Tyran
Dziecko
Z czteroletnią powagą, w spódniczce po bose Stopki i w kaftaniku na wyrost, to wąską Drepce miedzą, to znowu brodzi młaką grząską, Z rannym świtem, nim słońce traw osuszy rosę. (Leopold Staff, Gęsiarka ) Krzywda dziecka bardzo wzrusza odbiorcę. Na ogół przedstawione jako symbol niewinności, bezpretensjonalności i prostoty, dziecko pojawia się też niekiedy w tekstach kultury w nietypowych rolach– jako okrutnik, mały tyran czy przedwcześnie dojrzały partner człowieka dorosłego.
Inni Sienkiewiczowscy władcy
Nie jedyna to postać króla naszkicowana przez Sienkiewicza. W powieści Potop odnajdujemy portret zbolałego, pobożnego króla banity Jana Kazimierza, zasłanianego własną piersią przez Babinicza (Kmicica) i innych żołnierzy oraz poddanych górali w czasie zasadzki w pienińskim wąwozie. Ów prawowity władca powraca do kraju, by po wyzwoleniu go od Szwedó w panować sprawiedliwie. Portret króla wojownika, w powieści jeszcze hetmana, kreśli Henryk Sienkiewicz w Panu Wołodyjowskim . Hetman Jan...
Król, władca
– To jest król! – Na Boga żywego! – zawołał Kmicic. Lecz w tejże chwili król się podniósł, bo ksiądz zaczął właśnie czytać ewangelię. Pan Andrzej ujrzał twarz wymizerowaną, żółtą i przezroczystą jak wosk kościelny. Oczy królewskie były wilgotne, a powieki zaczerwienione. Rzekłbyś, całe losy kraju odbiły się na tej szlachetnej twarzy, tyle w niej było bólu, cierpienia, troski. Noce bezsenne, rozdzielane między modlitwę a zmartwienie, zawody okrutne, tułactwo, opuszczenie, upokorzony...
Samotność tyrana
Samotny pozostaje w swych poczynaniach tyran Klaudiusz żyjący w ciągłym niepokoju. Mając świadomość, że jest winien zbrodni, a Hamlet depcze mu po piętach, musi przy innych robić dobrą minę do złej gry, za plecami snując intrygi: wysyła Hamleta w podróż, potajemnie pisząc list do innego władcy, by go zgładził, gdy podstęp jednak się nie udaje i Hamlet wraca, próbuje w inny sposób zamordować księcia (trucizna). Podobnie samotny jest Kreon, wydający wyrok na Antygonę. Ma przeciwko sobie syna i...
Tyran domowy
Słowo tyran nie zawsze odnosi się do sposobu sprawowania władzy państwowej czy lokalnej. Teksty kultury przynoszą też wiele portretów tyranów domowych: mężów bądź żon, matek bądź ojców sprawujących w swych domach okrutną nieraz władzę absolutną. To oni ustanawiają panujące w swych domach prawa i domagają się bezwzględnego ich respektowania, za nieposłuszeństwo karzą niechęcią, biciem, wymówkami, a nieraz okrutnym traktowaniem dziecka bądź współmałżonka lub... wydziedziczeniem. Takim tyranem...
Biblijni tyrani
W Biblii spotykamy portret tyrana – króla Heroda Wielkiego, który, bardzo obawiając się utraty tronu, na wieść o narodzinach Mesjasza nakazał wymordować wszystkie żydowskie dzieci płci męskiej... Tymczasem Maria z Józefem, ostrzeżeni we śnie przed zagrożeniem, zbiegli z małym Jezusem do Egiptu i przyszły Mesjasz ocalał przed śmiercią z rąk siepaczy tyrana. Sceny rzezi niewiniątek i kary, jaką poniósł Herod „za swe zbytki”, znalazły odbicie w licznych ludowych przedstawieniach z okazji...
