Nie pamiętasz hasła?Hasło? Kliknij tutaj
Postaci ostatnich królów Polski i Francji szkicują twórcy polskiego oświecenia. Krąży anonimowy wierszyk o tym, iż poddani chcieliby, żeby „Staś skamieniał, a Jan Trzeci ożył” (to aluzja do budowanego z inicjatywy króla Stanisława Augusta Poniatowskiego pomnika Sobieskiego w Łazienkach). W wierszu pada też groźba: Król zjednał sobie naród i był znakomity, A że naród swój zdradził, więc będzie zabity. ( Na króla ) Podobne echa pobrzmiewają w innym anonimowym utworze: Wy, godne...
Nawiązania do tematów i bohaterów biblijnych, jak i do samej księgi są obecne w każdej następnej epoce literackiej. • Średniowiecze – z tradycją biblijną związane są takie gatunki,jak misterium, jasełka, kazania, pieśni. Ważne są pierwsze tłumaczenia Biblii ( Psałterz floriański , Psałterz puławski ). • Renesans – tłumaczenia psalmów, które wykorzystywano jako modlitwy (Jan Kochanowski, Mikołaj Rej, Mikołaj Sęp-Szarzyński). Postacie biblijne przywołuje w swoich Kazaniach...
• Głęboki racjonalizm i dążenie do precyzji językowej. • Wiersze Jakuba Jasińskiego i sielanki Franciszka Karpińskiego przeniknęły do kultury ludowej. • Kolęda „ Bóg się rodzi... ” Franciszka Karpińskiego jest jedną z najpopularniejszych kolęd. • Komedie Bogusławskiego i Niemcewicza do tej pory pojawiają się na scenach polskich teatrów. • Od czasów oświecenia zaczął się rozwój polskiej prasy.
Mikołaj Doświadczyński – bohater pamiętnika; jedzie do Paryża i usiłuje żyć tamtejszym życiem. Taka konstrukcja służy autorowi do wypunktowaniu sarmackiego nieuctwa, zacofania i niechęci do nauki. Po wizycie na utopijnej wyspie Nipu Mikołaj zdobywa wiedzę i umiejętności godne prawdziwego Polaka i staje się dobrym gospodarzem i światłym obywatelem. Starosta Gadulski – bohater Powrotu posła ; konserwatywny Sarmata, ślepo przywiązany do tradycji, pogardzający wykształceniem,...
• Julia, czyli Nowa Heloiza (Jan Jakub Rousseau) – powieść nawiązuje do średniowiecznego romansu nauczyciela i uczennicy. Tutaj jednak sytuacja wygląda inaczej– dziewczynę wydają dobrze za mąż, a on wyjeżdża daleko i zastanawia się nad samobójstwem. Jednak w jakiś czas później mężczyzna trafia do domu ukochanej, by uczyć jej dzieci. Czy uda się zdusić uczucie w imię lojalności wobec człowieka,któremu ona ślubowała miłość i wierność? Rousseau napisał tę historię w formie listów. •...
Sarmackie pijaństwo piętnuje w swej satyrze ( Pijaństwo ) Ignacy Krasicki. Opisana i skrytykowana została w niej polska obyczajowość, która nakazuje pić z każdej okazji: imienin żony, odwiedzin gości, dolegliwości żołądkowych... Wyśmiane zostają także zwyczaje lubiących alkohol, którzy przy butelce chętnie dyskutują o „miłości ojczyzny, o dobru publicznym,/O wspaniałych projektach” oraz kopalniach „srebra i złota w Olkuszu”, wojnach, reformach, a nawet o... szkodliwości picia wódki. Autor...
Klasycyzm – powstał na dworze króla Ludwika XIV, którego poeci zamiast barokowych ozdobności wybrali prostotę, harmonię i elegancję formy. Wzorców szukali w antyku – u Sofoklesa, Eurypidesa, Arystotelesa i Horacego, a także u twórców renesansowych, którzy lubili przecież ład antyczny. Zwrócili się też do antycznych gatunków. Nicolas Boileau w swojej Sztuce poetyckiej (1674) podaje zasady dobrego pisarstwa. W nucie klasycyzmu tworzyli m.in. Julian Ursyn Niemcewicz i Adam Naruszewicz....
A wszystko po francusku; globus na stoliku; Buduar szklni się złotem, pełno porcelany, Stoliki marmurowe, zwierciadlane ściany. Zgoła przeszedł mój domek warszawskie pałace. (Ignacy Krasicki, Żona modna ) Kosmopolityzm, czyli bezkrytyczne zapatrzenie w obce wzorce i przenoszenie ich na grunt polski, piętnowała polska literatura, zwłaszcza oświecenia i pozytywizmu. Dziś jest to termin raczej nieużywany, zapomniany i niemodny. Czyżby ze względu na popularność idei wspólnej Europy? Do...
