Barok
BAROK
Gatunki literackie baroku
Diariusz – dziennik, w którym na bieżąco, bez zbytniej dbałości o formę notowane są kolejne wydarzenia. Są ciekawym źródłem dla badaczy historii i kultury tamtej epoki. Emblemat – połączenie obrazu i słowa; wypowiedzi tworzące formę charakterystyczną dla XVII w. Emblemat składa się z trzech części: motta, ilustracji i wiersza. Madrygał – krótki wiersz miłosny należący do poezji dworskiej, który wynosił na piedestał piękno i zalety kobiecości. Madrygały pisał np. Morsztyn....
Barokowe rozdarcie między urokami świata a nakazami Bożymi
W wierszach współczesnego Kochanowskiemu Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego ujawnia się rozdarcie między rozkoszami ziemskimi, miłością „rzeczy świata tego” a miłością do Boga. Mówiący w wierszach wybiera oczywiście wartości wieczne. Jednak szkicowany przez niego w sonetach świat przypomina pole ciągłej walki, jaką prowadzimy „z szatanem, światem i ciałem”. Trzeba być bardzo czujnym, by wybierać zawsze to, co trwałe i nieprzemijalne, a gardzić sławą, pieniędzmi, miłością tego świata...
Taniec śmierci
W średniowieczu zarówno w utworach literackich, jak i przede wszystkim plastycznych pojawia się motyw tańca śmierci. Średniowieczne, ale i barokowe ilustracje przedstawiają upersonifikowaną śmierć, wciągającą w taneczny korowód l udzi wszystkich stanów. Symbolizuje to bezwzględność śmierci i fakt, iż zrównuje ona wszystkich, bez względu na pozycję majątkową, wieki status społeczny... Motyw ten występuje również w średniowiecznej Rozmowie Mistrza Polikarpa ze Śmiercią : [Mors dicit] (......
Przemijanie, vanitas
jestem z upływającej wody z liści które drżą trącane dźwiękiem wiatru przelatującego pospiesznie (...) jestem schrypłym głosem milczącym głucho nade mną dni o wielkich pustych skrzydłach mijają... (Halina Poświatowska, jestem z upływającej wody... ) Godzina za godziną niepojęcie chodzi: Był przodek, byłeś ty, potomek się rodzi. Krótka rozprawa: jutro – coś dziś jest, nie będziesz, A żeś był, nieboszczyka imienia nabędziesz. (Daniel Naborowski, Krótkość żywota ) Zaledwie...
Bilbia : Co nam zostało?
Nawiązania do tematów i bohaterów biblijnych, jak i do samej księgi są obecne w każdej następnej epoce literackiej. • Średniowiecze – z tradycją biblijną związane są takie gatunki,jak misterium, jasełka, kazania, pieśni. Ważne są pierwsze tłumaczenia Biblii ( Psałterz floriański , Psałterz puławski ). • Renesans – tłumaczenia psalmów, które wykorzystywano jako modlitwy (Jan Kochanowski, Mikołaj Rej, Mikołaj Sęp-Szarzyński). Postacie biblijne przywołuje w swoich Kazaniach...
Późniejsze nawiązania do bohatera
Ta postać inspirowała poetów. Metafizyczny twórca polskiego baroku (czy raczej przełomu renesansu i baroku) Mikołaj Sęp-Szarzyński parafrazował w Sonecie II słowa z Księgi Hioba . Wyeksponował tak typowe dla swojej poezji i wrażliwości baroku motywy, jak marność naszego ziemskiego życia, nietrwałość rzeczy cielesnych, trwałość duchowych i niepokój w dążeniu do Boga oraz barokowe paradoksy („O Święty Panie, daj, niech i my mamy/To, co mieć każesz, i tobie oddamy!”). Do postaci największego...
Barok : Zapamiętaj te pojęcia
• Konserwatyzm – kurczowe trzymanie się tradycji i niedopuszczanie do reform czy wprowadzenia pojedynczych nowości. • Kosmopolityzm – zapatrzenie w kulturę zagraniczną i przez to lekceważenie dorobku swojego kraju. Kosmopolita znaczy po prostu „obywatel świata”. • Rokoko – ostatnia faza baroku, kojarzona z lekkością i ulotnością.Stosunkowo mało znacząca w literaturze, najmocniej odcisnęła swój ślad w malarstwie i sztuce użytkowej. • Sarmatyzm – cała kultura szlachecka z XVII...
