicz-Urbanowicz, ekranizacja Izabelli Cywińskiej). Zaloty dwóch mężczyzn do Emmy Bovary ( Pani Bovary Flauberta) zostają uwieńczone sukcesem, zwłaszcza że żona nudnego lekarza, wychowana na romansach, głodna jest wrażeń. Potem jednak to ona przejmuje inicjatywę i uwodzi kochanka drogimi...
Zdrada
– Mości panowie!... Wielu spomiędzy was... zdziwi... albo zgoła przestraszy ten toast... ale... kto mi ufa i wierzy... kto prawdziwie chce dobra ojczyzny... kto wiernym mojego domu przyjacielem... ten go wzniesie ochotnie... i powtórzy za mną: Vivat Carolus Gustvus rex... od dziś dnia łaskawie nam panujący! – Vivat! – powtórzyli dwaj posłowie Loewenhaupt i Shitte oraz kilkunastu oficerów cudzoziemskiego autoramentu. – Lecz w sali zapanowało głuche milczenie. Pułkownicy i szlachta...
Żona
A kiedy będziesz moją żoną, umiłowaną, poślubioną, wówczas się ogród nam otworzy, ogród świetlisty, pełen zorzy. Rozwonią nam się kwietne sady, pachnąć nam będą winogrady i róże śliczne, i powoje całować będą włosy twoje. (Kazimierz Przerwa-Tetmajer, A kiedy będziesz... ) Ożenił sie ja z osium, może dziesięć lat temu, niezadługo po tym, jak mama z ruszto zlecieli i krzyży im pękli (...). Zostali sie my wtenczas w chacie jak bez kobiety: tatko, Michał i ja, wytrzymali tak jeden...
Przede wszystkim matka
Walory żony i matki opisano w Trylogii Henryka Sienkiewicza. Ucieleśnieniem pięknej matki wielodzietnej rodziny jest żona Jana Skrzetuskiego– Helena. Podobno bezpłodne kobiety, które dotykają jej szat, są potem w stanie zajść w ciążę. O wizycie u niej myślą Basia i Michał Wołodyjowscy, którzy nie mogą się doczekać potomstwa. Zapewne podobną, pozbawioną żądz, a idealnie wypełniającą rolę matki żoną będzie uwielbiana przez Andrzeja Kmicica Oleńka. Dowiadujemy się, że wyszła za niego za mąż,...
Żona – ucieleśnienie prozy życia
W przedstawiających relacje między mężem a żoną powieściach z życia wsi można doszukać się pewnej analogii: dla gospodarza z Taplar Handzia, bohaterka Konopielki , jest ucieleśnieniem prozy życia. To ktoś zwyczajny, kto po prostu jest obok, śpi, karmi, gotuje, pracuje w polu, nie wzbudza już ciekawości. Handzię można zobaczyć w najmniej podniecających sytuacjach, np. gdy ziewa, można ją porównać do krowy, można ją uderzyć. Podobnie traktuje żonę Antek Boryna z Chłopów Władysława...
Żona szalona
Zazdrość przyprawia Żonę o chorobę psychiczną. Pragnie, podobnie jak Mąż, stać się artystką, godną miłości poety. W dniu chrztu życzy synowi Orciowi, by miał talent i jako poeta nie został odrzucony przez ojca. Ostatecznie Żona trafia do domu dla obłąkanych, gdzie wyobraża sobie, że jest poetką zasługującą na szacunek i miłość hrabiego Henryka. Umiera podczas jego odwiedzin na wylew krwi do mózgu. Taka jest cena miłości do artysty, który nie potrafi odnaleźć się pośród prozy życia.
Zdrajcy króla
Odrębną kategorię zdrajców ojczyzny stanowią zdrajcy króla. Np. Kmicic zostaje wykreowany przez Bogusława na takiego potencjalnego królobójcę, co tak wstrząsa Oleńką (Bogusław spodziewa się właśnie takiej reakcji). Zdrajcami króla, nie tylko ojczyzny, okazują się obaj Radziwiłłowie – Janusz i Bogusław, bohaterowie Potopu . Również Kozacy biorący udział w powstaniu pod wodzą Chmielnickiego w Ogniem i mieczem okazują się nielojalni wobec władcy. Na usprawiedliwienie swych działań mają...
