Szlachta
Polowanie jako wyznacznik pozycji społecznej
Polują władcy i szlachta. W filmie Wielka miłość Balzaka jest scena, w której mąż pani Hańskiej karze chłopa za zabicie dzika – nie jest rzeczą chłopa polowanie w pańskich lasach na grubą zwierzynę, nawet jeśli wchodzi w szkodę. Polują też królowie, zapuszczając się w niedostępne knieje.Przy okazji napotykają cudowne źródła, zakładają miasta i uzdrowiska – mówi o tym niejedna legenda. Jednym z takich podań o łowach króla jest legenda o Janie i Cecylii utrwalona w Nad Niemnem Elizy...
„A szlachta niech sobie tańcuje” – taniec rewolucji
Bywał też taniec symbolem przewrotu, rzezi rewolucji. „Ja z tobą potańcuję” –mówimy, grożąc w języku potocznym i do tego powiedzenia odwołuje się Gustaw Ehrenberg w romantycznym, pełnym gróźb wierszu: O! Kiedy wybije godzina powstania, Magnatom lud ucztę zgotuje; On miecze i stryczki zaprosi do grania, A szlachta niech sobie tańcuje. (Gustaw Ehrenberg, Szlachta w roku 1831 )
Ubożenie szlachty
Odrębnym zagadnieniem jest ubożenie szlachty, między innymi w wyniku carskich represji po powstaniu styczniowym. Biednieją Niechcicowie z Nocy i dni Marii Dąbrowskiej, zmuszeni do zarządzania cudzymi majątkami, Orzelscy z Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej, rezydenci u bogatszych kuzynów, i Korczyńscy, coraz biedniejsi posiadacze majątku z tej samej powieści. Salomea Brynicka, bohaterka Wiernej rzeki , i jej sługa cierpią głód, zamknięci w dworze w czasach, gdy dogorywa powstanie. Biednieją...
Wyznacznik pozycji społecznej, ale i symbol zbratania
Taniec bywa symbolem pozycji społecznej – w sferach szlacheckich czy na dworze królewskim tańczy się co innego niż wśród ludu, tańcem akcentującym pozycję społeczną jest np. menuet czy walc (walca tańczy dama z wiersza Czesława Miłosza Walc ; co innego tańczy szkocki lud, co innego najbogatsi na pokładzie „Titanica” w superprodukcji Titanic ). Bywa też, jak w średniowiecznych tańcach śmierci, że taniec zrównuje różne stany. Wspólny taniec chłopów i panów na weselu ( Wesele Stanisława...
Praca wyznacznikiem miejsca w hierarchii społecznej; przekleństwo warstw niższych
Już w literaturze i sztuce antyku i średniowiecza praca jest wyznacznikiem pozycji społecznej. Pracują ponad siły niewolnicy ( Faraon Bolesława Prusa), nie od nich zależy ich miejsce pobytu, są jedynie sługami wykonującymi rozkazy swych panów ( Quo vadis Henryka Sienkiewicza). W tekstach kultury średniowiecza, renesan su czy sentymentalizmu praca chłopa jest czasem idealizowana (utwory Kochanowskiego), jednakże zdarzają się też utwory, w których mowa o krwi, pocie i upokorzeniach chłopów...
Szlachta trwoniąca majątki
Zarówno podupadająca drobna szlachta, jak i arystokracja żyją ponad stan. Utracjuszem okazuje się Kazimierz Starski z Lalki Bolesława Prusa. Żyje jak pasożyt, nieustannie podróżując, bawiąc się, romansując i czyhając na jakiś spadek po krewnych. W powieści widzimy także inne postaci marnujące majątki. Rozkapryszoną arystokratką, ponoszącą wielkie wydatki, jest córka mającego kłopoty finansowe Tomasza Łęckiego, panna Izabela. Oboje Łęccy żyją ponad stan, podróżując po Europie, wydając wiele...
Zaścianek
Tu z prawicą wyciągniętą nad zdumiałym ludem król donośnym głosem wypowiedział: „Oto ten ród, idący od człowieka z kondycji pospolitego urodzenia, idzie w porównanie ze szlachtą rodowitą krajową i wszystkich praw stanowi rycerskiemu odpowiednich odtąd aż do wygaśnięcia swego używać ma i takowe wykonywać. Nobilituję was i nakazuję, abyście nosili nazwisko Bohatyrowiczów, a pieczętowali się klejnotem Pomian, który jest żubrzą głową na żółtym polu osadzoną, jako pierwszy rodziciel wasz pokonał...