Barok : Co nam zostało?
• Misterne, kunsztowne budowanie poezji (kilka nurtów poetyckich, które „bawiły się” słowem). • Pamiętniki Paska jako najlepszy z epoki zapis obyczajów. • Arcydzieło epistolografii, czyli zbiór listów króla Jana III Sobieskiego do królowej Marysieńki.
Środki poezji barokowej
budowanie obrazu na kontraście, epatowanie brzydotą, paradoksy, oksymorony, np. gorący lód, zimny ogień, hiperbola, czyli przesadne kreowanie jakiegoś zjawiska, anafora, czyli rozpoczynanie kolejnych wersów od tego samego zwrotu lub słowa, przestawny szyk wyrazów w zdaniu.
Barok : Zapamiętaj tych pisarzy
Józef Baka (1707-1780) – przez długie lata uważany za grafomana; jezuita, poeta piszący głównie o śmierci. Używał poetyki późnego baroku, choć chronologicznie pisał już w czasach saskich. Jan III Sobieski (1629-1696) – listy króla do królowej Marysieńki to najsłynniejszy przykład epistolografii barkowej. Oprócz wyznań miłosnych król pisze też o zdarzeniach wojennych, co pozwala je traktować jako dokument historyczny. Wespazjan Kochowski (1633-1700) – poeta, sarmata tęskniący za...
Prądy literackie Baroku
Gongoryzm – hiszpański rodzaj poezji barokowej, od nazwiska twórcy Luisa de Gongory. Równie kunsztowna w formie, ale dodatkowo trudna w odbiorze, bo najczęściej filozoficzna w treści. Taką poezję nazywano kultyzmem, bo jej odbiorcami byli ludzie dobrze wykształceni, pochodzący z wyższych warstw społecznych. Klasycyzm – nurt francuski, który przywoływał antyczne wzorce, autorytety; powstał nawet podręcznik – Sztuka poetycka – dla poetów, którzy chcieli tworzyć w klasycystycznym duchu....
Renesansowe i barokowe obrazy nędzy chłopskiej
Utwory średniowieczne, a także renesansowe, takie jak Pieśń świętojańska o Sobótce czy inne teksty Jana Kochanowskiego tuszują krzywdę chłopów.Odważnym utworem poruszającym temat biedy wśród włościan jest Mikołaja Reja. Utwór ten pokazuje stosunki panujące na wsi: „Ksiądz pana wini, pan księdza,/A nam prostym zewsząd nędza”. Chłopi ukazani zostają jako warstwa ciemiężona zarówno przez duchowieństwo, jak i szlachtę. Straszliwe warunki pracy w polu opisuje Szymon Szymonowic w sielance...
Metafizyczne klimaty baroku i nie tylko
Epoką lubującą się w tematyce przemijania jest barok. Barokowa poezja metafizyczna chętnie odwołuje się do Księgi Hioba i Księgi Koheleta . Współczesny Kochanowskiemu Mikołaj Sęp-Szarzyński w swych sonetach daje wyraz kruchości i niepewności bytu człowieka na ziemi: Ehej, jak gwałtem obrotne obłoki I Tytan prędki lotne czasy pędzą! A chciwa może odciąć rozkosz nędzą Śmierć tuż za nami spore czyni kroki! (Mikołaj Sęp-Szarzyński, Sonet I, O krótkości i niepewności na świecie żywota...
Barok : Ważni bohaterowie literaccy
Jan Chryzostom Pasek – bohater i autor Pamiętników , rycerz i ziemianin z całym zbiorem wad charakterystycznych dla tych stanów.
Barok : Wielkie dzieła
Barok : Nazwa epoki i ramy czasowe
Nazwa pochodzi z wł. barocco – dziwny. Tak właśnie nazywano rzadki gatunek perły łowionej u wybrzeży Portugalii. Miała rzadko spotykany oryginalny kształt, przez co była bardzo cenna. Jest to okres trwający od schyłku lat 80. XVI w. do lat 30. XVIII w. Współcześnie w polskim baroku wyróżnia się trzy fazy: • wczesny barok – od lat 80. XVI w. po lata 20. XVII w.; w tym czasie powstaje najwięcej poetyckich utworów mistyczno-metafizycznych; • barok dojrzały – od poł. XVII w. do schyłku...
