Rządy cesarskie i tyrania według Herberta

Rządy cesarskie w Rzymie, ale także istotę tyranii jako takiej opisuje wiersz Zbigniewa Herberta Powrót prokonsula. Bohater tego utworu, mówiący w wierszu prokonsul, opowiada o tym, iż powraca z prowincji na dwór cesarski i będzie próbował żyć normalnie na pełnym intryg, niekiedy kończących się śmiercią,cesarskim dworze. Opisuje sposoby przetrwania w tym środowisku („będę bił brawo odmierzoną porcją/uśmiechał się na uncje marszczył brwi dyskretnie”) i granice konformizmu („jednego jestem pewien wina z nim pić nie będę/kiedy zbliży swój kubek spuszczę oczy”). Próbuje też usprawiedliwiać władcę tyrana(„to w gruncie rzeczy człowiek jak wszyscy/i już bardzo zmęczony sztuczkami z trucizną”). Opisywana atmosfera na dworze (nieustanna przezorność, otrucia, donosy i wynoszenie zwłok) kontrastuje z ostatnim zdaniem wiersza: „mam naprawdę nadzieję że jakoś się to ułoży”. Podejrzewamy, że konsul zginie w świecie intryg, wraca jednak umrzeć do ojczyzny, za którą tęskni.
W wierszu Herberta, często wybierającego dla swych utworów antyczny kostium,możemy z powodzeniem dopatrzyć się opisu mechanizmów funkcjonowania każdego totalitarnego państwa, praw każdego „dworu” tyrana. Niewątpliwie są też w utworze aluzje do możliwości funkcjonowania w komunistycznej Polsce, w której żył Herbert, starając się zachować niezależność. Jako pewien przejaw tyranii ośmielił się też opisać poeta sąd ostateczny w wierszu U wrót doliny. Aniołowie podejrzanie przypominają tu strażników więziennych, a rzeczywistość doliny Jozefata – realia obozów koncentracyjnych.