Polowanie – rytuał
O rytuałach szlacheckich związanych z polowaniem wiele pisze Adam Mickiewicz w Panu Tadeuszu . Wielkie polowanie na niedźwiedzia wymaga wielu przygotowań – broni, sprzętu, strojów, ludzi, psów. Psy są dumą myśliwych i chętnie rozprawia się o nich przy stole (np. słynny spór Asesora z Rejentem o Kusego i Sokoła). Przed wielkimi łowami odprawia się w leśnej kaplicy specjalną krótką mszę dla polujących (tzw. mszę świętego Huberta – patrona myśliwych). W polowaniu prócz ziemian biorą udział...
Bohatyrowicze
W Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej ukazany zostaje zaścianek Bohatyrowiczów sąsiadujący z dworem w Korczynie. Jego mieszkańcy, podobnie jak Dobrzyńscy z Pana Tadeusza , zbiednieli, schłopieli, ale pielęgnują tradycję, czują się szlachtą, mówią po polsku, chlubią się herbem i bogatą historią. Legenda mówi, że protoplastami rodu byli Jan i Cecylia – on chłop, ona szlachcianka, którzy pobrali się, osiedli w puszczy, wykarczowali ją i na jej miejscu wraz z dziećmi i ich rodzinami założyli osadę....
Zaściankowa szlachta laudańska
W Potopie Henryka Sienkiewicza ukazana została przede wszystkim szlachta laudańska, złożona z kilku znanych rodów (takich jak Billewiczowie), które zamieszkiwały dwory, oraz z mieszkańców zaścianków (np. Butrymowie). Gdy umiera stary Billewicz, dziadek Oleńki, w testamencie zleca opiekę nad wnuczką całej szlachcie laudańskiej. I rzeczywiście, pogrążonej w żałobie dziewczynie ziemianie z poszczególnych zaścianków zwożą ryby, zboże, inne dary. Przedstawicielstwo szlachty laudańskiej zajmuje...
Kartka z pamiętnika XVI wiecznej szlachcianki.
Kochany pamiętniczku! Dobrze, że Cię mam. Tylko ty mi zostałeś na tem świecie. Opowiem Ci pewną historyję, żebyś wiedzieć mógł jak jestem biedna i jak niesprawiedliwie mi się dzieje. Wielce nie kontenta dziś byłam, kiedym w zwierciadle...
Indywidualizm – wyraz dumy i wielkości człowieka, przejaw jego pychy, manifestacja inności. Oceń postawy wybranych bohaterów romantycznych.
Bohater romantyczny to najprościej mówiąc bojownik, rycerz walczący o wolność narodu. Postać romantyczna zmienia się w zależności od potrzeb chwili, w bardzo różny sposób potrafi realizować swoje zamierzenia, zmienia poglądy, pokazuje swoje...
Inteligent w literaturze XX wieku – jaki jest?
Po rewolucji przemysłowej, a najbardziej po powstaniu styczniowym zaczęła w Polsce wzrastać liczba mieszkańców miast oraz rola mieszczaństwa i inteligencji w społeczeństwie. Myśląc o przyszłej, niepodległej Polsce szuka się warstwy społecznej,...
„Czymże jest człowiek?” – William Shakespeare. Jaką odpowiedź na to pytanie odnajdujesz w wybranych utworach literatury? (antyk, średniowiecze, renesans, barok)
Człowiek od początku swego bytowania na Ziemi zastanawiał się nad sensem swojego istnienia. Pytania „Kim jesteśmy i skąd się tu wzięliśmy?” zadajemy sobie od zawsze. I zaczynając od czasów najdawniejszych, a kończąc na dniu dzisiejszym, udzielamy...
Bohater romantyczny - opowiadanie.
Historia to niesłychana – „Miłość i jej następstwa w Lilianowie” Jan Dobrzyński. Bogaty szlachcic, właściciel ogromnej posiadłości z jeszcze większym gospodarstwem w Lilanowie oraz niezliczonej ilości ziem. Człowiek zacny, broniący dobra i...
Skomentuj opinię Ireneusza Opackiego o Panu Tadeuszu (esej)
Niezwykła jest ta naprawdę polska romantyczna epopeja (…). Taka radosna i taka gorzka. Taka jasna i taka bezlitośnie rozpaczliwa. Tak łagodnie rozmarzona – i tak okrutnie prawdomówna. Przez znawców Pan Tadeusz jest uważany za największe dzieło...