Główne nurty literackie Baroku
Barok sarmacki – miał charakter bardzo swojski, bo wiązał się z kulturą ludową. Popierano i promowano krajową obyczajowość, szczycono się tak pojętym patriotyzmem. Barok sarmacki reprezentują: Wacław Potocki, Szymon Szymonowic i Jan Chryzostom Pasek. Poezja światowych rozkoszy – opiera się na myśli,że wszystkich dotyczy przemijanie, ale skoro dostaliśmy życie, to musimy z niego jak najpełniej korzystać. Przeciwstawiać smutkowi radość, a śmierci – afirmację życia i miłość. W tym duchu...
Barok : Literatura polska
• Do trupa (Jan Andrzej Morsztyn) – sonet oparty na porównaniu spokoju trupa z cierpieniami zakochanego. Oczywiście pointą jest stwierdzenie, że lepiej jest być trupem niż nieszczęśliwie się zakochać. • Liryki Daniela Naborowskiego Jego wiersze zalicza się do nurtu poezji dworskiej, ale jest jednocześnie autorem, który najdobitniej wyrażał barokową ideologię. Zastanawia się nad przemijaniem, kruchością życia i tym, jak w tej niepewności odnajduje się człowiek. — Cnota grunt...
Barok : Najważniejsze motywy i tematy
Miłość – dworska, lekka, flirt, ale też pokazywana jako uczucie ogarniające całe życie, uczucie, które można przeciwstawić nawet śmierci. Miłość pokazywano także w intymnej relacji z Bogiem. Mit Sarmaty – ten motyw wiąże się z szerszym widzeniem– z troską o ojczyznę. Efektem jest negatywna ocena ówczesnej rzeczywistości i, w odpowiedzi na taki stan, wskrzeszenie przez twórców postaci Sarmaty jako idealnego patrioty (np. Pamiętniki Paska, ale też Niepróżnujące próżnowanie...
Wartości literatury staropolskiej dla następnych pokoleń.
Jakie wartości zawarte w literaturze staropolskiej należy przekazać następnym pokoleniom jako najcenniejsze dziedzictwo? „Twórczość staropolska obejmuje okres od XII do połowy XVIII w. Czyli trzy epoki literackie: średniowiecze, renesans i...
Barok
Trumienny portret, specyficzny, nigdzie poza kulturą polską nie występujący typ portretu, związany z sarmackim obyczajem pogrzebowym. Występuje od końca XVI do końca XVIII w. Malowany z reguły olejem na blasze, miał kształt sześcio- lub ośmioboku,...
Uroda kobiety i uczucie miłości w liryce baroku.
Po średniowieczu i renesansie - epokach, które "ujarzmiły" miłość - w baroku dokonała się jej metamorfoza. Owe zmiany nastąpiły głównie w swobodzie traktowania tematyki miłosnej - otworzyły się drzwi prowadzące do gwałtowności,...
O baroku.
I. Nazwa epoki Barok - nazwa epoki wyrażająca zepsucie , bezguście i brak dobrego smaku - tak bowiem oceniano tę epokę zarzucając jej odejście od stylu klasycystycznego a tworzenie innych, nowych form. Jednak oznacza ona również coś niezwykle...
„Czymże jest człowiek?” – William Shakespeare. Jaką odpowiedź na to pytanie odnajdujesz w wybranych utworach literatury? (antyk, średniowiecze, renesans, barok)
Człowiek od początku swego bytowania na Ziemi zastanawiał się nad sensem swojego istnienia. Pytania „Kim jesteśmy i skąd się tu wzięliśmy?” zadajemy sobie od zawsze. I zaczynając od czasów najdawniejszych, a kończąc na dniu dzisiejszym, udzielamy...
Oświecenie za czasów St. Augusta.
Oświecenie to epoka rozwijającego się nowoczesnego narodu, zainteresowania sprawami reformy ustrojowej, wzrostu kręgu osób, które myślały kategoriami całego państwa. To epoka przepojona treściami narodowymi, owocująca bogatą spuścizną w wielu...
Jak w Rzeczypospolitej ludzie wyrażali swoją wiarę i uczucia?