Wśród bogatych w wydarzenia kulturalne czasów stanisławowskich wybija się powstanie Teatru Narodowego w Warszawie (1765). Król otworzył pierwszy stały, publiczny teatr, tworząc Scenę Narodową. Pierwszą graną tam sztuką była komedia Józefa Bielawskiego Natręci . Właśnie komedie były ulubionym gatunkiem, na który tłumnie przychodziła publiczność. Długoletnim dyrektorem Teatru Narodowego był Wojciech Bogusławski, autor znanej komedioopery Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale .
Gatunki literackie oświecenia: bajka hymn komedia oda poemat heroiczny poemat heroikomiczny powieść satyra sielanka tragedia
Nazwa pochodzi od światła – myśliciele tej epoki nazywali ją „oświeconą” i zestawiali z ciemnotą baroku. Mieli na myśli oczywiście przymioty rozumu, które były wówczas cenione najwyżej. Sam termin nawiązywał do świetlnej metaforyki, wzmocnionej w filozofii Kartezjusza koncepcją „światła naturalnego” jako tej cechy umysłu, która umożliwia poznawanie świata. Cztery fazy polskiego oświecenia: • wczesne oświecenie – od 1730 r. do 1764 r., to czas przed wstąpieniem na tron króla...
• Ateizm – odrzuca wiarę w istnienie sił nadnaturalnych, szczególnie Boga. Wynika ze sprzeczności pomiędzy wierzeniami religijnymi a badaniami naukowymi, ale też z buntu przeciwko temu, że religia przenosi w sferę pozaziemską kwestię wyrównywania krzywd społecznych. • Deizm – zakłada istnienie jakiejś nieokreślonej siły duchowej, która stworzyła świat, ustaliła reguły nim kierujące, ale nie ingeruje bezpośrednio w jego działanie. • Duma – utwór epicko-liryczny, zazwyczaj historyczny w...
Franciszek Bohomolec (1720-1784) – oświeceniowy komediopisarz, wprowadził do literatury polskiej nowoczesną komedię w stylu francuskim. Korzystał ze schematu molierowskiego– ośmieszał, ostrzegał, wytykał. Napisał też dwie komedie zgodne z programem króla zawartym w „Monitorze”. Franciszek Karpiński (1741-1825) – polski poeta klasycystyczny, tworzący pod dużym wpływem Jana Jakuba Rousseau. Był twórcą nurtu sentymentalnego w liryce polskiej. Pisał sielanki, wiersze miłosne, elegie,...
Twórcy sięgali po wszystkie rodzaje literackie – epikę, lirykę i dramat, ale ze względu na cel dydaktycznego oddziaływania na czytelnika najrzadziej wykorzystywano lirykę osobistą.
• Bajki Ignacego Krasickiego – poprzez świat zwierząt autor odtwarza świat ludzi z ich wadami, słabościami i oszustwami. Krótkie utwory zamyka zazwyczaj filozoficzna puenta o naturze człowieka. — Jagnię i wilcy – na pytanie jagnięcia, czemu wilk miałby je zjeść, pada krótka odpowiedź: bo jest słabe i smaczne. — Kruk i lis – przebiegły lis, namawiając kruka do śpiewu, spowodował, że ser wypadł krukowi z dzioba. — Przyjaciele – historia rzekomej przyjaźni zajączka ze zwierzętami–...
Człowiek i cały świat, w którym żyje i od którego zależy, złożoność natury ludzkieji słabości człowieka – to wszystko zgrabnie portretował w swoich bajkach Ignacy Krasicki. Na ten temat wypowiadalisię też w swoich dziełach m.in. Wolter i Rousseau. Dojrzewanie – zainteresowanie zasadami edukowania młodego człowieka i jego wychowywaniem, a więc wpływaniem na rozwój i dojrzewanie wiązało się na pewno z Komisją Edukacji Narodowej, reformami Konarskiego i odrzuceniem jezuickiego systemu...
O miłości do ojczyzny pisali chętnie pisarze oświecenia. To z tej epoki pochodzi słynny Hymn o miłości ojczyzny pióra Ignacego Krasickiego, patetyczny, o niewątpliwie patriotycznej wymowie. Sugeruje on, że za wspieranie ojczyzny warto nawet gorzko płacić: „Nie żal żyć w nędzy, nie żal i umierać” i że patriotyzm jest warunkiem szlachectwa. Pieśń ta była hymnem Szkoły Rycerskiej.