Zdrada ukochanego
W wielu utworach, zwłaszcza romantyków, mówi się o zdradzie ukochanego lub ukochanej, złamaniu wspólnoty dusz z kimś, kogo się kocha, komu się ślubowało (nie przy ołtarzu) miłość, lecz nie mogło się dotrzymać tej przysięgi. Romantykom taka zdrada osoby przeznaczonej, kochanej całym sercem, wydaje się zbrodnią. Opuszczenie takiej osoby w celu zawarcia małżeństwa z kimś innym, np. ze względów majątkowych, określane jest jako zdrada. Tak cierpi bohater IV części Dziadów opuszczony przez...
Namiętna i odrzucona
Trochę inną sytuację ma matka wielodzietnej rodziny, bohaterka Bożej podszewki Jurewiczowa. Kocha swego męża, szorstkiego i prymitywnego ojca rodziny, znosi jego zdrady, ale jest też zazdrosna i bardzo namiętna.Wiecznie szuka zdradzającego ją Andrzeja, tęskni za jego miłością, czekana dobre słowo i wyrazy uczucia, o którym dowiaduje się przypadkiem, bo wciąż ma wątpliwości co do jego miłości. Jej córka Marianna, także namiętna, szukać będzie uczucia w ramionach swego starszego,...
Żona w roli męża
Niekiedy żona występuje w roli męża – tak jest w Mickiewiczowskiej Grażynie.Gdy żona księcia Litawora dowiaduje się o knowaniach męża z Krzyżakami, prosi go o zerwanie z nimi układów. Gdy jednak to nic nie daje, spiskuje sama, czyniąc to, co jej zdaniem powinien zrobić mąż: posyła po kryjomu giermka obrażającego posłów krzyżackich i staje do walki z Zakonem. Przebrana w zbroję męża i nierozpoznana przez nikogo, jako Litawor wyprowadza żołnierzy do walki. Mąż odnajduje ją już martwą, jej...
Siostrzana przyjaźń
Przyjaźnią w pewnym sensie można nazwać relacje niektórych sióstr. Przykład? Barbara Niechcicowa i Teresa Kociełłowa. Ich przyjaźń przetrwa młodzieńcze lata, jako dojrzałe kobiety, żony i matki, będą się spotykać, np. na wakacjach, odwiedzać w weekendy (Basia nawet zazdrosna będzie o względy Bogumiła wobec siostry). Jednak nawet Barbara nie pozna za życia Teresy jej mrocznej tajemnicy, dopiero po jej śmierci, z listów powierzonych przez siostrę, dowie się o romansie Kociełłowej.
Żona idealna
Dla żony idealnej przede wszystkim jest miejsce w poezji. Na przykład w pieśniach i innych wierszach Gałczyńskiego: A ta pani zamyślona, z kwiatami – to moja żona. (Konstanty Ildefons Gałczyński, Wizyta ) W Pieśniach żona przedstawiona zostaje przede wszystkim jako towarzyszka p racowitego życia poety, której twarz, ręce, serce warto „ocalić od zapomnienia”. Zdanie: „Stoimy przy życiu, żono, jako tkacze przy swych krosnach” trąci dziś nieco socrealizmem, ale i tak może spodobać...
Żona przyjaciel
Przyjacielem jest niewątpliwie żona Waltera Alfa (Konrada Wallenroda)– Aldona opisana w utwo rze Adama Mickiewicza. Litwinka, córka księcia Kiejstuta, dzieli los swego nieszczęsnego męża, który „szczęścia w domu nie znalazł, bo go nie było w ojczyźnie”. Gdy postanawia on walczyć podstępem z Krzyżakami jako Konrad Wallenrod, żona zaszywa się w wieży krzyżackiego zamku w Malborku jako Pustelnica i wiedzie z dawnym mężem, rycerzem i zakonnikiem, długie wieczorne rozmowy. Zna serce i trudy życia...