Rządy cesarskie i tyrania według Herberta
Rządy cesarskie w Rzymie, ale także istotę tyranii jako takiej opisuje wiersz Zbigniewa Herberta Powrót prokonsula . Bohater tego utworu, mówiący w wierszu prokonsul, opowiada o tym, iż powraca z prowincji na dwór cesarski i będzie próbował żyć normalnie na pełnym intryg, niekiedy kończących się śmiercią,cesarskim dworze. Opisuje sposoby przetrwania w tym środowisku („będę bił brawo odmierzoną porcją/uśmiechał się na uncje marszczył brwi dyskretnie”) i granice konformizmu („jednego jestem...
Bolesław Śmiały – zabójca biskupa
Portret króla tyrana zawiera kronika Galla Anonima. W odróżnieniu od dobrych władców przedstawia ona jako okrutnego króla Bolesława Śmiałego, który ośmielił się skazać biskupa Stanisława „na obcięcie członków”. W kronice Wincentego Kadłubka i następnych mowa już o zabiciu biskupa Stanisława. Jak głosi legenda, Stanisław, później ogłoszony świętym, został zabity przez królewskich siepaczy podczas odprawiania mszy. Kronika Kadłubka mówi o tym, że król nasłał na biskupa swych siepaczy i sam...
Książę, cesarz, faraon...
Wśród licznych władców utrwalanych w utworach literackich są nie tylko królowie, cesarze, carowie, ale także książęta i faraoni. Wszyscy oni sprawują władzę niemal absolutną w swych państwach i państewkach. Warto wspomnieć chociażby o księciu tyranie, bohaterze Pustelni parmeńskiej Stendhala, cesarzu Napoleonie, o którym wielokrotnie mowa w Lalce Bolesława Prusa i którego wojska entuzjastycznie wita szlachta polska na Litwie w Panu Tadeuszu , czy też o faraonie Ramzesie XIII– głównym...
Portrety lokalnych tyranów w służbie cara
Literatura romantyzmu prezentuje też lokalnych tyranów, przedstawicieli władzy carskiej, którzy na swym terenie są panami życia i śmierci. Taki jest przedstawiony w III części Dziadów Senator – Nowosilcow, prześladujący polską młodzież i powodujący fale straszliwych represji wobec spiskowców na Litwie. To z jego inicjatywy na Syberię jadą kibitki wiozące niejednokrotnie małych chłopców. To z jego inicjatywy w więzieniu siedzą bohaterowie, których poznajemy w celi klasztoru Bazylianów,...
Kreon – tyran antyczny
Pierwszy pełny portret władcy tyrana daje chyba tragedia antyczna Antygona Sofoklesa. Ukazuje ona konflikt między słabą, przestrzegającą praw boskich Antygoną, a jej wujem – władcą Teb Kreonem. W tym konflikcie Kreon reprezentuje władzę, prawa ustanowione przez ludzi, a Antygona prawa religijne stanowione przez bogów. Po bratobójczej wojnie władca Teb zarządził, że jeden z braci Antygony – Eteokles – ma być pochowany z wszelkimi honorami, a ciało drugiego, Polinejkesa (Polinika), którego...
Klaudiusz, Makbet, Balladyna...
Tyranami okazują się też bezprawnie sięgający po władzę bohaterowie Szekspirowscy– między innymi Klaudiusz z Hamleta i tytułowy bohater tragedii Makbet . Obaj prowadzą bezwzględną politykę zwalczania swych przeciwników. Klaudiusz, obłudnie uprzejmy wobec swego pasierba Hamleta, zorientowawszy się, że młodzieniec może odebrać mu władzę (ujawniając okoliczności śmierci poprzedniego króla, swego ojca), wysyła go do Anglii z tajnym listem, w którym prosi o zgładzenie przybranego syna, bo tego...
Tyran
ANTYGONA O tak! Czyż nie wiesz, że z poległych braci Kreon jednemu wręcz odmówił grobu? Że Eteokla, jak czynić przystoi, Pogrzebał w ziemi wśród umarłych rzeszy, A zaś obwieścił, aby Polinika Nieszczęsne zwłoki bez czci pozostały, By nikt ich płakać, nikt grześć się nie ważył; Mają więc leżeć bez łez i bez grobu, Na pastwę ptakom żarłocznym i strawę. Słychać, że Kreon czci godny dla ciebie, Co mówię, dla mnie też wydał ten ukaz I że tu przyjdzie, by tym go ogłosić, Co go nie znają, nie...