Udowodnij, że "Pan Tadeusz" jest oryginalnym eposem w literaturze polskiej.
Epos jest pierwszym gatunkiem literackim. Jego nazwa wywodzi się od greckiego słowa „polein”, co znaczy tworzyć, układać, zaś sam „epos” oznacza słowo, opowieść, pieśń. Znany był już w czasach antycznych – eposy stworzył już Homer („Iliada”,...
Dydaktyczny charakter literatury Oświecenia. Jakie były przyczyny takiej funkcji literatury?
Dydaktyzm jest jedną z najważniejszych zadań literatury oświeceniowej i najwięcej na to zużyto papieru; przyczyny tego stanu były proste: Zagrożenie dla integralności Polski płynące z zewnątrz, nasiliło się zwłaszcza po I rozbiorze; to...
"Lalka".
"Lalka" jest to powieść dojrzałego realizmu - ze względu na skomplikowany obraz przedstawionego świata i jego wieloznaczną koncepcję, kształtuje odmiennie niż dotąd rodzaj fabuły. Konwencjom tradycyjnego romansu, uproszczonym...
Mity obalone, mity zbudowane - "Wesele" Wyspiańskiego.
"Wesele" Wyspiańskiego uznawane jest za pierwszy utwór, w którym obalone zostają odwieczne mity funkcjonujące w polskim społeczeństwie. Czy tak jest naprawdę? Jeżeli tak, to jakie wyobrażenia zostają w tym dramacie zmienione? Pod...
Sarmackie samozadowolenie, a kompleksy narodowe.
Ustosunkowanie się do tak sformułowanego tematu jest trudne przede wszystkim dlatego, że żadnej z dwu wymienionych postaw nie można ocenić jednoznacznie. Sądzę, że w celu ich właściwego porównania powinniśmy odpowiedzieć na pytanie "która...
Postawa pisarzy polskiego Odrodzenia wobec problemów społecznych i politycznych epoki.
W utworach pisarzy polskiego Renesansu poruszane były rozmaite problemy społeczne i polityczne epoki. Często rozważano, jaka powinna być struktura państwa, jego prawa i obowiązki obywateli. Jako pierwszy, problemy tego typu poruszał Mikołaj...
„Na przykładzie wiersza Wacława Potockiego „Nierząd Polski” określ jaki wizerunek kraju przedstawia poeta i w jaki sposób stara się wpłynąć na morale szlachty
Autorem wiersza ?Nierząd Polski?, na podstawie którego postaram się przedstawić wizerunek kraju i postępowanie szlachty w czasach baroku, jest Wacław Potocki. Napisał on wiele utworów na temat postępowania szlachty oraz sytuacji, jaka panowała w...
Dwa obrazy tradycji szlacheckiej. Porównaj sposoby i funkcje jej przedstawienia na podstawie fragmentów „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza i „Ferdydurke” Witolda Gombrowicza. Odwołaj się do znajomości całych utworów.
W wielu utworach różnych epok spotykamy się ze środowiskiem szlacheckim. „Potop”, „Przedwiośnie” czy „Nad Niemnem” to tylko niektóre z powieści, w których ukazany jest obraz polskiej szlachty. Również w romantycznym „Panu Tadeuszu” Mickiewicza i...
Czy "Pana Tadeusza" można nazwać biblią polskości?
Adam Mickiewicz pisał epopeję „Pan Tadeusz” w latach 1832-1834. Utwór ten wydano po raz pierwszy w 1834 roku w Paryżu. Była to epopeja narodowa, napisana na tle ważnych wydarzeń historycznych z okresu napoleońskiego. Według pierwotnego zamiaru...
Motyw naprawy Rzeczypospolitej.
Twórczością staropolską nazywamy utwory napisane w epokach polskiego renesansu, baroku jak i oświecenia. Jest to odpowiednio XVI, XVII i XVIII wiek. Polska, w XVI wieku, była "spichlerzem Europy", co świadczyło o jej potędze gospodarczej. Na tak...
"Pan Tadeusz" czyli Ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem.
Najwybitniejsze dzieło polskiego romantyka powstało w Paryżu, a praca nad nim trwała przez około dwa lata i została ukończona w 1834 r. Pomysł "poematu sielskiego" zrodził się zapewne w okresie pobytu Mickiewicza w Wielkopolsce, a jego realizacja...
"Lalka" - pozytywista wobec dziedzictwa przeszłości.
