Patriotyzm
Dylematy współczesnych intelektualistów
Obok nurtu emigracji zarobkowej ważną rolę w powojennej historii odgrywa grupa emigrantów inteligentów, intelektualistów, artystów, a także robotników-opozycjonistów, którzy opuścili Polskę z powodów politycznych. Jedni znaleźli się poza Polską w czasie II wojny światowej i po zapanowaniu komunizmu w Polsce zdecydowali się nie wracać do niej (Jan Lechoń, Witold Gombrowicz), inni opuścili kraj po wojnie lub po podjęciu nieudanej próby adaptacji do socjalistycznej rzeczywistości (Czesław...
Wino romantyków
Motyw radosnej biesiady przy miodzie pojawia się też we wczesnej twórczośc i Adama Mickiewicza w Pieśni Filaretów . Czara złota urasta do symbolu młodzieńczej radości, ale i wspólnego doświadczenia: wspólnej nauki i wspólnej zabawy: Hej, użyjmy żywota! Wszak żyjem tylko raz; Niechaj ta czara złota Nie próżno wabi nas. Hejże do niej wesoło, Niechaj obiega w koło. Chwytaj i do dna chyl Zwiastunkę słodkich chwil. Słowa: „polski pijemy miód;/Lepszy śpiew narodowy/I lepszy bratni ród”...
Powstanie
Nie dużo nas było, może osób kilka, bo inni ludzie na swoich podwórkach zgromadzali się i, tak samo jak my, kupkami stojąc, wszyscy ku stronie piasków obróceni, stuków i grzmotów słuchali, co tam toczyły się i turkotały, to dłużej, to krócej, to prędko, to pomaleńku, jakby z całego nieba pioruny zebrały się i w te miejsce biły. Słowik już wtenczas nie śpiewał, tylko gdzieniegdzie podejmowały się znad boru chmury wszelakiego ptastwa i jak zwariowane, z przeraźliwymi krzykami latały nad...
Inne powstania
Wszystkich powstań, utrwalonych w polskiej literaturze, wymienić nie sposób, między innymi o powstaniach śląskich traktują liczne filmy, np. nakręcone przez Kazimierza Kutza. Nie można też zapominać o innych zrywach patriotycznych, które znalazły żywe odbicie w tekstach kultury. Zamieszki z lat 70. i 80. znalazły odzwierciedlenie w filmie Andrzeja Wajdy Człowiek z żelaza , bunt Solidarności ukazał przewrotnie w groteskowej komedii Zawrócony Kazimierz Kutz, tragedię śląskich górników...
Inne tańce bojowe
Inne tańce bojowe i patriotyczne to chociażby Mazurek Dąbrowskiego, „Jeszcze jeden mazur dzisiaj” czy rewolucyjny mazur kajdaniarski, a także marsze, np. Marsz Mokotowa – pieśń z powstania warszawskiego.
Polska wojenna
A jednak w momentach ważnych, momentach klęsk i zwycięstw powracają heroiczne tony. Motyw ojczyzny pojawia się nie tylko w dramatach romantycznych i całej literaturze romantyzmu i pozytywizmu, traktującej o narodowych zwycięstwach ( Trylogia , Krzyżacy ) i powstaniach. Tony patriotyczne dostrzeżemy także w poezji w przededniu II wojny światowej (tyrtejski Bagnet na broń Broniewskiego) czy poezji dokumentującej codzienność bombardowań i walki (pieśni powstania warszawskiego, tom...
Niewinna dziewczyna
Niewinną dziewczyną, aniołem wydaje się Ewa z III części Dziadów Adama Mickiewicza – bohaterka epizodyczna. Modli się ona przed obrazem Maryi za rodziców, ojczyznę i Polaków cierpiących w więzieniach i na zesłaniu. Jednym z nich jest autor wierszy, które czytała i o którym wie, że także przebywa w więzieniu. Ewa jest ucieleśnieniem dziewczęcej niewinności, pobożną i szlachetną, gorliwą patriotką. Być może za kobietę anioła można też uznać Zosię z Pana Tadeusza , modlącą się za...
Ojciec dobry
Dobrym ojcem wydaje się Benedykt Korczyński, początkowo wprawdzie nieumiejący znaleźć wspólnego języka z synem, potem jednak potrafiący się z nim pojednać i dostrzec w nim kontynuatora swojej pracy, siebie z młodości. Za dobrego ojca można też uznać Seweryna Barykę, który przekazuje synowi, Cezaremu pamięć o ojczyźnie, tradycje niepodległościowe i w ostatnim swym życzeniu nakazuje synowi powrót do Polski. Kreśli przed nim wizję „szklanych domów”, która w konfrontacji z szarą polską...