Neron według Sienkiewicza
Innym tyranem starożytności jest opisany w nagrodzonej Nagrodą Nobla powieści Henryka Sienkiewicza Quo vadis cesarz rzymski – Neron. Bohater ten jawi się jako okrutnik i tyran, a zarazem niepoczytalny artysta, w dodatku zły poeta, który za słowa krytyki (zwłaszcza pod adresem swej poezji) karze śmiercią... I gotów jest spalić Rzym dla jednego wiersza – bo wie, iż pożar jako niezwykłe zjawisko może dać mu natchnienie... Cesarscy zausznicy wysłuchują artystycznych (wątpliwej jakości) popisów...
Car – złodziej korony
W wielu utworach literackich, zwłaszcza romantycznych, car przedstawiony jest jako bezprawny posiadacz korony i tyran gnębiący Polaków. W Reducie Ordona Adama Mickiewicza pada poważne oskarżenie cara – o bezprawne przywłaszczenie sobie polskiej korony, czyli bezpodstawne nazywanie siebie władcą Polski, oraz o tyranię: Gdzież jest król, co na rzezie tłumy te wyprawia? Czy dzieli ich odwagę, czy pierś sam nadstawia? Nie, on siedzi o pięćset mil na swej stolicy, Król wielki, samowładnik...
Poświęcenie tytana
Poświęca się za ludzkość mityczny bohater, tytan Prometeusz. Uczy śmiertelnych rzemiosła, kradnie dla nich ogień z Olimpu i oszukuje bogów tak, aby ludzie nie musieli najlepszej części mięsa składać w ofierze. Za to ponosi surową karę, skazany przez olimpijskich bogów na przykucie do skał Kaukazu i cierpienie z powodu wyżerania ciągle odrastającej wątroby przez sępa (orła). Taką postawę poświęcenia za ludzkość, bezinteresownego i heroicznego, nazywamy prometejską. Podobnie szlachetną...
Pojęcia
TIMOKRACJA [gr.], forma rządów polegająca na sprawowaniu najwyższej władzy państw. przez grupę najbogatszych czł. klasy panującej; występowała w staroż. Kartaginie MONARCHIA [gr.], forma rządów, w której reprezentantem władzy suwerennej jest...
Od tyranii do demokratycznej przebudowy
Pomimo wysiłków Solona zmierzających do uspokojenia wewnętrznej sytuacji konflikt rozgorzał na nowo niedługo po wprowadzeniu w życie reform i trwał do połowy VI wieku p.n.e. Jego źródłem była rywalizacja o urzędy i wpływy pomiędzy członkami elity,...
Fascynująca kultura Grecji i Rzymu
By udowodnić tę tezę rozpocznę przedstawieniem, kultury Rzymu i Grecji. Otóż pierwsza z nich powstała ok. 2000 r. przed Chrystusem na Krecie. W wiekach XIII – IX przeżyła ona załamanie. Nastąpiły „wieki ciemne” spowodowane najazdem na Kretę z...
Zinterpretuj myśl zawartą w cytacie: „Sprawiedliwość zwraca podaną przez nas czarę jadu do własnych naszych ust”
Sprawiedliwość jest określana jako bezstronność, obiektywność osądu. Potrafi ona wydać słuszny wyrok wszystkim postępowaniom. Myśl zawartą w cytacie „Sprawiedliwość zwraca podaną przez nas czarę jadu do własnych naszych ust” można zinterpretować...
Człowiek pod władzą despotyzmu - "Dziady" cz. III.
Despotyzm jest to forma nieograniczonej i bezwzglednej władzy opartej na terrorze, nie przestrzegającej praw i wolnosci obywatelskich. Władza była czesto powodem dumy ale takze przyczyną konfliktów. Są dwa oblicza ludzi posiadających władzę: te...
Portret tyrana na podstawie postaci Nowosilcowa z III części "Dziadów" A. Mickiewicza.