Pozytywista wobec dziedzictwa przeszłości. (realizując temat wykorzystaj interpretacje podanego fragmentu z "Lalki". Rozważ jak zaprezentowana w nim osobowość i postawa bohatera wpłynęła na jego losy i życiowe wybory.) Każda epoka...
Myśl reformatorska w twórczości I. Krasickiego.
Druga połowa XVIII wieku stanowi w dziejach Polski okres obfitujący w wydarzenia niezwykle dramatyczne. Były to bowiem czasy wielkich przeobrażeń gospodarczych, społecznych, politycznych i kulturalnych, które jednak nie uchroniły kraju przed...
Motyw odpowiedzialności za kraj w literaturze renesansowej.
Renesans inaczej odrodzenie antyku i przede wszystkim człowieka, rozwijał się pod wpływem prądów umysłowych: humanizmu i reformacji. Przeświadczenie, że "nic, co ludzkie", nie może być obce człowiekowi, połączone z dążeniem do...
Stosunek do przeszłości szlacheckiej w literaturze polskiego romantyzmu.
Jako, że w początkowej fazie romantyzmu nastąpił odwrót od wszelkich przejawów oświecenia, tak więc odstąpiono również od krytyki szlachty; krytyki, bo właśnie ten wątek dominuje, jeżeli w ogóle się pojawia; potem jednak, w wyniku rozwoju wydarzeń...
"Mieszczanin szlachcicem" recenzja spektaklu.
„Mieszczanin szlachcicem” to taki film, który chciałby być wszystkim- i komedią i romansem i jeszcze trochę dramatem. A jest niczym. Pomysł komediowy polega tu na zderzeniu dwóch klas- mieszczańskiej oraz szlacheckiej. Zaślepiony słowami...
Obyczajowość Polskiego społeczeństwa
Obyczajowość Polskiego społeczeństwa ?Żeby Polska była Polską?- zdanie to można było często usłyszeć w dawnych czasach, kiedy nasi rodacy jednoczyli się, żeby walczyć o polskość i niepodległość. Zdanie to można także trochę porównać do słów ?Bóg,...
Dwa obrazy polskiej szlachty u Jana Chryzostoma Paska i Henryka Sienkiewicza podobne czy różne?
Fragment książki Jana Chryzostoma Paska pt. „ W obozie” i fragment z książki pt. „Potop” Henryka Sienkiewicza opisują obraz szlachty polskiej. Czy są one podobne, a może różne? Pierwszym aspektem nad jakim należy się zastanowić to kiedy i w...
Ogniem i mieczem - recenzja filmu
Ogniem i mieczem - recenzja filmu "Ogniem i mieczem" zrealizowano z hollywoodzką logiką i zasadami. Kolosalny budżet dawał reżyserowi Jerzemu Hoffmanowi, najlepszemu polskiemu specjaliście w tej kategorii filmowej nieograniczone...
Rejowski człowiek poczciwy.
Mikołaj Rej urodził się w 1505 roku, w zamożnej rodzinie szlacheckiej. W młodo?ci nie zdobył odpowiedniego wykształcenia, gdyż wolał zabawiać się polowaniem i rozrywkami w gronie przyjaciół, niż trudzić się nauk. Dopiero jako dwudziestoletni...
Stanisław Wokulski - romantyk czy pozytywista?
"Lalka". Autor: Bolesław Prus. Bohaterowie: Izabela Łęcka, Ignacy Rzecki, Stanisław Wokulski, książę, Wysoccy... Wokulski. Romantyk czy pozytywista? Stanisław Wokulski żył na przełomie dwóch epok: romantyzmu i pozytywizmu. W okresie rozkładu...
Ucztowanie jako motyw literacki - porównanie motywu w "Panu Tadeuszu" i "Przedwiośniu"
Ucztowanie jako motyw literacki. Analizując podane fragmenty, zwróć uwagę na sposoby obrazowania oraz porównaj stosunek autorów do szlacheckiej tradycji ucztowania zaprezentowanej w „Panu Tadeuszu” Adama Mickiewicza i „Przedwiośniu”...
W którym z dworków szlacheckich: Soplicowie, Korczynie czy Nawrocie chciałbyś spędzić całe wakacje i dlaczego ?
Moim zdaniem, gdybym miał możliwość cofnąć się w czasie i zaplanować wakacje, chętnie spędziłbym w Soplicowie ten czas. Dworek szlachecki to rodowe gniazdo i centrum polskości. Bardzo urzekł mnie krajobraz i otoczenie dworku - ten obraz jest...