Społeczeństwo doby baroku miało bardzo specyficzny sposób wyrażania swojej wiary, mianowicie ich uczucia przybierały niekiedy dziwaczne formy. Podczas modlitwy upadano na ziemię, bito głową o mur i ławki, uderzano siebie w twarz i wyprawiano...
Barokowa poetyka iluzji
Barokowa poezja nastawiona jest na wieloznaczność.Poeci sugerują czytelnikowi jakieś sensy,po to by chwili je zakwestionować.Wykorzystują w tym celu różne środki stylistyczne,np.ekwiwokacje(tzn.używają tego samego słowa w różnych...
Miłość i śmierć w epoce baroku na podstawie wybranych utworów.
Miłość i śmierć w epoce baroku na podst."Do Anny","Marność","Krótkość żywota"D.Naborowskiego; "Niestatek","Niestatek II", "O swej Pannie" J.A.Morsztyna; "Uwagi śmierci...
Sztuka baroku.
Siedemnastowieczne Włochy pozostawały dominującym ośrodkiem kulturalnym, zarówno na polu teorii sztuki jak i konkretnych osiągnięć artystycznych. Zwłaszcza Rzym z dużą siłą przyciągał malarzy i rzeźbiarzy z całej Europy. Zrodzone we Włoszech...
Wątki wanitatywne w literaturze baroku.
vanitas vanitatum, et omnia vanitas- łac. marność nad marnościami i wszystko marność. Zbigniew Morsztyn w utworze "Emblema 47" opisuje czas, który szybko gna i nikt, a ni nic nie jest w stanie go doścignąć. Świat jest tak skonstruowany, że...
Bóg, życie i śmierć w literaturze Średniowiecza, Baroku i Romantyzmu.
Bóg, życie i śmierć w literaturze średniowiecza, baroku i romantyzmu Bóg, życie, śmierć. Te trzy słowa zawierają w sobie niemal cały sens istnienia człowieka. Nasze życie, to po prostu czekanie na śmierć, która jest końcem wszystkiego, a...
Okresy
Barok Nie była to epoka spokojna. Po okresie tolerancji religijnej nastąpiła kontrofensywa Kościoła: kontrreformacja, szaleństwa Inkwizycji, wojny religijne i skrytobójstwa (noc św. Bartłomieja we Francji), wreszcie chrystianizacja mieczem...
W jaki sposób temat przemijania podejmują barokowi i współcześni poeci?
W jaki sposób temat przemijania podejmują barokowi i współcześni poeci? ? Mikołaj Sęp- Szarzyński ,, Napis na statuę abo obraz Śmierci? ? Mikołaj Sęp- Szarzyński ,,Sonet V- o nie trwałej miłości rzeczy świata tego? ? Krzysztof Ćwikliński-...
Analiza porównawcza wierszy "Na ciało gdy umiera" Rymkiewicza i "Dla zakochanych..."Grochowiaka.
Analizując porównawczo wiersze-„ Na ciało gdy umiera” Jarosława Marka Rymkiewicza i „Dla zakochanych..” Stanisława Grochowiaka- uzasadnij ich związek z kulturą baroku Kulturę baroku cechowały kontrasty. Była to epoka bardzo religijna, ale nie...
Cechy barokowe w twórczości Daniela Naborowskiego.
Polska literatura barokowa rozwijała się w kręgu oddziaływania dwóch głównych prądów ideologicznych: sarmatyzmu i kontrreformacji. Termin sarmatyzm określa ideologię i styl życia szlachty polskiej, odnosi się do świadomości i kultury tej warstwy....
Pojęcia
Mistycyzm to część filozofii. Mistycyzm, tak jak scholastyka, próbuje poznać Boga i inne prawdy teologiczne na drodze rozumowej, spekulatywnej. Mistycy, którzy starali się również słowem przekazać to, co w ich doświadczeniu mistycznym jest...
Bóg, życie i śmierć w literaturze średniowiecza, baroku i romantyzmu
Bóg, życie, śmierć. Te trzy słowa zawierają w sobie niemal cały sens istnienia człowieka. Nasze życie, to po prostu czekanie na śmierć, która jest końcem wszystkiego, a jednocześnie początkiem nowego życia, już po tamtej stronie, według większości...
Analizując porównawczo wiersze - "Na ciało, gdy umiera" Jarosława Marka Rynkiewicza i "Dla zakochanych" stanisława Grochowiaka uzasadnij ich związek z kulturą baroku.
