"Ustęp" w III części "Dziadów" Adama Mickiewicza

Ostatnim fragmentem części III Dziadów Adama Mickiewicza jest ?Ustęp? Zawiera on refleksje autora na temat despotycznych rządów carskich.

Forma dzieła została zmieniona. Nie mamy do czynienia już z dramatem, zaś z utworem o charakterze epickim.

Tematem przewodnim jest podróż ludzi do Rosji, na Sybir, ludzi zesłanych przez niełaskę cara i jego rządów.

Mijają oni w swej wędrówce rdzennych mieszkańców tegoż kraju. Tubylcy Posiadają cechy bliskie zwierzęcym, z oczu ich bije bezmyślność oraz strach przed tyranią władzy carskiej, gotowej choćby końcówką bicza smagnąć ewentualnych dewiantów.

Wg mnie jest to swego rodzaju kontrast pomiędzy polskim ludem, który tylko czekał na moment, podczas którego mógłby zrzucić jarzmo autorytaryzmu.
Petersburg, ówczesna stolica państwa rosyjskiego została wzniesiona dzięki niewolniczej pracy mieszkańców, zwykle kończącej się śmiercią z przepracowania.
Atmosfera grozy, śmierci ma swoje odzwierciedlenie w przyrodzie za pomocą swego rodzaju pejzażu mentalnego. Wschodnia Europa opanowana jest przez zmarzlinę i roślinną martwotę.

Symbolem utrzymującym nas w przekonaniu o tyranii cara, jego nieludzkości, a zarazem stawiającym pod znak zapytania trwałość ludzkiego życia, jest wybudowany Pomnik Piotra Wielkiego.

Jest on alegorią pomnika Marka Aureliusza, rzymskiego wodza, cesarza czczonego przez swój lud i uważanego za ojca. Zabieg ten miał na celu ukazanie tyrana jako władcę miłującego swych poddanych.

Utwór rozpoczyna się kontemplacją wyżej wspomnianego postumentu przez dwóch młodzieńców (Mickiewicza oraz Puszkina).

Poeta tłumaczy pochodzenie poszczególnych elementów monumentu. Tak, więc koń na którym siedzi Piotr, jest nawiązaniem do konia Aleksandra Macedońskiego.
Cokół zaś sprowadzony z Finlandii, symbolizuje umiłowanie władzy do zbytku.

Kontynuując wątek o Marku Aureliuszu, wiadomym jest, iż wygnał on szpiegów i donosicieli z terytorium Rzymu, zgromił barbarzyńców. Charakteryzował się łagodnym licem. Cechy te dzięki pomnikowi miał być przeszczepione carowi.

Piotr siedzący na koniu, nie trzymający lejc, mimo lat utrzymanych w siodle stwarza nadzieję, iż kiedyś z niego spadnie, jest to alegorią nadziei ludzi, że kiedyś jarzmo tyranii odejdzie w niebyt