Żona niewierna
Wdzięczny materiał dla literatury stanowią żony niewierne. Chyba najbardziej znane z nich to Emma Bovary i Anna Karenina. Pierwsza z nich, bohaterka powieści Flauberta, jest marzycielką, rozczytaną w literaturze i pragnącą lepszego życia. Wychodzi za mąż, by wyrwać się z rodzinnego domu, myśli o wielkiej miłości i niezwykłym życiu. Niestety, jej oczekiwania nie zostają spełnione. Przypadkowa wizyta w pałacu arystokraty wywołuje u niej marzenia o innym życiu, pełnym przepychu. Mąż...
Przyjaciel domu
Mianem przyjaciół domu, ale już nie ubogich odwiedzających czy biednych rezydentów, a równoprawnych partnerów można określić z całą pewnością żywo uczestniczącego w życiu Wołodyjowskich Zagłobę, jednego z bohaterów Trylogii Henryka Sienkiewicza, a także doktora Ranka z Domu lalki Henryka Ibsena, stałego gościa w domu Helmerów. Zagłoba najpierw towarzyszy zacnym kawalerom, takim jak Pan Michał czy Kmicic w ich biesiadach i walkach (z przewagą tych pierwszych), potem jako skuteczny swat...
Zdrada małżeńska
Przykładem nielojalności i naruszenia umowy pomiędzy ludźmi jest zdrada małżeńska. Zdradza żonę wielokrotnie bohater mitów greckich Zeus. Afrodyta zdradza męża – nudnego, kulawego, wiecznie brudnego i zajętego pracą w kuźni Hefajstosa. Mitologia to cała siatka zdrad... Zdrada jest też przyczyną wojny trojańskiej. Piękna Helena, porwana przez księcia trojańskiego Parysa, najbardziej pożądana kobieta grecka, zdradza z trojańskim księciem męża Menelaosa. Wraz z wojskami przybywa on upomnieć się...
Tyran domowy
Słowo tyran nie zawsze odnosi się do sposobu sprawowania władzy państwowej czy lokalnej. Teksty kultury przynoszą też wiele portretów tyranów domowych: mężów bądź żon, matek bądź ojców sprawujących w swych domach okrutną nieraz władzę absolutną. To oni ustanawiają panujące w swych domach prawa i domagają się bezwzględnego ich respektowania, za nieposłuszeństwo karzą niechęcią, biciem, wymówkami, a nieraz okrutnym traktowaniem dziecka bądź współmałżonka lub... wydziedziczeniem. Takim tyranem...
Żona dziecko
Przyjaciółka Basia jest jednocześnie kobietą dzieckiem, radosnym hajduczkiem, którego nikt nie traktuje poważnie i w którym pan Michał początkowo widzi tylko dziecko, a nie kobietę. Nad Baśką roztaczają więc opiekę Michał i Zagłoba, także w czasach, gdy jest już panią pułkownikową. Inne relacje obserwujemy w małżeństwie Helmerów z Domu lalki HenrykaIbsensa. Główna bohaterka dramatu, Nora, żona Torwalda, traktowana jest przez męża wyłącznie jak zabawka, dziecko podjadające słodkie...
Żona piękna, dobra, wierna, troskliwa i... pokorna
Uosobieniem żony wiernej jest Penelopa – bohaterka Odysei Homera. Przez wiele lat czeka na swego męża walczącego na wojnie trojańskiej, a potem tułającego się za sprawą klątwy po morzach i lądach. Penelopa nie przyjmuje zniecierpliwionych zalotników i nie zdradza Odyseusza, podczas gdy ten maliczne kochanki (owocem romansu z Ki rke jest dziecko). Po jego powrocie wita małżonka z radością – tak przynajmniej chce mit i Odyseja. Po latach powstało wiele tekstów kultury podających w wątpliwość...