Polska w swej przeszłości wielokrotnie dręczona była przez różnych oprawców. Najcięższym jednak okresem w historii naszego kraju był okres rozbiorów. Męczeństwo polskich pokoleń opisało w swych dziełach wielu wybitnych poetów. Adam Mickiewicz...
Makbet - tyran, który zabił śmierć
WSTĘPNE ROZPOZNANIE PROBLEMU 1. geneza Makbeta (powstał na przełomie renesansu i baroku, ale dotyczy średniowiecza, epoki, w której na ludzkie postawy silnie oddziaływały wzorce osobowe) 2. wprowadzenie w akcję utworu (rozgrywa się w wieku XI w...
Różne przykłady obcości w wybranej literaturze różnych epok.
Jako przykład obcości wybrałam motyw samotności. Samotność jest to życie, przebywanie w odosobnieniu, brak towarzystwa, rodziny. Człowiek pozbawiony kontaktu z innym ludźmi jest najczęściej niespełniony i nieszczęśliwy. Wielu twórców literackich...
Człowiek pod władzą despotyzmu. Rozważ problem odwołując się do sceny "Sen Senatora" oraz innych wybranych fragmentów "Dziadów cz. III".
Pojęcie despotyzmu oznacza samowolne, bezwzględne postępowanie nie liczące się z nikim i z niczym oraz formę nieograniczonej, absolutnej władzy, opartej na woli jednostki. Zatem władca despotyczny rządzi krajem samowolnie, tyranizuje otoczenie....
Trzy oblicza Greka
W tej właśnie epoce wykształciły się trzy najbardziej znane greckie style życia. Na ich przykładzie widać, jak bardzo mogły się różnić w ramach zasadniczo jednej kultury. Każdy z nich był uzależniony od ustroju polis. • Ateny to najbardziej...
Czy można usprawiedliwić tyranię?
W dzisiejszych czasach tyle słyszy się o tyranii. Całkowitej władzy absolutnej, w której pospolici obywatele nie mają nic do powiedzenia. Czy można taką władzę w jakikolwiek sposób usprawiedliwić? Moim zdaniem nie. Postaram się to udowodnić w tej...
Czy Makbet świadomie pogrąża się w przekleństwo?
Spróbuję zastanowić się nad tym czy Makbet tytułowy bohater tragedii Williama Shakespear`a pogrąża siew przekleństwo. Na początku utworu dowiadujemy się o tym, że Makbet to waleczny nieustraszony wojownik, który gotów jest poświęcić życie dla...
Obrona Antygony.
Szanowna Pani profesor, drodzy koledzy i koleżanki. Występuję w imieniu mojej klientki Antygony, która została oskarżona o nieposłuszeństwo wobec króla. Robię to, iż jestem przekonany, że postąpiła ona jak najbardziej słusznie. Chciałbym abyście i...
Ustrój polityczno-społeczny państw greckich.
Otóż Starożytna Grecja nigdy nie stanowiła jednolitego organizmu państwowego. Wraz z intensywnym rozwojem miast, około VIII wieku p.n.e. wytworzyła się w Grecji instytucja zwana polis (mng. poleis). Termin ten pierwotnie oznaczał ufortyfikowaną...
Napoleon
W czym upatrujesz się historycznego znaczenia epoki napoleońskiej? Jak oceniasz samego Napoleona Bonaparte?
Sprawowanie wladzy (notatki/sciąga)
* Jednostka: -monarchia-->car, sultan, król, ksiaże, cesarz, szejk, faraon, chan -dyktatura-->dyktator -tyrania-->tyran(objąl wladzę bezprawnie) * Grupa spoleczna -oligarchia(czasami plutokracja)--> kiedy najbardziej bogaci są...
Człowiek pod władzą despotyzmu - "Dziady" cz. III.
Władza. Nieodzowna wartość w życiu ludzi wszystkich epok. Jednak patrząc w głąb historii Polski nie zawsze była ona rozsądna. Dlatego też Mickiewicz w III cz. „Dziadów” porusza problem despotyzmu carskiego. Pisze: „Tyran wstał – Herod! –...