Patriotyzm
rzecz. m miłość do ojczyzny i skłonność do poświęceń dla niej. Społeczeństwo często wykazuje się patriotyzmem (N. lp) dopiero w chwili zagrożenia kraju. Na co dzień nie myślimy o patriotyzmie (Ms. lp) i zazwyczaj nie musimy udowadniać naszej patriotycznej postawy.
Emigracja jako wygnanie
Emigranci epoki romantyzmu: Słowacki, Mickiewicz, Norwid kreowali się na wygnańców tęskniących za ojczyzną i cierpiących z powodu niemożności powrotu. Juliusz Słowacki w swoim słynnym Hymnie , w którym podmiot liryczny zapewne można utożsamiać z autorem, skarżył się: Żem często dumał nad mogiłą ludzi, Żem prawie nie znał rodzinnego domu, Żem był jak pielgrzym, co się w drodze trudzi Przy blaskach gromu, Że nie wiem, gdzie się w mogiłę położę, Smutno mi, Boże! (Juliusz Słowacki, Hymn )...
Wartości demokratyczne
Określenie wszystkich wartości demokratycznych jest o tyle trudnym zadaniem,że sposób ich doboru zawsze budził kontrowersje. Można jednak wyznaczyć te podstawowe, które posłużą jako punkt wyjścia do dyskusji na temat ich miejsca w systemie demokracji. Wartości demokratyczne wolność prawo do godnego i bezpiecznego życia, do myślenia, wiary i wyrażania własnych przekonań: prawo do aktywnego uczestniczenia w tworzeniu rządowych praw i instytucji bez strachu, przymusu...
Sztuka dla sztuki
Społeczno-politycznej funkcji poezji, poezji tyrtejskiej przeciwstawiano popularną w okresie modernizmu ideę sztuki dla sztuki. Również w literaturze dwudziestolecia międzywojennego, w dobie odzyskania niepodległości uznano brzemię polskości, sprawy narodowej za zbędny balast. „Ojczyzna moja wolna, wolna.../Więc zrzucam z ramion płaszcz Konrada” – pisał w Czarnej wiośnie Antoni Słonimski. Z kolei Jan Lechoń w Herostratesie życzył sobie: „A wiosną – niechaj wiosnę, nie Polskę zobaczę”....
Zaścianek Dobrzyńskich
W Panu Tadeuszu Adama Mickiewicza, w księdze szóstej (Zaścianek) poznajemy Dobrzyńskich. Pochodzą oni z Mazur, na Litwę przybyli przed czterystu laty. Zachowali swój język i obyczaje oraz szlachecką dumę. Wiedzą, że są wolni i teoretycznie równi pozostałej szlachcie. Swą odrębność od chłopów podkreślają strojem, choć na co dzień właściwie żyją tak jak oni. Znani są z patriotyzmu i odwagi, ale mają też inne, typowe dla Polaków wady: skłonność dobitek, zapalczywość. Te właśnie cechy...
Obiekt miłości pisarzy oświecenia
O miłości do ojczyzny pisali chętnie pisarze oświecenia. To z tej epoki pochodzi słynny Hymn o miłości ojczyzny pióra Ignacego Krasickiego, patetyczny, o niewątpliwie patriotycznej wymowie. Sugeruje on, że za wspieranie ojczyzny warto nawet gorzko płacić: „Nie żal żyć w nędzy, nie żal i umierać” i że patriotyzm jest warunkiem szlachectwa. Pieśń ta była hymnem Szkoły Rycerskiej.
Mezalians radosny
Wszystko wskazuje na to, że dobrze zakończy się uchodzące za mezalians małżeństwo Justyny Orzelskiej i Janka Bohatyrowicza z Nad Niemnem (pierwotnie tytuł tej powieści miał brzmieć właśnie Mezalians! ). Młodzi nie mają gorących przeciwników, którzy staraliby się ich za wszelką cenę rozdzielić. Dlaczego? Justyna jest biedną, żyjącą na łasce krewnych szlachcianką i niema majątku, o który można by kopie kruszyć. Mało tego, Justyna i Jan zdobywają się na krok, na który nie zdecydowali się...