Namiętna i szczęśliwa
Rzadsze są w literaturze portrety żon namiętnych i szczęśliwych. Taką parę:ciocię i wujka, którzy nie mogą się sobą nacieszyć, dla których noc jest za krótka, więc kochają się też w dzień, ukazuje bohater-narrator Widnokręgu Wiesława Myśliwskiego. Trudno wujostwu chłopca zaspokoić małżeńskie żądze, bo dzielą wiejską chatę z rodzicami i rodzeństwem. Co ciekawe, nie mają dzieci. Podobną sytuację obserwujemy w Konopielce Edwarda Redlińskiego – tam Grzegorycha i jej kolejni mężowie „cieszą...
Histeryczka
Histeryczną żoną niedoceniającą pracy swego życiowego partnera jest wiecznie chora Emilia Korczyńska z Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej, marząca o lepszym życiu, lepszym towarzystwie, bardziej wzniosłych rozmowach. Widok męża, nieskłonnego do rozmów i wiecznie zajętego prozaicznymi sprawami gospodarstwa, napawa ją obrzydzeniem i złością. Nie wie nawet, że kochający mąż rozpieszcza ją i izoluje od kłopotów – cały ciężar domowych obowiązków dźwiga przecież jego siostra, Marta, a...
Mężobójczyni
Niekiedy zdrada doprowadza do zbrodni mężobójstwa. Tak jest w balladzie Lilije Adama Mickiewicza. Niewierna żona, która zdradziła męża podczas jego pobytu na wojennej wyprawie, bojąc się, że prawda wyjdzie na jaw, zabija go nożem i zakopuje jego zwłoki w lesie, obsadzając grób liliami. Po roku, mimo nękających ją wyrzutów sumienia, decyduje się wyjść za mąż za jednego z braci męża, którzy proszą ją o rękę. Los ma rozstrzygnąć, którego z nich pani weźmie za męża (czyj wianek wybierze, ten...
Kobieta anioł
Dalibóg, im więcej patrzę, tym większa ochota do żeniaczki,żeby choć i jutro! Już tę brew to chyba waćpanna korkiem przypalonym malujesz? – Słyszałam, że tak płoche czynią, ale jam nie taka. – A oczy jakoby z nieba! Od konfuzji słów mnie brakuje. (...) – Czy to waćpanna wysłałaś do mnie tych ludzi? – Tego sobie waćpan nie myśl. O żałobie myślałam i modlitwie, więcej o niczym... – Oni też to samo mówili... ( Henryk Sienkiewicz , Potop ) ANIELA Anieli? GUSTAW Imię stosowne jedno...
Żona tyranka
Literatura przynosi też obrazy żon będących prawdziwymi jędzami i tyrankami.Z pewnością należy do nich pani Aniela Dulska – bohaterka komedii Gabrieli Zapolskiej. Ta nietolerancyjna mieszczka trzęsie domem – organizuje życie męża, dzieci i służby oraz lokatorów. Mąż jest dla niej podnóżkiem, niegodnym uwagi ani szacunku, biernym i milczącym. Być może tak mu wygodnie – jak oceniają dzieci, mama rozpycha się łokciami za ojca... Dulska traktuje też Felicjana jak maszynkę do zarabiania...
Syn zbuntowany przeciw ojcu
Chyba najczęstszą kreacją syna w tekstach kultury jest kreacja syna zbuntowanego. Już w mitologii znajdujemy motyw buntu bogów przeciw ojcu – Kronos, za namową matki Gai, kastruje ojca Uranosa i odbiera mu władzę. Z kolei Kronos zostaje pokonany przez syna Zeusa i jego rodzeństwo, połykane przez ojca obawiającego się o utrzymanie władzy (Zeus nie zostanie połknięty; gdy dorośnie, wywoła u ojca okrutnika wymioty i... wyplucie rodzeństwa). Także w utworach nowożytnych wiele miejsca poświęcono...