Oświecenie to prąd intelektualny i kulturowy, który rozwinął się w Europie w XVII i XVIII wieku. Podstawę myśli oświeceniowej stanowiły racjonalizm, deizm oraz empiryzm. Twórcą przełomu w filozofii był Kartezjusz (Myślę, więc jestem).
Filozofowie i uczeni epoki oświecenia krytykowali Kościół i religię, potępiali fanatyzm, ciemnotę, przywileje szlachty i kleru, głosili hasła równości wszystkich ludzi. Do najwybitniejszych przedstawicieli filozofii i nauki epoki oświecenia należeli: Wolter, Monteskiusz, D. Diderot, J. Kepler.
Rozwój nauki zaowocował wieloma odkryciami (ruch planet, odkrycie tlenu i próżni, prawo powszechnego ciążenia, klasyfikacja roślin) oraz wynalazkami (termometr, balon, piorunochron).
Warto pamiętać
Największym osiągnięciem intelektualnym epoki oświecenia było wydanie w latach 1751-1776 35 tomów L’Encyclopédie, ou Dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers, zwanej popularnie Wielką Encyklopedią Francuską. Autorzy haseł zaprezentowali w niej ówczesny stan nauki i filozofii. Ponieważ autorzy niektórych haseł ostro atakowali Kościół (m.in. jezuitów i niektóre dogmaty) oraz szlachtę i istniejący porządek społeczny, dwukrotnie zakazywano publikowania dzieła (1752, 1759), co nie przyniosło jednak konkretnych rezultatów. W 1759 roku parlament francuski wydał wyrok nakazujący spalenie encyklopedii.
Pojęcia
racjonalizm – przekonanie, iż rozum ludzki jest głównym narzędziem poznania świata
deizm – postawa uznająca istnienie jedynego Boga, który stworzył świat, ale nie ingeruje w jego losy
empiryzm – przekonanie, iż głównym źródłem wiedzy ludzkiej jest doświadczenie
Literatura
P. Chaunu: Cywilizacja wieku oświecenia. Warszawa 1993.
Z. Libiszowska: Francja encyklopedystów. Warszawa 1973.
J. Orieux: Voltaire. Warszawa 1986.
Oś czasu
1529 - inkorporacja Mazowsza
1573 - konfederacja warszawska
1655-1660 - potop szwedzki
