Publicystyka Oświecenia.

W okresie Sejmu Czteroletniego intensywnie rozwijała się literatura publicystyczna w związku z mającą być uchwaloną Konstytucją RP, która ma uratować Polskę przed kolejnymi rozbiorami;
Publicyści pochodzili głównie ze stronnictwa patriotycznego, toteż propagowali oni reformy, zniesienie liberum veto i wolnej elekcji, ograniczenia samowoli magnatów, wzmocnienia armii i władzy królewskiej, opodatkowania szlachty na rzecz armii;
Jednym z takich pisarzy byl Stanislaw Staszic który w „swych uwagach nad zyciem Jana Zamojskiego” zawarl poglady dotyczace spraw edukacji, prawa wladzy, wolnej elekcji i panstwa. Zdaniem autora sprawnie dzialajacy system edukacji decyduje o przyszlym losie panstwa. Proponuje aby ze szkól powszechnych usunac nauke teologii, a uczyc mlodziez sposobów poznawania praw jakie rzadza swiatem. Szkoly powszechne powinny tez wychowywac rycerzy, obywateli, którzy beda potrafili dobrze sluzyc ojczyznie. Inna sprawa jaka autor poruszyl w „Uwagi...” jest prawodawstwo dla kraju, o tym czy dane prawo zostanie uchwalone, czy tez nie, ma decydowac wiekszosc. Staszic proponuje tez reformowanie sadownictwa, które powinno dzialac ciagle, a nie tylko w okresach ustalonych sesji, uznajac jednoczesnie prawo o nietykalnosci osobistej bez wyroku sadu. Równiez wazna kwestia jest wedlug autora zaniechanie wolnej elekcji, która powoduje, ze w sprawy polskie wtracaja sie obce mocarstwa. Postuluje on, aby tron w Polsce byl dziedziczny, co uchroni nasz kraj przed dalszym podzialem. Staszic, który pilnie obserwowal sytuacje spoleczna i polityczna w Polsce, zwrócil tez uwage na to, ze nalezy uporzadkowac wiele dziedzin zycia, aby w ten sposób zapobiec emigracji ludnosci. Ucieka ona z kraju, gdyz cierpi na niedostatek, zyje obciazona duzymi podatkami, brak tu sprawiedliwosci a panuje bezprawie i ucisk. W 1790r. Ukazalo sie „Przestrogi dla Polski” którym autorem takze jest Stanislaw Staszic, widac w nich troske o dobro kraju. Nawoluja do przeprowadzenia skutecznych reform i zaprzestania zbytecznego gadulstwa jakie obserwowano podczas obrad Sejmu Wielkiego. Staszic wzywa do ratowania kraju poprzez uchwalenie konstytucji, która dawalaby równe prawa wszystkim stanom. Wytyka tez przyczyny, jakie zlozyly, sie na to, iz Polska chyli sie ku upadkowi. Mówi o zdradach, podstepach i podlosci, przekupstwie, przemocy, chciwosci i wielu innych wadach panów polskich. Ich wlasnie obarcz odpowiedzialnoscia za katastrofe, jaka stal sie 1 rozbiór. W „Przestrogach...” odnajdujemy takze opis

katastrofalnego polozenia chlopów, ich nedzy, która prowadzi do wycienczenia i smierci, zwlaszcza dzieci. Staszic bierze w obrone takze mieszkanców miast, którzy pozbawieni sa perspektyw rozwoju, ze wzgledu na niestabilna sytuacje kraju. Domaga sie przyznania, mieszczanom praw, które zrównalyby ich z innymi stanami.
Podobne poglady wypowiada tez Hugo Kollataj, który jest autorem listów „Do Stanislawa Malachowskiego”. Kollataj jest zwolennikiem przyznania praw obywatelskich wszystkim mieszkańcom.
Mniej znanym publicystą był Franciszek Salezy Jezierski,który wyróżnia sie radykalizmem poglądów w swoim dziele "Katechizm o tajemnicach rządu polskiego".W formie pytań i odpowiedzi, niezwykle ironicznym i zjadliwym tonem mówi,że chłop nie jest człowiekiem,ale własnością szlachcica.Oburza się na uprzywilejowanie szlachty,żąda praw dla mieszczan.
Wieloletnia działalność polskich publicystów i działaczy patriotycznych dał w efekcie Konstytucję 3-go Maja.Wprawdzie nie uratowała ona niepodległości RP,ale była świadectwem przemiany narodu polskiego.