Oświecenie obfitowało w bogatą publicystykę, która spowodowała rozwój prasy. To pociągało za sobą konieczność stworzenia miejsc, gdzie można by ją czytać (tzw. gabinetów lektury, które niebawem miały się przekształcić w pierwsze biblioteki). Warto wymienić najważniejsze tytuły ówczesnych czasopism: • „Gazeta Narodowa i Obca” – popierała stronnictwa proreformatorskie w okresie Sejmu Czteroletniego. • „Gazeta Warszawska” – jako pierwsza zaczęła zamieszczać płatne ogłoszenia...
Gdy przeczytałem ten temat, od razu postawiłem dwa pytania: Czy utwory takie jak „Satyry”, „Bajki”, czy „Nowa Heloiza” mają jakąkolwiek wartość edukacyjną dla człowieka żyjącego w dobie Internetu, masy ‘chłamu’ błędnie nazywanego czasopismami, i...
Oświecenie i pozytywizm to dwie epoki, w których dostrzegamy ogromny wpływ literatury i sztuki na człowieka. Wartościowa stała się jedynie sztuka reagująca na wydarzenia - tzw. sztuka na usługach. Przewodnim terminem tych dwóch epok jest...
Jednym z nałogów, który od wieków towarzyszy ludzkości jest pijaństwo. Ludzie, w większości uważają alkohol za coś dobrego, coś co pozwala oderwać się od przygnębiającej codzienności i kłopotów. Nie myślą o skutkach picia trunków. Tak jak i w...
W okresie Sejmu Czteroletniego intensywnie rozwijała się literatura publicystyczna w związku z mającą być uchwaloną Konstytucją RP, która ma uratować Polskę przed kolejnymi rozbiorami; Publicyści pochodzili głównie ze stronnictwa patriotycznego,...
Literatura oświecenia rozwijała się w dramatycznym okresie dziejowym Polski. Sejm, w którym ciągłe spory, zachwiany system demokracji oraz zasada "liberum veto" skutecznie unicestwiały próby reform, nie mógł pełnić właściwej funkcji wobec...
Pośmiertne życie romantyzmu Romantyzm to zarówno nazwa epoki historycznoliterackiej czy kulturowej, jak i prądu charakteryzującego się określonymi cechami stylistycznymi oraz ideowymi. W Polsce przypada on...
Wieś w czasach oświecenia w Polsce miała wysoką wartość, ponieważ w tych to czasach przynosiła ona widoczne, a nawet wysokie zyski. Jednak na jej temat w literaturze wypowiadano się różnie. Poeci ujmowali życie wiejskie na dwa sposoby. Pierwszy z...
?Deista z imienia, humanista z czynu? Autorem biografii Woltera, czyli znakomitego pisarza epoki Oświecenia, jest wybitny pisarz francuski Andre Maurois. Książka ta wspaniale ukazuje burzliwe życie tej kontrowersyjnej postaci. Autor książki...
Oświecenie:pierwszą epoką w nowożytnych dziejach, nazywane tez wiekiem filozofow i rozumu.Życie społeczne i kulturalne nacechowane było krytycyzmem wobec istniejącej rzeczywistości i pragnieniem wyzwolenia człowieka z więzów feudalnych,...
Życie umysłowe i kulturalne w Polsce epoki oświecenia (teatr, czasopisma, szkolnictwo, malarstwo, mecenat króla) Rozwinięte kraje Europy promieniowały swoimi prądami umysłowymi na pozostałe kraje europejskie. W XVIII wieku Francja i Anglia były...
Przy końcu panowania Sasów w Polsce literatura włączyła się do przygotowywania reform politycznych. Wówczas to Stanisław Konarski zapoczątkował akcję reformatorską wspaniałym dziełem "O skutecznym rad sposobie", w którym ostro wystąpił...
Sentymentalizm jako prąd umysłowy i literacki rozwinął się w różnych krajach Europy w okresie oświecenia i był zjawiskiem konkurencyjnym wobec klasycyzmu. Wiązał się z emancypacją klas średnich, zwłaszcza mieszczaństwa, zainteresowanego w...
1.Racjonalizm- postawa filozoficzna zakładająca, że jedynym źródłem poznania świata jest posługiwanie się rozumem. 2.Empiryzm- dotyczy on teorii poznania i jest ono możliwe tylko na drodze doświadczenia i obserwacji. 3.Krytycyzm- postawa...
Wiek XVIII to fatalne stulecie, w którym rodzą się rozmaite instytucje dręczące nas po dziś dzień. Burzliwe przemiany polityczne uwarunkowały powstanie zjawisk propagandy - kształtuje się ona głównie we Francji i Anglii. Narzędziem masowego...