Obraz tyrana na podstawie II cz. "Dziadów".
W ustronnej kaplicy w pobliżu cmentarza zebrał się lud na uroczystość " dziadów", która odbyła się w Dzień Zaduszny. Na początku Guślarz, który przewodniczył w tym rytuale, wywołał duchy lekkie- Józia i Rózię. Po udzieleniu pomocy...
Wpływ zbrodni na psychikę Makbeta na podstawie fragmentu V akt 5 scena
Zaprezentowany utwór jest fragmentem dramatu Wiliama Szekspira poruszającego kwestie rządzy władzy i jej destrukcyjnego wpływu na psychikę. Fragment przedstawia moment oblężenia zamku Dunzynanu oraz bezduszność Makbeta względem śmierci jego żony....
"Bóg miał nareszcie uwierzyć w człowieka dobrego i silnego, ale dobry i silny to ciągle jeszcze dwóch ludzi."
Zgadzam się z tym mottem, ponieważ uważam, że człowiek silny zazwyczaj nie jest dobry i na odwrót, słaby nie jest zły. Silną osobą na pewno był Adolf Hitler. Swój mocny charakter przelewał na większość Europy. Miał...
"Antygona" Sofoklesa jako najdoskonalszy przykład tragedii antycznej.
DZIEJE DOMU EDYPA Edyp był synem Lajosa i Jokasty. Wyrocznia delficka przepowiedziała Lajosowi, że zginie z ręki własnego syna, który ożeni się ze swoją matką. Rodzice przekłuli Edypowi pięty żelaznymi kolcami, związali i porzucili w górach....
Opracowanie "Makbeta".
„Makbet” to tragedia, którą napisał William Szekspir około 1606 roku. Akcja książki toczy się w XI wieku w Szkocji i Anglii. Głównym bohaterem jest Makbet – początkowo dobry dla swoich poddanych władca regionu w północnej Szkocji, lecz w...
Makbet jako utwór omawiający winę człowieka i jego ciemne namiętności.
William Szekspir , ur. 23 IV 1564 w Stratfordzie , był wybitnym dramaturgiem i poetą angielskim. Jego twórczość odegrała wybitną rolę w kształtowaniu się nowożytnego teatru europejskiego. Sztuki Williama Szekspira początkowo entuzjastycznie...
Kreon jako postać tragiczna.
Według mnie Kreon jest postacią tragiczną, a swoją wypowiedź postaram się uargumentować poniżej. Postacią tragiczną jest postać, którą los stawia przed trudnym dylematem. Niezależnie co wybierze i tak skończy się to tragicznie, z niekorzyścią...
Omów problem poczucia odpowiedzialności, wykorzystując znane utwory literackie z różnych epok.
Słowem odpowiedzialność określa się według Słownika języka polskiego konieczność, obowiązek moralny lub prawny odpowiadania za swoje czyny i ponoszenia za nie konsekwencji. Kwestia ta interesowała artystów od zawsze, o czym świadczą liczne utwory...
Zmiany ustrojowe w Starożytnej Grecji.
Na przełomie III i II wieku przed naszą erą, na Krecie rozpoczynał się okres świetności cywilizacji minojskiej, która po roku 1600 zaczęła bardzo oddziaływać na Grecję kontynentalną. W wyniku tych odziaływań zaczęła kształtować się kultura...
"Ustęp" w III części "Dziadów" Adama Mickiewicza
Ostatnim fragmentem części III Dziadów Adama Mickiewicza jest ?Ustęp? Zawiera on refleksje autora na temat despotycznych rządów carskich. Forma dzieła została zmieniona. Nie mamy do czynienia już z dramatem, zaś z utworem o charakterze epickim....
„Złe czyny rodzą się z niegodziwych myśli” moje rozważania o Makbecie i innych bohaterach
Człowiek jako istota rozumna, posiadająca własną osobowość ma zdolność do rozróżniania dobra i zła, oraz do działania na podstawie własnych spostrzeżeń, czy ogólnie przyjętych norm etycznych i moralnych. Ten przywilej wyróżniający go z...