Kto był twoim zdaniem - szczęśliwszy w życiu? Rzecki - naiwny, pełen złudzeń czy Wokulski - sceptyczny wobec świata, siebie?
Na pytanie postawione w hipotezie można odpowiedzieć tylko w jeden sposób, mianowicie porównując historie życia obu bohaterów. Wokulski był osobą, która reprezentuje idealistów epoki pośredniej, z pogranicza romantyzmu i pozytywizmu. Wybitnie...
Polaków portret własny - analiza i interpretacja wierszy Potockiego i Krasickiego.
Jak wiadomo Polska nie jest najlepiej postrzeganym krajem na świecie. O nas- jej obywatelach, krążą liczne żarty, anegdoty i inne kompromitujące opowieści. Ten stan rzeczy, w którym przyszło nam, współczesnym, żyć, to żadna innowacja, tak było...
Refleksje na temat postępowania wybranych bohaterów "Potopu".
Bliżej szabli i kielicha, dalej od rozwagi.Twoje refleksje na temat postępowania wybranycch bohaterów "Potopu" „Potop”, druga część trylogii Henryka Sienkiewicza, jest po-wieścią historyczną, a więc większość zdarzeń opisanych w...
Historia zamku Horeszków.
Pod czas kilku ostatnich lekcji języka polskiego zajmowaliśmy się analizą utworu Adama Mickiewicza pt. „Pan Tadeusz” . Jednym z ostatnich rozważanych zagadnień były miejsca, w których miała miejsce akcja poematu. Szczególną uwagę zwróciliśmy na...
"Pan Tadeusz" - recenzja filmu.
We wtorek 9 Listopada 1999 roku w Dąbrowskim Pałacu Kultury i Sztuki odbyła się projekcja filmu "Pan Tadeusz". Jest to adaptacja epopei Adama Mickiewicza z 1834 roku .Film ukazuje nam życie szlachty na przełomie1811 i 1812 roku .W...
Dowodzi się, że data urodzenia w olbrzymim stopniu determinuje los człowieka. Zinterpretuj sąd, odwołując się do sytuacji i postaw bohaterów literackich wybranych epok.
Data urodzenia ma decydujący wpływ na życie człowieka. Ludzie, którzy żyli w jednej epoce, mieli takie same problemy, co prowadziło do determinacji ich życia przez otoczenie. Pisząc o bohaterach literackich i ich dacie urodzenia jako moment...
Świat szlachecki w "Panu Tadeuszu" Adama Mickiewicza.
„Pan Tadeusz” miał być pociechą dla Mickiewicza i całej emigracji. Intencją autora było, aby pozwolił on oderwać się od intryg i waśni dnia codziennego. Utwór ten był pomostem łączącym emigracje z ojczyzną. Poeta przywrócił w nim Polskę...
Model człowieka i obywatela w twórczości M. Reja, A.F. Modrzewskiego i J. Kochanowskiego.
M. Rej w dialogu "Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem" krytykuje stosunki międzyludzkie. Wstęp zachęca czytelnika do refleksji. Autor zarzuca du-chowieństwu pychę, lenistwo, chciwość, zaniedbywanie obowiązków, nie...
Czy słusznie wiek XVI w Polsce nazywano "złotym wiekiem"?
Uważam, że XVI wiek był okresem świetności dla Polski. W tym, oto wieku Polska była pod panowaniem wielu władców. Jednym z nich był Zygmunt August. To właśnie za jego ponowania Polska zawarła unię z Litwą. Nastąpiło to w roku 1569 w Lublinie, a...
Czy bohaterowie Henryka Sienkiewicza byli prawdziwymi Sarmatami.
Ja, Polak, jako orzeł bez pętlic na swej przyrodzonej pod królewskim swym bujam swobodzie. Stanisław Orzechowski1 Czy bohaterów takich jak Jan Skrzetuski, Michał Wołodyjowski, Longin Podbipięta czy Onufry Zagłoba możemy nazwać prawdziwymi...
Obraz Polaków XVII wieku w Potopie Henryka Sienkiewicza.
Jaki obraz Polaków XVII wieku wyłania sie z Potopu Henryka Sienkiewicza? Punktem wyjścia swoich rozważań uczyń wnioski z analizy fragmentów powieści. Zwróć uwagę na ich znaczenie dla całościu utworu. „Potop” jest powieścią historyczną napisaną...