W okresie Sejmu Czteroletniego intensywnie rozwijała się literatura publicystyczna w związku z mającą być uchwaloną Konstytucją RP, która ma uratować Polskę przed kolejnymi rozbiorami; Publicyści pochodzili głównie ze stronnictwa...
Dydaktyzm jest jedną z najważniejszych zadań literatury oświeceniowej i najwięcej na to zużyto papieru; przyczyny tego stanu były proste: Zagrożenie dla integralności Polski płynące z zewnątrz, nasiliło się zwłaszcza po I rozbiorze; to...
Wystawiona na kilka miesięcy przed ogłoszeniem Konstytucji 3 maja. Zawarł w niej Niemcewicz ważką treść polityczną, ściśle związaną z nowatorskimi pracami stronnictwa patriotycznego. Konfrontując program reform z poglądami konserwatystów,...
Jakie rodzaje i gatunki literackie występowały w II połowie XVIII wieku? Jakie były ich źródła i czemu zawdzięczały swoją popularność? Oświecenie w Polsce trwa od połowy XVII wieku do pierwszych dziesięcioleci wieku XIX. Nazwany jest wiekiem...
Sentymentalizm. Jest to drugi obok klasycyzmu, prąd literacki w polskim oświeceniu. Rozwinął się na Puławach, a główni jego przedstawiciele to Franciszek Karpiński, Kniaźnin. Nazwa prądu powstała od utworu Sterne’a „Podróż sentymentalna”, obok...
W dobie oświecenia literaci publicyści szczególny nacisk kładli na sprawy związane z aktualną sytuacją społeczno-publiczną Polski i gonili wszelkie wsteczne poglądy. Jednym z takich pisarzy był Stanisław Staszic który w „swych uwagach nad życiem...
"Dom zawsze ustępować powinien krajowi." - w tym cytacie Julian Ursyn Niemcewicz zawarł przesłanie do narodu polskiego abyśmy zaczęli troszczyć się o dobro i potrzeby własnej ojczyzny, i nie przedkładali spraw osobistych -rodowych- nad...
„Wszystko przemija, odchodzi w zapomnienie Możliwe, że te rymy stracą też sens i znaczenie(…)” Slums Attack Tak jak przeminęły rymy zespołu Slums Attack, tak przeminęła już dawno wartość edukacyjna literatury oświecenia. Jestem o tym...
oświecenie 1740-1822 fazy: wczesna (1740-1764), dojrzala (1764-1795),schylkowa (1795-1822) Filozofowie: Rene Descartes, Kartezjusz, F.Bacon, J.Locke, Wolter, Jan Jakub Rosseau (ojciec sentymentalizmu) * racjonalizm - rozumowe podejscie do...
Wolter – właściwie Francois Maria Arouet – zajmuje w filozofii i literaturze francuskiej czołowe miejsce. Jest typowym reprezentantem epoki, wybitną, intelektualną jednostką, głosi swobodę przekonań, racjonalizm, (choć nie ateizm), potrzebę...
Autorem „Ody do młodości jest młody dwudziestodwuletni Adam Mickiewicz, który dopiero, co skończył studia w Wilnie i przeniósł się do Kowna. W latach 1817-1823 Mickiewicz należał do tajnego Towarzystwa Filomatów i Filaretów. W 1820 roku dla...
· Wyjaśnienie pojęcia „narcyzmu” Narcyzm to bezkrytyczne umiłowanie siebie, zachwycanie się własną urodą Narcyz to człowiek zakochany w sobie · Przedstawienie mitologicznego Narcyza, który odrzucił miłość nimfy Echo, za co został ukarany...
Bajka - krótka powiastka wierszem lub prozą, której bohaterami są zwierzęta, ludzie, rza-dziej rośliny lub przedmioty. Zawiera pouczenie lub moralistyczne uogólnienie przedstawione wprost lub zasugerowane. Przedstawione wydarzenia stanowią...
Johann Wolfgang Goethe był jedną z najważniejszych postaci w romantyzmie. Często określany jest jako prekursor lub też ojciec tej epoki. Zawdzięczamy mu między innymi stworzenie bohatera werterowskiego, a także odkrycie ballady, która wkrótce...
STAROŻYTNOŚĆ Ksiega Genesis "Uczynmy czlowieka na wyobrazenie nasze (...) i niech panuje nad wszystka ziemia" Ksiega Hioba "Czlowiek zrodzony z niewiasty dni krotkich jest pelen klopotu" Ksiega Koheleta "Marnosc nad...
Periodyzacja epoki starożytnej. Periodyzacja to podział na okresy i podokresy. Epokę starożytną określiły dwie cywilizacje: świat starożytnej Grecji i Imperium Rzymskiego. Literaturę starożytną dzielimy na okresy według powstania: VIII...