Barok był to jeden z najbardziej złożonych, a jednoczesnie interesujących i fascynujących okresów w dziejech przypadający na XVII wiek. czasy baroku to okres ścierania sie poglądów, przeciwieństw i kontrastów i to własnie znalazło...
Barok - charakterystyka epoki.
Harmonia sprzeczności Ogromny wpływ na kulturę XVI i XVII wieku wywarła kontrreformacja- działania Kościoła zmierzającego do odzyskania dawnego wpływu we wszystkich dziedzinach życia. W 1563 roku zakończył obrady trwający aż 18 lat sobór...
Hiszpańska komedia barokowa - charakterystyka
Wczesne komedie hiszpańskie tego okresu można podzielić na: comedia a noticia (komedia prawdziwa i comedia a fantasia (komedia fantastyczna). Następnie miał miejsce rozwój prowadzący do wykształcenia comedii nueva- ten nowy typ komedii wyłonił się...
Barokowy apel o odrodzenie moralne polskiej szlachty w poezji Wacława Potockiego.
Wiele utworów Wacława Potockiego stanowi jakby ówczesny rachunek obywatelskiego sumienia narodu. Tworzą one swoistą panoramę staropolskiego życia szlachecko-ziemiańskiego. Cechą utworów jest także dygresyjność, wprowadzanie w poemat wielorakich...
List w stylu barokowym.
Najmilsi, umiłowani ponad wszystko rodzice! Piszę do was z odległego Deutchlandu, gdyż chociaż dzieli nas tylko jedna granica, moje serce już usycha z tęsknoty za wami. Przybyłem po dwudziestu godzi-nach znojnej podróży do malowniczego, nie...
Barok.
30. Los człowieka w twórczości Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego i Daniela Naborowskiego Mikołaj Sęp-Szarzyński żył w tym samym czasie co Jan Kochanowski, gdy zmarł w 1581 roku Kochanowski jeszcze żył (do 1584 roku). Wielu historyków literatury...
Motyw vanitas w twórczości D. Naborowskiego.
„Żeglujemy po szerokim przestworzu, wciąż niepewni i chwiejni..., pałamy żądzą znalezienia oparcia i ostatecznej podstawy” – te słowa Pascala świetnie definiują sytuację człowieka baroku, którego świat w przeciwieństwie do świata człowieka...
Człowiek, życie i śmierć w poezji Daniela Naborowskiego.
Epoka baroku rozpoczęła się w drugiej połowie XVI w. i trwała do końca XVII stulecia. W tym właśnie czasie wykształciły się poglądy, które charakteryzowały wielu ówczesnych poetów. Jednym z nich był Daniel Naborowski. Na podstawie jego wierszy:...
Miłość jako temat literatury XVI i XVII wieku (Kochanowski, Sęp-Sarzyński, Morsztyn).
Temat miłości podjął Kochanowski w wielu fraszkach („Do Zofiejej”, „Do Kachny”). Niepokoje oczekiwania, gorzkie rozczarowania, smutki i nadzieje zakochanego serca przeplatają się w erotykach Kochanowskiego z wysoce „dwornymi” zachwytami nad...
Mity i prawdy o narodzie polskim.
Sarmatyzm to pogląd o szczególnym pochodzeniu szlachty polskiej. Opierając się na XVI - wiecznych historykach twierdzono, że szlachta polska wywodzi się od Sarmatów, starożytnego plemienia, zamieszkującego przed wiekami ziemie polskie. Sarmatom...
Analizując porównawczo wiersze: „Na ciało gdy umiera” J. M. Rymkiewicza i „Dla zakochanych..” S. Grochowiaka - uzasadnij ich związek z kulturą baroku.
Kulturę baroku cechowały kontrasty. Była to epoka bardzo religijna, ale nie stroniąca również od rozrywek. W tym czasie rozkwitał mistycyzm- rozważano nad problemami egzystencjalnymi człowieka, dyskutowano o śmierci. Rozwinęły się również takie...
Barok.
BAROK to epoka literacka między odrodzeniem a oświeceniem, obejmująca w zasadzie wiek XVII, choć także zjawiska z końca XVI i I połowy XVIII wieku. Termin "barok" zapożyczono z historii sztuki, gdzie stosowany był dla określenia...